C H E MIA NAUKĄ EKSPERYMENTALNĄ –SZKOLNE LABORATORIUM CHEMICZNE

1. CHEMIA NAUKĄ EKSPERYMENTALNĄ –SZKOLNE LABORATORIUM CHEMICZNE Chemia jako nauka – dawniej i dziś. Eksperymenty chemiczne. Pracownia chemiczna i jej wyposażenie. Warunki bezpieczeństwa w pracowni chemicznej.

2. Chemia jako nauka – dawniej i dziś. Chemia jest jedną z nauk przyrodniczych. Matką dzisiejszej chemii jest alchemia, która znana była w starożytności w Egipcie, Indiach, Babilonie, Grecji i Chinach. Alchemia była zaliczana do tzw. nauk tajemnych, a Ci którzy się nią zajmowali w ukryciu poszukiwali eliksiru życia oraz metody przemiany metali w złoto (koncepcja kamienia filozoficznego). W oparciu o wiedzę alchemiczną rozwinięto wiele praktycznych umiejętności, takich jak np.: otrzymywanie stopów metali, produkcja szkła i emalii, farbowanie tkanin z wykorzystaniem barwników, wytwarzanie imitacji kamieni szlachetnych oraz produkcja perfum i lekarstw. Pracownie alchemików

3. W Europie okres świetności rozwoju alchemii przypada na średniowiecze. Pierwszym europejskim alchemikiem był Albert Wielki. Opisał on w traktatach De Alchemia i De rebus metallicis et mineralibus libri V m.in. metody rozdzielania złota i srebra, właściwości arszeniku. Światowej sławy polskim alchemikiem był żyjący w XVI w. Michał Sędziwój. Opracował on metody otrzymywania licznych kwasów, metali i soli oraz podał sposoby oczyszczania związków i ich rozpoznawania. Książka, w której opisał swoje odkrycia i doświadczenia, była w owym czasie najlepszym i najbardziej poszukiwanym podręcznikiem. Jan Matejko, Alchemik Sędziwój

4. Dopiero ok. 500 lat temu na gruncie osiągnięć alchemii zaczęła rozwijać się chemia, początkowo jako nauką doświadczalna. Początek chemii w dzisiejszym znaczeniu datuje się od roku 1661, kiedy ukazała się praca Roberta Boyle'aChemik Sceptyk. Robertowi Boyle'owi zawdzięcza chemia pierwszą właściwą definicję pierwiastka chemicznego, podstawy klasyfikacji substancji chemicznych na: pierwiastki, ziemie, kwasy, zasady i sole. On zapoczątkował także analizę chemiczną. Robert Boyle

5. Rewolucyjny przewrót spowodowały dopiero prace Antoine’a Laurenta Lavoisiera, który pierwszy wprowadził do chemii pomiary ilościowe. Ugruntował on użycie wagi jako niezbędnego przyrządu chemicznego. W XIX wieku rozwój chemii odbywał się pod znakiem wprowadzania teorii atomistycznej (John Dalton) oraz odkrywania nowych pierwiastków. Całą zdobytą wiedzę o nowych odkryciach systematyzowano a uporządkowanie obfitego materiału doświadczalnego umożliwił układ okresowy pierwiastków, opracowany przez rosyjskiego chemika Dmitrija I. Mendelejewa. J. Dalton D. I. Mendelejew A. L. Lavoisier

6. Ostatecznym wynikiem wielu obserwacji i badań jest współczesna chemia, która stała się nauką szeroko rozbudowaną. Chemia jako nauka obecnie dzieli się na wiele dziedzin. Oto niektóre z nich: sądowa biochemia organiczna nieorganiczna spożywcza analityczna CHEMIA kosmochemia fizyczna środowiska techniczna jądrowa rolna leków elektrochemia Wybrane dziedziny chemii

7. Zastanawiasz się pewnie, czy chemia jest obecnie nauką ważną i potrzebną? Życie bez chemii by nie istniało – z wytworami przemysłu chemicznego mamy do czynienia na co dzień, a co więcej nasz organizm stanowi wielkie laboratorium chemiczne. Chemia żywi, ubiera, leczy... Przekonasz się o tym analizując poniższy schemat.

8. CHEMIA Chemia w życiu codziennym

9. Eksperymenty chemiczne. Chemia jest eksperymentalną dziedziną wiedzy opartą na doświadczeniach i obserwacjach. Eksperyment chemiczny jest metodą poznawczą, która ma na celu: zbadanie właściwości substancji, zbadanie przebiegu reakcji chemicznych oraz określenie sposobów i warunków realizacji. Doświadczenia chemiczne przeprowadzane są w pracowniach (laboratoriach) chemicznych. Pracownia chemiczna

10. Pracownia chemiczna

11. Pracownia chemiczna i jej wyposażenie. Do eksperymentów chemicznych wykorzystuje się różne naczynia, przyrządy i substancje. Pracownia chemiczna wyposażona jest w różnorodny sprzęt, a do podstawowego zaliczamy: a) szkło laboratoryjne: Bagietki są wykorzystywane do mieszania substancji. Probówki są wykorzystywane głównie w analizie jakościowej; prowadzi się w nich także reakcje chemiczne na małą skalę. Zlewki stosowane są m.in. do przygotowywania roztworów, prowadzenia prostych reakcji chemicznych, odmierzania objętości substancji. bagietki (szklane pręciki) probówki zlewki

12. lejki Lejki służą do przelewania płynów, przesypywania proszków i prostych filtracji. kolby: Termometr służy do pomiaru temperatury rozmaitych substancji. stożkowe okrągłodenne płaskodenne Kolby służą do przeprowadzania reakcji chemicznych, destylacji i wielu procesów prowadzonych z ciekłymi materiałami. termometr

13. Wkraplacz służy do precyzyjnego dozowania ciekłych substancji, zazwyczaj substratów do prowadzonej w kolbie reakcji chemicznej. wkraplacz Biureta służy do precyzyjnego odmierzania cieczy w czasie miareczkowania oraz do przygotowywania roztworów mianowanych. biureta

14. Chłodnice pełnią funkcje skraplacza, czyli urządzenia zmieniającego gaz w ciecz lub rzadziej gaz w ciało stałe. Chłodnice: Liebiga Allihna Grahamsa Westa

15. Krystalizatory stosowane są przeprowadzania krystalizacji, często również jako naczynia do łaźni grzewczych. krystalizatory Moździerz służy do ręcznego rozdrabniania i ucierania różnych substancji moździerz Szkiełko zegarkowe służy jako podstawka do wykonywania prostych, kroplowych testów chemicznych, do obserwacji rozpuszczalności lub krystalizacji. szkiełko zegarkowe

16. b) sprzęt laboratoryjny: Metalowy statyw z uchwytem służy do mocowania biurety. Metalowy statyw z łapą służy do mocowania kolb. metalowy statyw z uchwytem metalowy statyw z łapą

17. Trójnóg służy do ogrzewania substancji znajdujących się w kolbie lub parownicy. maszynka elektryczna Palnik gazowy oraz maszynka elektryczna służą do ogrzewania substancji. trójnóg palnik gazowy

18. Spektrometr to przyrząd służący do otrzymywania i analizowania widm promieniowania świetlnego (od podczerwieni do ultrafioletu). Pozwala on na uzyskanie różnych informacji o badanej substancji, m.in. jej skład atomowy, budowa chemiczna. mikroskop elektronowy Mikroskop elektronowy pozwala badać strukturę materii na poziomie atomowym. spektrometr

19. Pehametr służy do wyznaczania pH roztworu (odczynu roztworu wodnego). Waga analityczna to waga, która mierzy bardzo małe ilości substancji. pehametr Mieszadło pozwala na dokładne mieszanie substancji w naczyniach laboratoryjnych. waga analityczna mieszadło

20. Chromatograf gazowy stosowany jest do szybkiej analizy złożonych mieszanin związków chemicznych oraz oceny czystości tych związków chemicznych w przemyśle oraz w laboratoriach. chromatograf gazowy

21. c) odczynniki chemiczne Opakowania zawierające odczynniki chemiczne posiadają określone znaki zwane piktogramami, ostrzegające przed niebezpieczeństwem. Oto najczęściej spotykane piktogramy: substancja toksyczna substancja żrąca substancja szkodliwa substancja niebezpieczna, gdy jest mokra substancja łatwopalna łatwopalna ciecz/gaz

22. substancja stanowiąca zagrożenie biologiczne substancja utleniająca substancja promieniotwórcza Każdy odczynnik chemiczny posiada swoją kartę charakterystyki, która zawiera informacje o zagrożeniach wynikających z kontaktu z opisaną substancją (zarówno dla człowieka, jak i środowiska), a także o sposobie jej utylizacji.

23. Warunki bezpieczeństwa w pracowni chemicznej. Przeprowadzając eksperymenty w pracowni chemicznejnależy zachować szczególną ostrożność z uwagi na obecność substancji o właściwościach parzących, toksycznych, palnych i wybuchowych. • Regulamin pracowni chemicznej: • W laboratorium chemicznym uczniowie mogą przebywać tylko w obecności nauczyciela. • Podczas zajęć należy postępować dokładnie według wskazówek podanych przez nauczyciela. • W laboratorium zabrania się próbowania jakichkolwiek substancji. Substancje chemiczne wolno dotykać lub wąchać jedynie za zgodą nauczyciela. • Każdy uczeń jest odpowiedzialny za utrzymanie porządku na stanowisku pracy. • W pracowni chemicznej niedozwolone jest jedzenie i picie.

24. 6. Z pracowni nie wolno wynosić substancji chemicznych ani sprzętu bez pozwolenia nauczyciela. 7. Jeżeli uczeń zauważy uszkodzony sprzęt, szkło laboratoryjne lub wyposażenie, powinien natychmiast zgłosić to nauczycielowi. 8. W razie wypadku lub pożaru należy natychmiast powiadomić nauczyciela. Każdy uczeń powinien znać miejsce, gdzie w pracowni znajdują się: zestaw pierwsze pomocy, gaśnica, koc gaśniczy, piasek. 9. O każdym nieszczęśliwym wypadku (skaleczenie, poparzenie, nieplanowane zapalenie się substancji, rozlanie lub rozsypanie związku chemicznego, rozbicie naczynia itp.) należy niezwłocznie zawiadomić nauczyciela. 10. W razie kontaktu substancji szkodliwej ze skórą, oczami lub odzieżą należy przemywać zanieczyszczone miejsce dużą ilością bieżącej wody. Wszystko czego dowiedziałeś się w tym rozdzialepomoże Ci bezpiecznie i efektywnie pracować na lekcjach chemii, a może w przyszłości prowadzić samodzielne eksperymenty.

25. ZADANIA do samodzielnego rozwiązania (rozwiązania prześlij nauczycielowi na pocztę elektroniczną) • Napisz esej na temat: Czy można przeżyć dzień bez chemii? • Podaj nazwy szkoła i sprzętu laboratoryjny przedstawiony na rysunkach:

26. 3. Uzupełnij tabelę:

27. 4. Poniżej przedstawiono portrety ważnych polskich chemików. Korzystając z różnych źródeł informacji przedstaw ich udział w tworzeniu chemii europejskiej. Jędrzej Śniadecki (1768-1838) Michał Sędziwój (1566 – 1636) Karol Olszewski (1846-1915) i Zygmunt Wróblewski (1845-1888) Ignacy Mościcki (1867-1946) Maria Skłodowska – Curie (1867-1934)