Download
1 / 24
560 likes | 3.74k Views
Transplantasyon Sonrası Hemşirelik Bakımı. Karaciğer Transplantasyonu ve Hemşirelik Bakımı. Karaciğeriniz vücudunuzdaki en büyük organdır. Karnınızın sağ üst tarafında alt kaburgaların arkasında ve akciğerlerin aşağısındadır. Karaciğerin işlevleri;
E N D
Karaciğer Transplantasyonu ve Hemşirelik Bakımı Karaciğeriniz vücudunuzdaki en büyük organdır. Karnınızın sağ üst tarafında alt kaburgaların arkasında ve akciğerlerin aşağısındadır. Karaciğerin işlevleri; • Yediklerinizi vücudunuzun kullanabileceği besin maddelerine çevirir. (örneğin; nişastayı şekere çevirir, yağların hazmı için safra üretir.) • Kan pıhtılaştırıcı faktörleri, enzimleri ve diğer proteinleri üretir. • Demir, vitamin ve enerji kaynaklarını depolar. • Vücut için zararlı olabilecek ilaç ve alkol gibi toksit maddeleri temizler.
İlk KC Transplantasyonu; • 1963 yılında Dr. Thomas Starlz tarafından yapıldı. • İlk transplantasyon serilerinde transplantasyon sonrası 1 yıllık yaşam oranı %19. • Son 40 yıllık dönemde gelişen cerrahi teknikler, posttransplant dönemdeki immünosupresif tedaviler, organ elde edilmesindeki kolaylıklar postoperatif dönemde gelişen komplikasyonların uygun tedavisi yaşam oranları belirgin olarak (5 yıllık %70-80) artış göstermiştir
Karaciğer Transplantasyonu sonrası • Hasta yoğun bakım ünitesine alınır • İnvazif hemodinamik monitorizasyon sağlanır • Mekanik ventilasyon uygulanır • Sıvı replasmanı uygulanır; • Elektrolit bozuklukları, transfüzyon gereksinimi, koagülasyon, böbrek işlevleri, kan glikoz düzeyi ve asit baz dengesi izlenir, • Gelişebilecek komplikasyonlar yönünden izlenir İlk 24-72 saatler çok dengesiz bir klinik durum görülür.
Hemşirelik Bakımı; • Hemodinamik takip • Ateş Takibi • Aldığı-çıkardığı sıvı takibi • CVP takibi • İdrar çıkışının izlenmesi • T Tüp ve diğer drenlerin takibi (nitelik ve nicelik açısından) T- tüpü çevresindeki deride kızarıklık T- tüpü bölgesindeki ısınma Bu bölgeden akıntı T-tüpüne bağlanan dikişin kopması T-tüpünün görünebilen uzunluğunda değişiklik • Asit-baz ve elektrolitlerin takibi
Organın Reddi (Rejeksiyon) Organ alıcısının immün sisteminin transplante edilen organa yönelik ve organın hasarına yol açan reaksiyonudur • Önemli bir morbidite nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır. • Red, organ kaybının da önemli bir nedenidir. • En çok hücresel ve hiperakut olarak karşımıza çıkar • Önlemek amacıyla immünsupresif tedavi uygulanır • Başarılı bir tedavinin en önemli şartı, zamanında yapılan protokol biyopsileridir.
Karaciğer Transplantasyonu Sonrasında Enfeksiyonlar • Cerrahi komplikasyonlar ve rejeksiyona bağlı organ kayıpları dışında en önemli mortalite nedenidir. • Enfeksiyon gelişiminde, transplantasyon öncesine, transplantasyon prosedürüne ve transplantasyon sonrası döneme ait, birçok faktörlerin önemi bulunmaktadır. • Karaciğer transplantasyonundan sonraki ağır enfeksiyonlar genellikle ilk 4 ay içerisinde ortaya çıkmaktadır. • Birinci ayda bakteriyel ve fungal enfeksiyonlar 3. haftadan itibaren ise viral enfeksiyonlar daha ön plandadır.
İmmünsupresyon Başka bir insandan gelecek organa karşı oluşacak reaksiyonda kullanılan bağışıklık sistemi(İmmun sistem) baskılayıcı ilaçlara immunsupresyon ilaçları adı verilir. • Bağışıklığı baskılayıcı (immunsupresyon) ilaçlar transplantasyon ameliyatından sonra düzenli ve kontrollü bir şekilde ömür boyu kullanılacaktır
Organ nakli sonrası immunsupresyon tedavisi; • İndüksiyon:Organ nakli öncesinde ve sonraki bir hafta içersinde uygulanır. Bu tedavide amaç bağışıklık sistemini güçlü bir şekilde baskılamak ve yeni gelen yabancı dokuya karşı bağışıklık sistemini duyarsız olmasını sağlamaktır. Bu ajanlar aynı zamanda nakil sonrası red gelişmesi durumunda organ reddinin tedavisinde de kullanılır. Bu ilaçlar sayesinde organ reddinin tedavisinde de bugün için oldukça başarılı bir duruma gelinmiştir. • Sürekli tedavi:Tedavisi organ nakli ile başlar ve organ fonksiyonu sürdüğü sürece devam eder. Bu ilaçların önemli yan etkileri de bulunmaktadırBu ilaçların gerektiğinde kan düzeyleri ölçülerek gerektiğinde ise yan etkileri değerlendirilerek uygun dozları tespit edilir
Sürekli kullanılan bağışıklık sistemi baskılayan ilaçlar • İnflamasyon İnhibisyonu · Prednisolone (Decort, Deltakortil) • Sitokin transkripsiyonu inhibisyonu · Siklosporin (Sandimmun, Neoral) · Tacrolimus (Prograf) • Nükleotid sentezi inhibisyonu · Azatiopürin · Mychophenolate Mopheteil (Cellcept) · Myfortic • Büyüme faktörü sinyal transdüksiyonu inhibisyonu · Sirolimus (Rapamune)
Kortikosteroidlerin yan etkileri • Kısa süreli yan etkileri: Enfeksiyona karşı artan yatkınlık, yara iyileşmesinde uzamalar, ateş enfeksiyonun diğer belirtilerinin baskılanması • Santral sinir sistemi etkileri; aşırı güçlülük hissinden ciddi depresyona kadar değişken olabilir. Santral sinir sistemindeki yan etkiler genellikle dozun azaltılması ile azalır • Kan şeker üzerindeki etkileri sonucu steroide bağlı diyabet hastalığı ortaya çıkabilir. • Uzun süreli yan etkileri: Steroide bağlı en sık komplikasyon osteoporoz vertebra da kompresyon kırıkları diğer kemiklerde kırılmalar fırsatçı enfeksiyonlar
Vücut yağı dağılımında bir kayma (Ensede yağlanma – şişkin yanaklar,kamburlaşmış sırt) • Kemik incelmesi ve zayıflaması,kas güçsüzlüğü • Yüksek kan basıncına artan eğilim • Deri kalınlığında azalma ve kolay berelenmeye yatkınlık • Diyabet • Gözde katarakt • Aknede ya da yüz tüylerinin büyümesinde bir miktar artış • İştah artışı ve sonucunda kilo alımı • Gastrointestinal yan etkiler, ülser veya göğüs yanması
KC Naklinde Hastane Sonrası Bakım • Ateş İzlemi:38ºC’ nin üstünde olduğunda Dr’a bildirilmeli • Kan Basıncı ve Nabız izlemi:170 / 110 üstünde olduğunda Dr’a bildirilmeli • Ameliyat yarasının bakımı • Diş Bakımı:Ameliyattan sonraki ilk altı ayda dişçiye gidilmemeli, diş çektirmeden önce ve sonra profilaksi amaçlı antibiyotik kullanılmalı • Genel Vücut Temizliği: Enfeksiyon riskinin düşük tutulmasına yardım etmek için iyi bir kişisel temizlik standardını sürdürmek önemlidir • Deri ve Saç Bakımı: • İstenmeyen Tüy Büyümesi:Kortizon kullanımına bağlı • Güneşe Çıkma:Transplantasyon hastaları deri kanserine yakalamada daha yüksek risk taşırlar , çünkü bağışıklık sistemleri deriye nüfuz eden morötesi ışının yol açtığı zararın tamamını gideremez. Güneş ışınlarının en kuvvetli olduğu zamanlarda güneşinden kaçınınız
Düzenli Diyet ve Beslenme: Her gün tartılın Abur cuburlardan kaçının Her gün yaklaşık iki litre sıvı almaya çalışın Az yağlı ve az şekerli bir diyet • Tuz Alımı Kısıtlanmalı:Kortizonların vücutta tuz depolanmasına neden olur • Egzersiz • Alkol:Alkol karaciğer tarafından parçalanıp karaciğer hasarlarına sebep olabileceği için alkollü içeceklerden uzak durulmalı • Sigara Kullanımı: Kesinlikle bırakılmalı • Aşılar:Hiçbir canlı yada atenue(zayıflatılmış) aşı olunmamalı • Ev Hayvanları ve Bitkileri:Evde hayvan beslenmemeli, saksılı bitkiler bulundurulmamalı
Böbrek Transplantasyonu ve Hemşirelik Bakımı Böbrek naklinde hastanın özellikle ilk bir sene içersinde takibi çok önemlidir. Nakil sonrası ilk bir ay içersinde kullanılan immünsupresyon ilaçlarının kan düzeyleri kontrol edilerek uygun ilaç dozları ayarlanır. Akut red, enfeksiyonlar ve diğer komplikasyonların hemen hepsi ilk bir sene içersinde görülür. Bu sebeple böbrek nakli sonrası birinci yaş gününü kutlamak çok önemli bir anlam taşır.
Böbrek Rejeksiyonu Bulguları; Rejeksiyonu önlemenin en iyi yolu önerilen ilaçların dikkatli şekilde kullanılması ve kısa süreli de olsa ara verilmemesi • Greft yerinde ağrı, hassasiyet ve şişlik • İdrar miktarının azalması yada yok olması • Ayak bilekleri ve ellerde ödem • Kan basıncının artması • Taşikardi • Kilo artışı 1 kg/24 saat 3-4 kg/haftada • Ateş, iştahsızlık, halsizlik, genel vücut ağrısı • Bulantı kusma
Böbrek Enfeksiyonu Bulguları; • Isı > 37,5 • Nezle, baş ağrısı, halsizlik • Greft yerinde ağrı, hassasiyet, kızarıklık • Uzun süreli baş ağrısı • Bulantı kusma diyare • İdrar yaparken ağrı yanma • Sık idrara çıkma • İdrarda kan varlığı
Hemşirelik bakımı; • Sık ateş takibi • Günlük kilo takibi • Aldığı-çıkardığı sıvı takibi • Yara bakımı • Aktivite ve egzersizlerin planlanması Transplantasyon sonrası 8 hafta 2 kg üzerinde obje kaldırmamalı, 4,5 kg dan fazla yük kaldırılmamalı Düzenli egzersiz yapılmalı, hafif egzersizlerle başlayıp giderek artırılmalı, sık sık dinlenilmeli Hekim tarafından önerilinceye kadar genellikle 2 haftaya kadar araba ve motorlu taşıt kullanmamalı İlk 6 hafta yada hekimin önereceği süre kadar cinsel aktivitede bulunmamalı Basketbol ve futbol gibi sporları yapmaktan kaçınmalı
İlaçların düzenli kullanımı İlaç dozunda değişiklik yapılmamalı Hiçbir dozu kaçırılmamalı • Diyet Steroidlerin iştahı arttırdığı unutulmamalı Düşük potasyumlu besinler almalı Hekim izin verinceye kadar alkollü içecekler kullanmamalı • Fazla güneş ışığına maruz kalmamalı
Enfeksiyon Kontrolü Hasta kalabalık yerlerde maske kullanmalı Enfeksiyonu bulunan bireylerden uzak kalmalı Rasgele antibiyotik kullanılmamalı Canlı aşı kesinlikle yapılmamalı Düzenli ağız bakımı
Kalp Transplantasyonu ve Hemşirelik Bakımı Kalp transplantasyonu gerektiren hastalıklar; • İdiopatik kardiomyopati %54 • İskemik kardiomyopati %45 • Konjenital kalp hastalıkları ve diğer hastalıklar %1 • Retransplantasyon %2 • Kapak hastalıkları %4
Transplant Hastasının Postoperatif Bakımı • Hasta yoğun bakım ünitesinde ayrı bir odada takip edilir. CVP, Swan-ganz katateri, pulse oksimetri, foley katater bulunmalıdır. • Entübasyon süresi ortalama 24 saattir • Eğer hasta hemodinamik olarak stabilse, idrar sondası 48-72 saat içinde çekilebilir. • Drenler enfeksiyon riskini azaltmak için drenaj 25cc/saatin altına düşünce hemen çekilmelidir. • Normal myokard fonksiyonları sağlanana kadar 2-4 gün inotropik destek devam edebilir.
Transplantasyon yapılan hastaların yarısından fazlasında bradikardiler görülür. Uygun kalp hızı pacemaker ile sağlanır. Bradikardilerin çoğu 1-2 haftada düzelir. • ARİTMİLER AKUT REJEKSİYONUN BELİRTİSİ OLABİLİRLER! • Hastaların %2-25’inde kalıcı pacemaker gerekir • Transplantasyon sonrası mortalitenin en önemli nedenleri 1-Greft rejeksiyonu 2-İmmünsüpresif tedavinin yan etkisi olarak gelişen enfeksiyonlardır.
