Leven met stress

1. Leven met stress • stress hoort bij het leven als dag en nacht • stress is onontkoombaar • we hebben er allemaal mee te maken • hersenen beschikken over effectief systeem om met stress om te gaan • systeem werkt kort, krachtig en efficiënt bij kortdurende belasting • systeem werkt niet bij langdurige stress

2. Wat is stress? • een gebeurtenis die ertoe leidt dat een systeem uit balans wordt gebracht, zodat het natuurlijke evenwicht wordt verstoord. • aantasting van het bestaansevenwicht ‘Ik ben helemaal van slag’ ‘Ik kan mijn draai niet meer vinden’ • korte, hevige stress • langdurige, sluipende (chronische) stress

3. Korte hevige stress wordt opgemerkt • materialen - tennisbal knalt op een ruit en veroorzaakt een barst • mensen - iemand raakt gewond bij een ongeluk - gevaar: een mes op je keel bij de pinautomaat

4. Landurige, sluipende stress wordt vaak niet opgemerkt en is verradelijk • materialen chronische stress (overbelasting) op staal voorbeeld: het staal knapt, de brug stort in • mensen chronische overbelasting voorbeeld: depressie, burn-out

5. Zenuwstelsel wordt bij acute stress in werking gezet • hormonale stresshormoon adrenaline (binnen enkele sekonden) in het bloed gevolg: • verhoogde hartslag • verhoogde bloeddruk • spieren krijgen extra bloed dat onttrokken wordt aan de huid > koude handen • snelle en oppervlakkiger ademhaling • zweten

6. Lichaam wordt binnen enkele seconden bij acute stress gereed gemaakt om bv te vechten of te vluchten • het lichaam is optimaal toegerust om in deze extreme omstandigheid te overleven - water-ingenieur wordt aangevallen door een zwerm wespen bij het openen van een tank - een vrouw slaat aanrander van zich af

7. Reactie van het lichaam op stressis functioneel en effectief 1. lichaam levert tijdelijk betere prestatie • meer spierkracht • meer uithoudingsvermogen 2. mentaal • betere concentratie • betere informatieverwerking • beter geheugen

8. Reactie van het lichaam op stress Overactief stressysteem → overgevoelige reactie op stress → disfunctionele en ineffectieve reacties: 3. emoties • angst, onzekerheid • irritatie • vergeetachtigheid 4. gedrag • opvliegend, roken, • drinken, • fouten maken

9. Lichaam beschikt over krachtig èn subtiel regulatie mechanisme om met stress om te gaan • Doel: zo snel mogelijk het bestaande evenwicht in basale functies herstellen: hartslag, bloeddruk, ademhaling, doorbloeding van spieren, etc

10. Herstel na acute stress • na een periode van stress volgt vaak ontspanning! • stressverschijnselen verdwijnen weer!

11. Chronische stress: hormonale stresssysteem wordt in hersenen in gang gezet • twee hormonen aangemaakt, met effect op organen (inclusief hersenen) • ze zijn trager in actie (na minuten / uren in bloed), maar langduriger effect 1. centrale stresshormoon angst en gespannenheid (vb muizen en ratten) 2. stresshormoon cortisol toename in het bloed met factor 100

12. Cortisol langdurige verhoging van cortisol levert schade op in plaats van voordeel • afbraak spierweefsel • suikerziekte • immuunsysteem aangetast > fatale infecties • verhoging cholesterol • schade in hersenen (hippocampus) o.a voor informatieopslag en geheugen

13. Hippocampus • remt afgifte centrale stresshormoon - zorgt voor herstel evenwicht tussen stress en rust - stressreactie blijft binnen de perken • te lange aanwezigheid stresshormoon cortisol - beschadigt hippocampus en wordt overgevoelig voor stress - geen vorming van nieuwe cellen

14. Psychologische stressverschijnselen • veranderingen in mentale functies - het denken - het geheugen - de gevoelswereld (emoties)

15. Familieleden van mensen met schizofrenie en psychose • confrontatie met b.v. een ziek kind veroorzaakt bij familie rouw, verdriet, stress • zieke zoon, dochter of partner is extra gevoelig / kwetsbaar voor stress ↔ • Volwassen schizofrenie patiënten hebben een verstoorde regulatie van hun stresssysteem, waardoor zij extra gevoelig zijn voor stress (Lucres Jansen, 1999)

16. Zijn familieleden extra kwetsbaar voor stress? • Kwetsbaarheid voor stress kan ontstaan door (Kahn, 2006): • Langdurige en/of vroeg in het leven optredende stress (door beschadigde hippocampus) • Erfelijk bepaald ‘overactief gevaarsignalerings- systeem’→ eerder gestresst • Als genetische verwanten van mensen met schizofrenie hebben familieleden mogelijk ook een overgevoelig stressysteem

17. Wij zijn GGz - Mantelzorgers • familie heeft zelf last van stress en moet tegelijkertijd zorgen dat zoon, dochter, partner zo weinig mogelijk met stress wordt geconfronteerd. • herkennen wij onze eigen symptomen van stress? • hoe gaan wij hier als familieleden mee om?

18. OMGANG MET STRESS • Praten over je angsten en onzekerheden vermindert aantoonbaar (in hersen-onderzoek, Kahn, 2006) de overprikkeling van het stressysteem • Géén schuldgevoelens, want extra kwetsbaarheid voor stress kan nu eenmaal “de aard van het beestje” zijn!