BYŁ SOBIE CZŁOWIEK…

1. GERIATRICS BYŁ SOBIE CZŁOWIEK…

2. Pojęcie geriatria wprowadził w 1909 roku Ignacy Nasher • W tym samym roku powstało pierwsze na świecie towarzystwo geriatryczne • Pojawia się pierwszy specjalistyczny periodyk „Geriatrics” • Po II wojnie światowej nastąpił dynamiczny rozwój gerontologii co spowodowało powstawanie instytutów i czasopism naukowych

3. Geriatria • Obejmuje wszystkie dziedziny medycyny mające udział w rozpoznawaniu, leczeniu i zapobieganiu chorobom u osób w wieku podeszłym. Są to działania wymagające uwzględnienia oddziaływania procesów starzenia się, zmian osobowości i zdolności poznawczych, przebytych i współistniejących chorób oraz ich odmiennego przebiegu i leczenia.

4. STARZENIE SIĘ • Jest to normalny, długotrwały i nieodwracalny proces fizjologiczny, zachodzący w osobniczym rozwoju żywych organizmów, także człowieka. • Procesy starzenia rozpoczynają się u człowieka już w wieku średnim i nasilają się z upływem czasu. • Starzenie się jest więc zjawiskiem dynamicznym przebiegającym w czasie.

5. Okresy starzenia się • Okres przedstarczy – od 54 do 64 r.ż. Sprawność i wydolność są na dobrym poziomie; należy zwrócić uwagę na profilaktykę. • Okres wczesnej starości – od 65 do 74 r.ż. Zmniejsza się aktywność, nasilają się choroby i problemy zdrowotne. • Okres późnej starości – od 75 do 84 r.ż. Liczne choroby i brak samodzielności zmuszją do korzystania z pomocy osób trzecich lub instytucji medycznych. • Końcowy okres starzenia się – od 85 r.ż. Całkowity brak samodzielności powoduje konieczność ciągłej opieki geriatrycznej. • Proces starzenia kończy się nieuchronna śmiercią.

6. Proces starzenia się prowadzi do zmian w narządach i układach organizmu mających wpływ na późniejszą rehabilitację. • Narząd ruchu: • Zanik włókien mięśniowych • Zmniejszenie sprężystości kości • Zwiększenie kruchości • Osteoporoza • Powstawanie zmian zwyrodnieniowo – zniekształcających • Zwiększenie kifozy oraz zmniejszenie lordozy lędźwiowej powoduje przesunięcie środka ciężkości oraz ograniczenie ruchomości w stawach kończyn i kręgosłupa

7. Układ krążenia: • Stwardnienie tętnic na skutek zmian miażdżycowych • Przerost lewej komory serca • Nadciśnienie tętnicze • Wylewy i udary • Niewydolność wieńcowa • Układ oddechowy: • Zmniejszenie elastyczności tkanki opłucnej • Zanik ścian pęcherzyków • Zmniejszona pojemność życiowa płuc • Upośledzona wymiana gazowa

8. Układ nerwowy: • Zanik komórek nerwowych • Otępienie umysłowe • Psychozy starcze • Zaburzenia pamięci • Zaburzenia psychiczne

9. Najczęściej występujące choroby u osób w wieku podeszłym. • Nadciśnienie tętnicze • Miażdżyca tętnic wieńcowych i mózgu • Przewlekła obturacyjna choroba płuc • Choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa • Osteoporoza • Alzheimer • Cukrzyca • Urazy narządu ruchu

10. Jak opóźnić starość? Sposobem na długowieczność jest stosowanie właściwego stylu życia przepełnionego ruchem, właściwym odżywianiem i pozbywaniem się nałogów. Należy zadbać o komfort codziennego życia oraz odpowiednią opiekę medyczną korzystając z wszelkich dostępnych zdobyczy nauki.

11. Planowanie kinezyterapii Komuś się nie udało? Szczegółowy plan kinezyterapii ustala się oceniając: • Sprawność ruchową. • Wydolność ogólną. • Stan miejscowy. • Schorzenia współistniejące. • Sprawność psychiczną. • Sytuację socjalną.

12. Sprawność ruchowa: • Określa aktualne umiejętności ruchowe. • Ocena metodą zadań testowych. • Ocenia się: • Siłę • Szybkość • Wytrzymałość • Koordynację nerwowo – mięśniową

13. Wydolność ogólna: • Wydolność ogólną określa się metodą prób czynnościowych które sprowadzają się do badania wydolności układu krążenia. • Określa się zdolność pobierania tlenu. • Stosuje się próby wysiłkowe. • Wykonując badania u osób starszych nie należy przekraczać górnej wartości tętna – ok. 130/min. • Określa się granice intensywności i czasu trwania ćwiczeń oraz tolerancję na wysiłek.

14. Stan miejscowy: • Urazy i uszkodzenia narządu ruchu leczy się metodami umożliwiającymi wczesne uruchomienie chorego. Długotrwałe unieruchomienie osób starszych może doprowadzić do powikłań krążeniowo – oddechowych, powstania odleżyn oraz zaostrzenia przewlekłych chorób. • Fizjoterapeuta powinien posiadać wiedzę o metodach leczenia operacyjnego lub czynnościowego i dokładnego przestrzegania zaleceń lekarza.

15. Schorzenia współistniejące: • Utrudniają i przedłużają usprawnianie chorego. W następstwie uszkodzeń narządu ruchu dochodzi do zaostrzenia przewlekłych chorób układu oddechowego, sercowo naczyniowego, moczowego oraz nasilenia się psychoz.

16. Sprawność psychiczna: • Jakość współpracy z zespołem rehabilitacyjnym decyduje o postępie usprawniania. • Nasilenie psychoz, utrudniony kontakt z chorym, podejrzliwość, brak zrozumienia konieczności opuszczania łóżka oraz obawa zmian uniemożliwiają podjęcie natychmiastowej kinezyterapii. • Kinezyterapia powinna być skojarzona z psychoterapią.

17. Sytuacja socjalna: • Warunki życia i mieszkania, środowisko, sytuacja socjalna, często brak rodziny czy osoby pełniącej funkcje opiekuńcze stanowią barierę trudną do pokonania po zakończeniu usprawniania.

18. KINEZYTERAPIA

19. Cele i wytyczne kinezyterapii • Wzrost wydolności krążeniowo – oddechowej. • Wytworzenie wytrzymałości na wysiłki fizyczne. • Pobudzenie ogólnej przemiany materii. • Poprawa koordynacji nerwowo – mięśniowej. • Niedopuszczenie do zaników mięśniowych i przykurczy. • Ćwiczenia powinny trwać od 30 do 40 min. • Wysiłek dozuje się do wieku pacjenta.

20. Założenia w usprawnianiu • Do udziału w ćwiczeniach należy dopuszczać osoby zbadane przez lekarza. • Chory powinien mieć określoną sprawność i wydolność fizyczną w celu dobrania odpowiednich obciążeń. • Obciążenie wysiłkowe powinno być zawarte w granicach 30 – 50% obciążeń maksymalnych • Natężenie ćwiczeń musi wykluczać nadmierne zmęczenie: wzrost tętna ponad 130/min.

21. Stosuje się ćwiczenia ogólnie usprawniające, koordynacyjne, lokomocyjne. • Ćwiczenia powinny dotyczyć dużych grup mięśni zwłaszcza kończyn dolnych. • Stosuje się codzienne spacery z określoną szybkością i czasem trwania. • Stosuje się gry i zabawy ruchowe. • Do codziennej kinezyterapii powinna być zaangażowana rodzina. • Wskazane jest uprawianie ogródka, zabawy z dziećmi oraz lekkie prace domowe.

22. Rehabilitacja osób starszych obejmuje również fizykoterapię, terapię zajęciową, balneologię. • Bardzo ważną rolę odgrywają przybory umożliwiające chód i samoobsługę takie jak balkonik, kula. • Pomieszczenia w domu takie jak łazienka czy kuchnia powinny być wyposażone w urządzenia umożliwiające korzystanie z nich. • Pozytywną rolę ogrywa psychoterapia ułatwiająca akceptację obniżającej się sprawności, pozbywania się leków, nawiązywania kontaktów ze środowiskiem.

23. Ćwiczenia bardziej intensywne powinny być przeplatane ćwiczeniami oddechowymi w celu odpoczynku. • Wskazane są przerwy między intensywnymi zajęciami w celu wyrównania procesów przy wysiłku fizycznym. • Należy pamiętać, że u osób starszych u małej wydolności niewielki wysiłek może być obciążeniem sięgającym granic wydolności.

24. Przeciwwskazania • Nie zaleca się stosowania ćwiczeń połączonych z wykorzystaniem tłoczni brzusznej – powoduje to wzrost ciśnienia wewnątrz klatki piersiowej i utrudnieniem dopływu krwi żylnej. • Należy unikać ćwiczeń wymagających znacznych wysiłków statycznych z zatrzymaniem oddechu co może doprowadzić do rozwoju rozedmy płuc. • Nie wolno wykonywać ćwiczeń w szybkim tempie lub wymagających szybkiego przestawienia się układu krążenia, ze względu na szybki wzrost ciśnienia i tętna. • Unika się wykonywania skłonów w szybkim tempie ze względu na zaburzenia równowagi, zawroty głowy lub niebezpieczeństwo udaru mózgowego. • Nie wykonuje się ćwiczeń wymagających złożonej koordynacji i dużej liczby nowych ruchów.

25. STAROŚĆ NIE RADOŚĆ

26. Wielkie problemy geriatryczne • Majaczenie. • Otępienie. • Depresja. • Omdlenia. • Niesprawność ruchowa. • Odleżyny. • Nie trzymanie moczu. • Nie trzymanie stolca.

27. Majaczenie. • Ostry zespół mózgowy, delirium. • Jest zaburzeniem orientacji, pamięci, uwagi, myślenia, percepcji i zachowania, snu, czuwania. • Występuje u 11 – 30% osób starszych. • Najczęściej występuje u osób ze zmianami starczymi ośrodkowego układu nerwowego oraz z uszkodzeniem funkcji wzroku, słuchu. • Rozpoznanie polega na stwierdzeniu cech nie występujących wcześniej tj.: zaburzenia funkcji poznawczych. • Delirium może przebiegać z zaburzeniami nastroju, lękiem, depresją. • Trudności rozpoznawcze sprawiają, że 1/3 do ½ przypadków delirium jest nierozpoznawalna przez co jest nie leczona.

28. Otępienie. • Jest następstwem miażdżycy tętnic mózgowych lub procesów pierwotnie zwyrodnieniowych w mózgu. • Jest to choroba mózgu dotycząca zaburzeń funkcji: pamięci, myślenia, orientacji, rozumienia, liczenia, zdolności uczenia, dokonywania wyborów. • Otępieniu zwykle towarzyszy obniżenie kontroli nad reakcjami emocjonalnymi, społecznymi, zachowaniem i motywacją. • U 10% osób po 65 r.ż. rozwija się otępienie. • Główną przyczyna otępienia jest choroba Alzheimera.

29. Depresja. • Jest to zaburzenie dotyczące 15% populacji po 65 roku życia. • Etiologia zaburzeń depresyjnych jest bardzo złożona, każdy epizod depresyjny można rozumieć jako efekt różnych czynników społecznych, psychologicznych i biologicznych. • Wzrost zaburzeń mogą spowodować choroby somatyczne które powodują utrzymywanie się przewlekłego bólu czy nasilonych zaburzeń snu. • W depresji pojawia się silny lęk oraz niepokój psychoruchowy, głęboki smutek, poczucie beznadziejności. • Depresji towarzyszy obniżenie napędu psychoruchowego, ze spowolnieniem wszystkich funkcji motorycznych i psychicznych, uczuciem znużenia i utraty energii. • Pojawiają się objawy psychotyczne tj. urojenia oraz omamy o charakterze katastroficznym.

30. Omdlenie. • Jest krótkotrwałą przemijająca samoistnie utratą przytomności i napięcia mięśniowego. • Początek jest nagły a powrót do przytomności szybki i całkowity. • Przyczyną omdlenia jest redukcja przepływu krwi przez obszar mózgowia odpowiedzialny za świadomość. • Często występują objawy zwiastunowe tj. zaburzenia widzenia, nudności, silne osłabienie. • Czas omdlenia wynosi od 5 – 22 sec. • U osób powyżej 70 r.ż. omdlenie występuje średnio u 6% chorych..

31. Niesprawność ruchowa. • Niesprawność w podeszłym wieku określa się jako trudność w wykonywaniu jednej lub więcej czynności z zakresu samoobsługi tj. samodzielna kąpiel, ubieranie się, korzystanie z toalety. • Przyczynami są zmiany starcze, wielochorobowość (cukrzyca, osteoporoza, depresja, nowotwory, brak aktywności fizycznej). • Powoduje uzależnienie od opiekunów. • Po 80 r.ż. częstość niesprawności zwiększa się. • Najbardziej zagrożone są osoby wątłe, kruche, słabowite. • Niesprawność ruchowa zwiększa predyspozycje do upadku co wiąże się z uszkodzeniem narządu ruchu.

32. Odleżyny. • Jest to obszar miejscowego uszkodzenia skóry i głębiej położonych tkanek powstających w wyniku niedokrwienia będącego następstwem ucisku. • Czynnikami ryzyka są czynniki zewnętrzne oddziaływujące miejscowo: ucisk, tarcie, wilgoć, wzrost temperatury. • Występują u około 5 – 10% pacjentów szpitalnych. • Najczęściej powstają na kości krzyżowej, piętach, krętarzach, łopatkach. • Zapobieganie polega na częstym przewracaniu pacjenta, odciążaniu miejsc chorych. Stosuje się masaż, nacieranie spirytusem, oraz zabiegi poprawiające ukrwienie miejsc narażonych.

33. Nietrzymanie moczu. • Dochodzi do mimowolnego wyciekania moczu. • Najczęściej stwierdza się nietrzymanie naglące 40 – 70%, natomiast wysiłkowe może dotyczyć około 50% kobiet i 5 – 30% mężczyzn po prostatatektomii. • Do nietrzymania moczu dochodzi w przypadku uszkodzenia każdego z elementów łuku odruchowego oraz uszkodzenia struktur anatomicznych. • Nietrzymanie moczu mogą wyzwolić zaburzenia psychiczne, stany z nasiloną diurezą, zakażenia dróg moczowych, trudności w poruszaniu się, działanie uboczne leków. • W różnych rodzajach nietrzymania moczu stosuje się odpowiednie ćwiczenia tj. stymulacja nerwów krzyżowych, wzmacniające dno miednicy. • Inną metodą jest leczenie operacyjne polegające na wszczepieniu sztucznego zwieracza.

34. Nietrzymanie stolca. • Jest to niemożność kontrolowania wypróżnień. • W celu uniknięcia niechcianego wydalenia stolca niezbędne jest czucie w obrębie odbytnicy i odbytu. Ważną role spełniają tutaj mięśnie dna miednicy zwłaszcza mięsień łonowo – odbytniczy. • Przyczyną jest zwiotczenie mięśnia łonowo – odbytniczego oraz zewnętrznego zwieracza odbytu, zmniejszona elastyczność miednicy. • Leczenie nietrzymania stolca jest przyczynowe. Jako postępowanie wspomagające stosuje się loperamid oraz leki przeciwdepresyjne.

35. PODSUMOWANIE