Rząd polski: - na emigracji; - na terenie kraju.

1. Rząd polski: - na emigracji; - na terenie kraju.

2. INTERNOWANIE WŁADZ POLSKICH W RUMUNII 17 IX 1939 17 IX 1939 rząd polski przekroczył granicę Rumunii, gdzie pod naciskiem Niemiec został internowany przez tamtejsze władze. Ewakuacja rządu z Polski była podyktowana zagrożeniem ze strony armii radzieckiej i możliwością dalszej legalnej działalności. Na mocy konstytucji kwietniowej prezydent RP miał prawo wyznaczyć swego następcę na czas wojny. Z tego prawa skorzystał Ignacy Mościcki.

3. POWSTANIE WŁADZ POLSKICH NA EMIGRACJI WE FRANCJI • Nowym prezydentem został Władysław Raczkiewicz (30 IX 1939 – 6 VI 1947) • utworzenie Rady Narodowej. • utworzenie rządu koalicyjnego premiera Władysława Sikorskiego ( SN,SP, SL, PPS ) - 30 IX 1939 – 4 VII 1943, następnie Stanisława Mikołajczyka – 14 VII 1943 – 24 XI 1944, Tomasza Arciszewskiego 24 XI 1944 – 2 VII 1947, Tadeusza Bór Komorowskiego – 2 VII 1947 – 10 II 1949 • siedzibą rządu we Francji było miasteczko Angers do VI 1940, a następnie Londyn. Tablica upamiętniająca pobyt rządu polskiego w Angers

4. Rada Narodowa 9 XII 1939 prezydent RP powołał RN, która miała być namiastką parlamentu na emigracji. RN miała charakter opiniodawczy dla rządu i prezydenta, posiadała prawo interpelacji do rządu. Celem było opracowanie przyszłego ustroju oraz postulatów na konferencję pokojową. W składzie 22 członków mianowanych przez prezydenta na wniosek premiera; reprezentacja wszystkich ugrupowań politycznych na emigracji (PPS, SL, SP, SN, politycy sanacyjni). Przewodniczącym został Ignacy Jan Paderewski. Została rozwiązana po zawarciu 30 lipca 1941 r. układu Sikorski-Majski, którego podpisanie spotkało się z ostrym sprzeciwem rady. Reaktywowana została w lutym 1942 pod przewodnictwem Stanisława Grabskiego. Po niekorzystnych dla Polski ustaleniach mocarstw na konferencji jałtańskiej w lutym 1945 roku, co wywołało przewlekły kryzys w pracach rady, prezydent zmuszony był ją rozwiązać 21 marca. W 1949 roku, trzecią radę powołał Prezydent RP na uchodźstwie August Zaleski. Z dniem 15 grudnia 1953 zmieniona została nazwa organu na Rada Rzeczypospolitej Polskiej. Ostatecznie Rada rozwiązała się w 1991 roku, w obliczu przeprowadzenia w Polsce pierwszych po wojnie całkowicie wolnych wyborów do Sejmu i Senatu.

5. PROGRAM RZĄDY GENERAŁA SIKORSKIEGO a) uznanie III Rzeszy za głównego wroga Polski i wspólna walka z aliantami aż do jego pokonania. b) potwierdzono stan wojny z ZSRR na skutek agresji z 17 IX 1939. c) uznanie nienaruszalności wschodniej granicy Polski. d) Prusy Wsch. , Śląsk Opolski i Gdańsk miały zostać włączone po wojnie do Polski. e) stworzenie armii polskiej na Zachodzie i jej wspólna walka z aliantami. f) przejęcie kontroli nad podziemiem w kraju i koordynacja jego działań. g) odbudowa przyszłej Polski na zasadach demokratycznych

6. ODBUDOWA ARMII POLSKIEJ WE FRANCJI • Na wniosek premiera rządu i naczelnego wodza gen. Władysława Sikorskiego uzgodniono z aliantami odbudowę polskich sił zbrojnych na zachodzie (100 tyś żołnierzy) – układ wojskowy z Francją z 4 I 1940. • wczesną wiosna liczba polskich żołnierzy osiągnęła 82 tyś. Wojska Lądowe • utworzono I Dywizję Grenadierów (płk. Bronisław Duch), 2 Dywizję Strzelców Pieszych (płk. Bronisław Prugar – Ketling ), Samodzielna Brygadę Strzelców Podhalańskich (płk. Zygmunt Szyszko – Bohusz), 10 Brygadę Pancerno – Motorową (gen. Stanisław Maczek) oraz Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich (gen. Stanisław Kopański) na terenie Syrii. (Siły Powietrzne) • Polskie siły lotnicze we Francji to 86 samolotów, ale po ewakuacji do Anglii w czerwcu 1940 zostały sformowane dywizjony lotnicze– 302, 303, oraz bombowe – 300, 301 Marynarka Wojenna • Istniała również polska marynarka wojenna, której okręty brały udział w wielu walkach: • W Norwegii – niszczyciele : ,,Błyskawica‘’, ,,Burza‘’ i ,,Grom‘’ zatopiony koło Narwiku. • Okręty podwodne - ,,Orzeł‘’, ,,Wilk‘’, ,,Dzik‘’ i ,,Sokół‘’- walczyły na morzach i ocenach z marynarką włoską i niemiecką. • ,,Błyskawica‘’ i ,,Burza’’ – uczestniczyły w ewakuacji wojsk alianckich z Francji w 1940. • niszczyciel ,,Piorun‘’ – uczestniczył w zatopieniu niemieckiego pancernika ,, Bismarck ‘’ • niszczyciel ,,Garland‘’, eskortowiec ,,Kujawiak‘’, ,,Krakowiak‘’ i ,,Ślązak‘’- brały udział w operacjach konwojowych sprzętu wojskowego podczas II wojny światowej z USA do portów rosyjskich we Władywostoku, Archangielsku i Murmańsku. ORP „Orzeł”

7. EWOLUCJA STOSUNKU RZĄDU POLSKIEGO NA EMIGRACJI DO ZSRR a) program z 18 XII 1939: • stwierdzenie stanu wojny miedzy Polską a ZSRR. • polska granica wschodnia uznana została za nienaruszalną zgodnie z traktatem ryskim (17 III 1921) b)Memoriał Wł. Sikorskiego z czerwca 1940 • wyrażał poprawę stosunków polsko - radzieckich • nie poruszał kwestii granicy wschodniej • skutkiem tego memoriału był kryzys rządowy i pierwsza dymisja Sikorskiego w lipcu 1940. c) program rządu londyńskiego z sierpnia 1940. - po ataku Niemiec na Wielką Brytanię. • w razie przystąpienia ZSRR do wojny po stronie W. Brytanii możliwe jest porozumienie polsko - radzieckie pod warunkiem: 1) uznania przez ZSRR granic wschodnich Polski sprzed września 1939. 2) opuszczenie przez ZSRR zajętych w 1939 terenów polskich. Memoriał ten został wydany przez rząd polski pod naciskiem W. Brytanii, która liczyła, na sojusz z ZSRR przeciwko III Rzeszy. Sikorski i Raczkiewicz – dwaj antagoniści

8. UKŁAD SIKORSKI MAJSKI 30 VII 1941 Rząd Rzeczpospolitej Polskiej i Rząd ZSRR postanowiły zawrzeć niniejszą umowę i postanawiają, co następuje: Art. 1. Rząd ZSRR uznaje, że traktaty radziecko-niemieckie z roku 1939, dotyczące zmian terytorialnych w Polsce, utraciły swą moc. Rząd Polski oświadcza, że Polska nie jest związana żadnym układem z jakimkolwiek trzecim państwem, zwróconym przeciwko ZSRR. Art. 2. Po podpisaniu tego układu zostaną przywrócone stosunki dyplomatyczne między obydwoma Rządami, po czym natychmiast nastąpi wymiana ambasadorów. Art. 3. Oba Rządy zobowiązują się wzajemnie do udzielania sobie wszelkiego rodzaju pomocy i poparcia w obecnej wojnie przeciw hitlerowskim Niemcom. Art. 4. Rząd ZSRR wyraża swoją zgodę na utworzenie na terytorium ZSRR Armii Polskiej, której dowództwo będzie mianowane przez Rząd Polski w porozumieniu z Rządem ZSRR. Armia Polska na terytorium ZSRR podlegać będzie w sprawach operacyjnych Naczelnemu Dowództwu ZSRR, w skład którego wejdzie przedstawiciel Armii Polskiej. Wszystkie szczegóły dotyczące organizacji dowództwa i użycia tej siły zbrojnej będą ustalone późniejszym porozumieniem. Art. 5. Układ niniejszy wchodzi w życie natychmiast po jego podpisaniu i nie podlega ratyfikacji. Układ został sporządzony w dwóch egzemplarzach, każdy w języku rosyjskim i polskim, oba teksty mają jednakową moc. (Do układu dołączono dodatkowy protokół: Z chwilą przywrócenia stosunków dyplomatycznych Rząd Radziecki udzieli amnestii wszystkim obywatelom polskim, którzy są obecnie pozbawieni wolności na terytorium ZSRR, bądź jako jeńcy wojenni, bądź na innych dostatecznych podstawach).

9. KONWENCJA WOJSKOWA 14 VIII 1941 • armia polska miała liczyć 30 tyś żołnierzy • będzie stanowić część sił zbrojnych suwerennego państwa polskiego i organizacyjnie podlegać będzie władzom polskim • pod względem operacyjnym podlegać będzie władzom radzieckim i zostanie wykorzystana zgodnie z radzieckimi planami operacyjnymi. • jednostki polskie zostaną przesunięte na front dopiero po osiągnięciu pełnej gotowości bojowej i będą działać w jednostkach nie mniejszych od jednej dywizji. • dowódcą wyznaczony został gen. Władysław Anders. • Armię Polską w ZSRR powiększono do 96 tyś żołnierzy a zaopatrzenie i uzbrojenie miało pochodzić od Rosjan i z pomocy zachodniej w ramach ,,leand lease act" • Miejscem formowania jednostek polskich była miejscowość Buzułuk koło Kujbyszewa. Gen. Władysław Anders obserwujący oddziały na ćwiczeniach. Gen Sikorski w Buzułuku – grudzień 1941

10. SPRAWA POLSKA W POLITYCE WIELKICH MOCARSTW • stosunek aliantów zachodnich wobec sprawy polskiej był tylko formalnie jednoznaczny chociaż w Karcie Atlantyckiej zmiany terytorialne po wojnie uzależniono od zgody państw zainteresowanych, uznano tam prawo narodów do wyboru formy rządów i zapowiedziano odbudowę niepodległości państw okupowanych przez mocarstwa Osi. • jednakże za pomoc Stalina w rozgromieniu III Rzeszy Londyn i Waszyngton były gotowe na daleko idące ustępstwa (również w sprawie wschodniej granicy polskiej). • podczas rozmów z Anglikami w Moskwie w grudniu 1941 Stalin wysunął projekt oparcia zachodniej granicy Polski na linii Odry z włączeniem do niej Prus Wschodnich i uzależnił też podpisanie układu z Anglią od jej zgody na uznanie radzieckiej granicy zachodniej z Polską sprzed 1941, czyli po zajęciu wschodnich trenów II RP. (17 września 1939) • w marcu 1942 Churchill zawiadomił Sikorskiego, że Anglia udzieli Stalinowi poparcia, uznając zachodnią granice ZSRR na odcinku państw bałtyckich i Rumunii. stwierdził, że jeżeli Związek Radziecki pokona Niemcy to i tak sam zadecyduje o wschodnich granicach Polski. Było to dwuznaczne stanowisko angielskie, które skłaniało do modyfikowania polityki polskiej wobec ZSRR i szukania prób kompromisu.

11. POGARSZANIE SIĘ STOSUNKÓW POLSKO - RADZIECKICH • zaginięcie oficerów i żołnierzy polskich , którzy we wrześniu 1939 zostali uwięzieni w Starobielsk, Kozielsku i Ostaszkowie • odmowa Andersa wysłania na front 5 Dywizji gen. Boruty - Spiechowicza, gdyż Rosjanie łamiąc konwencję wojskową próbowali rozbić oddziały polskie po swoich jednostkach. • ograniczenie przez Rosjan racji żywnościowych dla Armii Polskiej (armia liczyła 96 tyś ludzi, a racji żywnościowych dostarczono 30 tyś.). • rząd radziecki nie chciał przywrócić obywatelstwa polskiego ludności niepolskiej, która była obywatelami II RP przed wojną. • Kreml oskarżył Polaków o odmowę użycia polskich sił zbrojnych przeciwko Niemcom. • w lipcu 1942 na wniosek Anglików podpisano protokół o ewakuacji Armii Polskiej do Iranu, (80 tyś żołnierzy i 35 tyś cywilów). Podyktowane to było chęcią użycia Polaków do ochrony złóż brytyjskich pól naftowych na Bliskim Wschodzie. • wyjazdu do Iranu odmówiła grupa oficerów z ppłk. Zygmuntem Berlingiem, której Stalin użył później do formowania Armii Polskiej tym razem zależnej zupełnie od ZSRR. • w styczniu 1943 ludności polskiej w ZSRR cofnięto uprawnienia związane z wykonywaniem radzieckiej ustawy o obywatelstwie polskim.

12. KOMUNISTYCZNA ALTERNATYWA JÓZEFA STALINA • w lutym 1943 powstał za zgodą Stalina Komitet Organizacyjny Związku Patriotów Polskich (ZPP) w ZSRR na czele z Wandą Wasilewską, celem ZPP było zorganizowanie wojska polskiego, które walczyłoby u boku Armii Czerwonej i które kontrolowaliby komuniści polscy, oddani Stalinowi.

13. SPRAWA KATYŃSKA I JEJ POLITYCZNE NASTĘPSTWA • 13 IV 1943 Niemcy ogłosili w radiu berlińskim, o odkryciu zbiorowych grobów oficerów polskich, więźniów z obozu w Kozielsku w lesie katyńskim koło Smoleńska, oskarżając o tę zbrodnię sowieckie NKWD. • ZSRR zaprzeczył tym informacjom zrzucając winę na Niemców. • rząd polski zwrócił się z prośbą do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o wysłanie komisji do zbadania tej sprawy na miejscu, prośbę taką złożyli również Niemcy. • Rosjanie nie mogąc znaleźć sensownego wytłumaczenia oskarżyli Polaków o współpracę z Niemcami w tej spawie i 25 IV 1943 zerwali stosunki dyplomatyczne z rządem polskim w Londynie. • alianci zachodni uznali krok rządu polskiego za nierozważny (błąd zrobiony bez ich wiedzy) i nakłaniali Sikorskiego do wycofania wniosku polskiego z Genewy, jednak premier nie zgodził się na wyciszenie tej sprawy. • 5 maja 1943 ambasador polski w ZSRR Tadeusz Romer opuścił Związek Radziecki. Po tym, jak ujawniono sprawę katyńską, stanowisko prezentowane przez gen. Sikorskiego stanowiło problem w relacjach aliantów zachodnich i Stalinem. Złe nastroje panowały również w armii gen. Andersa. W tych okolicznościach politycznych Sikorski postanowił odwiedzić oddziały polskich żołnierzy.

14. Katastrofa lotnicza 4 lipca 1943 w Gibraltarze . Katastrofa lotnicza w Gibraltarze – katastrofa lotnicza, do której doszło w Gibraltarze 4 lipca 1943 roku ok. godz. 23:06 czasu lokalnego. Zginęło w niej 16 osób, w tym Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych, generał Władysław Sikorski. W celu zbadania katastrofy przeprowadzono kilka niezależnych śledztw. Nie wszystkie ciała ofiar zostały odnalezione. Historycy nie osiągnęli konsensusu co do przyczyn i okoliczności, jakie towarzyszyły zdarzeniu. Zwłoki Sikorskiego wyłowiono tuż przed północą 4 lipca 1943. Nie odnaleziono m.in. ciała córki Sikorskiego Zofii Leśniowskiej. Według oficjalnej wersji incydent przeżył ze stosunkowo niewielkimi obrażeniami jedynie czeski pilot, Eduard Prchal. miejsce katastrofy

15. ŚMIERĆ GENERAŁA SIKORSKIEGO Prezentacja pochodzi z - www.lpla.edu.gorzow.pl/rawdownload1.php?fle...n...

16. Stanisław Mikołajczyk Katastrofa doprowadziła do zmian w polskich władzach emigracyjnych. Nowym Naczelnym Wodzem PSZ został gen. Kazimierz Sosnkowski, a funkcję premiera objął Stanisław Mikołajczyk. Brał udział w pracach polskiego rządu na uchodźstwie, jako wicepremier (1940-1943). Bezskutecznie usiłował porozumieć się z ZSRR w sprawie polskiej granicy wschodniej oraz z PKWN odnośnie politycznej przyszłości kraju. Nie wiedział, że decyzje zapadły już podczas konferencji teherańskiej w 1943. O postawie zachodnich aliantów dowiedział się podczas konferencji w Moskwie w październiku 1944 od ministra spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesława Mołotowa. Pod wpływem tych wydarzeń Mikołajczyk złożył 24 listopada 1944 roku dymisję z funkcji premiera rządu na uchodźstwie. W czerwcu 1945 uczestnik konferencji moskiewskiej w sprawie utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, powrócił do Polski. Po konferencji jałtańskiej przystąpił do TRJN jako wicepremier i minister rolnictwa, stając się wkrótce ośrodkiem opozycji wobec komunistów i lewego skrzydła socjalistów. W latach 1945–1947 przywódca PSL w kraju i poseł do KRN.

17. POCZĄTKI WŁADZY KOMUNISTÓW W POLSCE

18. Polska Partia Robotnicza (PPR) – partia komunistyczna utworzona 5 stycznia 1942 roku w Warszawie w czasie okupacji niemieckiej, z inicjatywy Kominternu, przez przybyłych z ZSRR polskich komunistów z tzw. Grupy Inicjatywnej (zrzuconych przez lotnictwo radzieckie na spadochronach 28 grudnia 1941 w okolicach Wiązowny, poprzez połączenie z kilkoma istniejącymi konspiracyjnymi grupami komunistycznymi. Zaproponowaną nazwę partii przyjęto z oporami oczekując przywrócenia Komunistycznej Partii Polski. Ostatecznie wyrażono zgodę na nazwę i uznano trójkę kierowniczą – Nowotko, Finder, Mołojec jako Tymczasowy Komitet Centralny PPR. Druga Grupa Inicjatywna w składzie : Jan Krasicki, Małgorzata Fornalska, Aleksander Kowalski, Piotr Drążkiewicz, Jadwiga Ludwińska, Jan Gruszczyński została wysłana do kraju w maju 1942 roku. Z założenia miała prowadzić bieżącą działalność dywersyjną na rzecz ZSRR na okupowanym przez III Rzeszę terytorium II Rzeczypospolitej i być przeciwwagą dla Rządu RP na uchodźstwie i Polskiego Państwa Podziemnego. Wojskową organizacją PPR była Gwardia Ludowa (od stycznia 1944 jako Armia Ludowa). W styczniu 1943 PPR powołała organizację młodzieżową - Związek Walki Młodych. Organami prasowymi były m.in. „Trybuna Wolności” i „Trybuna Chłopska”. Marceli Nowotko Paweł Finder

19. „O co walczymy? Deklaracja PPR” W marcu 1943 ukazuje się dokument programowy „O co walczymy? (Deklaracja PPR)”, który odnosi się do kwestii społecznych i politycznych zaznaczając, że to program minimum. W dokumencie zakłada się unieważnienie wszystkich mianowań rządu w Londynie i szybko po wojnie wybory 5 przymiotnikowe oraz powołanie specjalnego trybunału dla winnych klęski wrześniowej; pełną swobodę słowa, druku i zgromadzeń. Odnośnie granic : „włączyć do państwa polskiego wszystkie ziemie polskie – na ziemiach spornych decyduje wola ludności. Uznać zasadę prawa narodów do samostanowienia o sobie”. Prowadzenie polityki zagranicznej w oparciu o sojusz z ZSRR. W gospodarce: „uspołecznić przedsiębiorstwa bankowe i wielkoprzemysłowe z wprowadzeniem kontroli nad produkcją przez komitety fabryczne”, „wywłaszczyć bez odszkodowania gospodarstwa obszarnicze powyżej 50 ha”, „wprowadzić (…) minimum płacy dla robotników i pracowników umysłowych. Zapewnić prawo do pracy dla wszystkich”. Postulowano wprowadzenie zasady planowania gospodarczego i kulturalnego oraz opracowanie wielkiego planu odbudowy i rozbudowy gospodarki narodowej. Deklarowano bezpłatność nauki, leczenia i lekarstw. Armia Ludowa wzięła udział w powstaniu warszawskim. Głównym powodem niezgody między obozem londyńskim a PPR był ich radykalnie inny stosunek do ZSRR. Obóz londyński miał zamiar odbudowywać Polskę w oparciu o Zachód (mimo, że Churchill uznawał, że powojenna Polska musi być związana z ZSRR a PPR w oparciu o ZSRR. Obie strony zgadzały się, że w Polsce są konieczne zmiany społeczne i gospodarcze. W 1942 roku specjalna komórka aktywistów PPR zajmowała się także inwigilacją działaczy podziemia niepodległościowego i żołnierzy AK oraz innych organizacji konspiracyjnych. Celem tych akcji było rozbicie niekomunistycznych organizacji konspiracyjnych, w szczególności Armii Krajowej. Działalnością wywiadowczą wobec PPR zajmował się Wydział Bezpieczeństwa Departamentu Spraw Wewnętrznych Delegatury Rządu RP na Kraj. W listopadzie 1943 roku Gomułka sformułował treść nowego manifestu programowego PPR „O co walczymy? Deklaracja Programowa PPR” w której PPR odmawiała legalizmu rządowi w Londynie i Delegaturze. Zakładał przyjaźń i współpracę ze wszystkimi aliantami a odnośnie ZSRR natychmiastowe wznowienie stosunków na podstawie przyjaźni i współpracy. Obiecywał włączenie do państw polskiego ziem „zgermanizowanych przemocą” a na wschodzie ustalenie granicy „zgodnie z wolą ludności”. Zapowiadał powołanie Rządu Tymczasowego. Pierwotnie PPR nie uzyskał poparcia żadnej innej organizacji dla „Manifestu”.

20. Związek Patriotów Polskich – związek polityczny powołany 1 marca 1943 z inspiracji komunistów polskich w ZSRR w wyniku rozmów Wandy Wasilewskiej z Józefem Stalinem; prowadził działalność kulturalno - socjalną wobec ludności polskiej w ZSRR oraz przygotowywał warunki do przejęcia władzy przez komunistów w powojennej Polsce. W lipcu 1941 roku został zawarty układ Sikorski–Majski zakładający budowę w ZSRR polskiej armii, która miałaby walczyć przeciwko Niemcom na froncie wschodnim. W tej sytuacji politycznej wszelkie inne inicjatywy zmierzające do powołania oddziałów polskich zostały zarzucone. W sierpniu 1941 władze radzieckie ogłosiły amnestię dla Polaków znajdujących się w łagrach. W grudniu 1941 do Polski została przerzucona tzw. Grupa Inicjatywna z zadaniem utworzenia Polskiej Partii Robotniczej. W styczniu 1943 Stalin wzywa Wandę Wasilewską do Moskwy stwierdzając wobec jej męża: „sytuacja wygląda tak, że chyba dojdzie do decydującego konfliktu między emigracyjnym rządem polskim a ZSRR” i „w tej sytuacji Wanda mogłaby dużo zrobić”. W tym samym miesiącu Wasilewska i Lampe zwrócili się z kolejnym listem do Stalina, podnosząc konieczność formalnego zorganizowania polskiej lewicy komunistycznej w ZSRR. Proponowali powołanie Komitetu Walki o Niepodległą, Demokratyczną Polskę. W lutym odbyła się rozmowa Wasilewskiej ze Stalinem i Mołotowem. W lutym 1943 r. na Kreml wezwany został płk. Berling, który już po opuszczeniu armii Andersa, zadeklarował gotowość utworzenia niepodporządkowanych rządowi w Londynie oddziałów polskich złożonych z pozostałych w ZSRR Polaków. Stalin wyraził na to zgodę. W kwietniu 1943 roku zostały zerwane stosunki dyplomatyczne miedzy rządem polskim w Londynie a ZSRR w związku ze sprawą zbrodni katyńskiej. W maju 1943 roku została sformowana w Sielcach nad Oką 1 Polska Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki na czele z gen. Berlingiem. W 1943 Gomułka niezależnie od działań ZPP, bez wiedzy Moskwy utworzył Krajową Radę Narodową. W celu wyjaśnienia sytuacji i nawiązania kontaktu ze środowiskiem skupionym wokół ZPP, Gomułka wysłał do Moskwy delegację KRN, która 18 maja 1943 rozpoczęła rozmowy z Prezydium ZG ZPP. Delegację przyjął Stalin, który nie uznawał jeszcze środowisk komunistycznych za nowy ośrodek władzy, bo powodowałoby zaostrzenie się stosunków z Wielką Brytanią, która zabiegała o przywrócenie stosunków rządu polskiego w Londynie z ZSRR. 23 czerwca 1944 Mikołajczyk odrzucił ultimatum Stalina dotyczące reorganizacji władz polskich w Londynie. Ostateczne decyzje zapadały w przyspieszonym tempie miedzy 18 a 20 lipca 1944. Środowiska delegacji KRN przebywającej w ZSRR, ZPP i CBKP powołały w Moskwie w dniu 20 lipca 1944 roku Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego.

21. Krajowa Rada Narodowa. Rada Jedności Narodowej. W nocy 31 XII 1943 na 1 I 1944roku powołano Krajową Radę Narodową. Przewodniczącym KRN został Bolesław Bierut a wiceprzewodniczącym działacz RPPS Edward Osóbka – Morawski (nie reprezentował wtedy swojej partii). Utworzenie KRN nazwał Gomułka po latach swoistym „zamachem stanu w podziemiu”. Utworzenie KRN wiązało się też z konfliktem Gomułki z Bierutem. Gomułka uważał ,że kluczową sprawą dla komunistów w Polsce jest pozyskanie autentycznego poparcia społecznego (stąd ciągłe próby rozmów z lewicowymi socjalistami z RPPS i ludowcami w celu włączenia ich do KRN). Bierut uznawał za najważniejsze wkroczenie do Polski Armii Czerwonej i jej poparcie dla przemian ustrojowych. Reakcja rządu RP na uchodźstwie i struktur Polskiego Państwa Podziemnego na utworzenie KRN była natychmiastowa i stanowcza. 9 stycznia 1944 utworzono Radę Jedności Narodowej (stanowiącą w strukturze państwa podziemnego odpowiednik parlamentu) złożoną z głównych ugrupowań politycznych w kraju (PPS, SL, SN, SP). Jednocześnie powołano Komitet Antykomunistyczny (Antyk) mający zajmować się propagandą antykomunistyczną, zaś w odpowiedzi na obietnice socjalne i projekty reform społecznych zawarte w deklaracji PPR „O co walczymy” – wydano deklarację RJN „O co walczy naród polski”. Dekret KRN powołał do życia Armię Ludową i wezwał do wstępowania do niej. KRN była zarówno władzą ustawodawczą jak i wykonawczą. 23 VI 1944 Mikołajczyk odrzuca ultimatum Stalina dotyczące reorganizacji władz polskich w Londynie. 15 VII 1944 Stalin przyjął Żymierskiego i oświadczył mu, że nowy ośrodek kierowniczy powinien przyjąć charakter komitetu wyzwolenia narodowego. 15 VII 1944 Osóbka – Morawski jako przewodniczący KRN i Wanda Wasilewska wystosowali list do Stalina stwierdzający ,że „sytuacja w pełni dojrzała do utworzenia Tymczasowego Rządu Polskiego i dalsza zwłoka może doprowadzić do poważnych powikłań”. Ostateczną decyzję o utworzeniu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego podjęto w Moskwie między 18 a 20 lipca 1944. Bolesław Bierut (PPR) - Przewodniczący, następnie Prezydent KRN Edward Osóbka-Morawski

22. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego Komitet Lubelski – samozwańczy, tymczasowy organ władzy wykonawczej w Rzeczypospolitej Polskiej, działający od 21 lipca 1944 do 31 grudnia 1944, na obszarze wyzwalanym spod okupacji niemieckiej – pomiędzy przesuwającą się linią frontu sowiecko-niemieckiego a Linią Curzona. PKWN został powołany w Moskwie i funkcjonował pod polityczną kontrolą Józefa Stalina. PKWN powstał z połączenia dwóch środowisk komunistycznych – emigracyjnego w ZSRR oraz krajowego skupionego wokół PPR. Środowiska komunistyczne w ZSRR pod kierownictwem Wandy Wasilewskiej i Alfreda Lampego zabiegały u władz radzieckich, o utworzenie sformalizowanej organizacji, która mogłaby stać się wiodącą siłą w wyzwolonej spod hitlerowskiej okupacji Polsce. Kolejny krok w przygotowaniach do objęcia władzy czynią komuniści w kraju. W listopadzie 1943 roku w deklaracji ideowej PPR „ O co walczymy” przygotowanej przez Gomułkę znalazły się stwierdzenia ,że „Rząd emigracyjny, wyłoniony przez przypadkowo zebrane na emigracji elementy opierający się na antydemokratycznej, nielegalnej konstytucji” z 1935 nie może być „powołany do realizowania ustroju demokratycznego w odrodzonej Polsce”. Zadanie to miało być powierzone „Rządowi Tymczasowemu”, który miał powstać „w kraju na płaszczyźnie wszystkich antyfaszystowskich i antyreakcyjnych sił społecznych tworzących Antyfaszystowski Front Narodowy”. Na jesieni 1943 do stycznia 1944 PPR sformułowała powołania nowego ośrodka władzy. Do realizacji tego programu przeszła tworząc w noc sylwestrową Krajową Radę Narodową. 22 lipca 1944, o godzinie 20.15 Radio Moskwa poinformowało, że powołany przez KRN Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego powstał w Chełmie. W rzeczywistości pierwsi członkowie PKWN dotarli do Chełma 27 lipca 1944, lub dopiero 28 lipca 1944, zastając tam legalne władze polskie - delegata powiatowego i przedstawicieli Armii Krajowej. Przed przybyciem do Chełma, 26 lipca 1944 PKWN podpisał w Moskwie porozumienie o stosunkach między dowództwem radzieckim a polską administracją na wyzwolonych terenach Polski. Porozumienie posłużyło jako podstawa prawna masowych represji NKWD. 1 sierpnia 1944 Stalin wydał dowódcom frontów Armii Czerwonej jeszcze jeden rozkaz dotyczący Armii Krajowej. Z dnia 11 lipca 1920 roku, określona przez brytyjskiego Ministra Spraw Zagranicznych lorda Curzona

23. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego Do PKWN weszli działacze Związku Patriotów Polskich (koordynowanego przez Centralne Biuro Komunistów Polskich) i Krajowej Rady Narodowej (Polska Partia Robotnicza i ugrupowania satelitarne - Stronnictwo Ludowe "Wola Ludu"), a także osoby bez formalnej afiliacji politycznej, wyznaczone przez ZPP. Przewodniczącym PKWN został wiceprzewodniczący KRN Edward Osóbka-Morawski, wiceprzewodniczącymi PKWN: Wanda Wasilewska (ZPP) i Andrzej Witos ZPP. PKWN był uznawany wyłącznie przez ZSRR. Decyzja o powołaniu PKWN zaskoczyła krajowych komunistów z PPR, którzy dowiedzieli się o tym fakcie z nasłuchu Radia Moskwa. 31 grudnia 1944 Józef Stalin przekształcił PKWN w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej z Edwardem Osóbką-Morawskim na czele, formalnie w trybie uchwały KRN. Tekst Manifestu PKWN został rzeczywiście upubliczniony 22 lipca, ale nie w Chełmie, lecz w Moskwie. Głównym narzędziem sprawowania władzy przez PKWN były rozbudowane organy Resortu Bezpieczeństwa Publicznego PKWN. Skutkiem tych represji było uwięzienie w więzieniach i obozach ok. 200 000 osób. Od lipca 1944 wydano kolejno następujące dekrety represyjne. • Dekret z dnia 24 sierpnia 1944, „O rozwiązaniu tajnych organizacji wojskowych na terenach wyzwolonych” • Dekrety z dnia 23 września 1944: Kodeks Karny Wojska Polskiego (obowiązujący do 19 kwietnia 1969)[26] i „O ustroju sądów wojskowych i prokuratur wojskowych” • Dekret z dnia 30 października 1944 „O ochronie Państwa”. • Dekret z dnia 7 października 1944 "O Milicji Obywatelskiej„. • Dekret z dnia 31 sierpnia 1944 „O wymiarze kary dla faszystowsko-hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną oraz dla zdrajców Narodu Polskiego”

24. Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej został powołany formalnie przez KRN, faktycznie decyzją polityczną Józefa Stalina 31 grudnia 1944 w miejsce PKWN. Przemiana miała znaczny ciężar gatunkowy. Polscy komuniści działający pod patronatem ZSRR oficjalnie powołali swój rząd – konkurencyjny wobec Rządu RP na uchodźstwie powszechnie uznawanego na forum międzynarodowym – przejmując w ten sposób władzę nad zajętymi przez Armię Czerwoną ziemiami polskimi. Premierem Rządu Tymczasowego został dotychczasowy przewodniczący PKWN – Edward Osóbka-Morawski, wicepremierami zostali Władysław Gomułka z PPR i Stanisław Janusz z SL, ministrem obrony narodowej został generał Michał Rola-Żymierski, ministrem bezpieczeństwa publicznego Stanisław Radkiewicz. Rząd Tymczasowy został oficjalnie uznany przez ZSRR, Czechosłowację i Jugosławię oraz wymienił przedstawicieli z Francją. 1 lutego 1945 rząd przeniósł się z Lublina do Warszawy. Powołanie Rządu Tymczasowego przyjęto na Zachodzie bez złudzeń. Rząd RP na uchodźstwie wydał deklarację, w której stwierdzono, że ZSRR dokonał „zamachu na suwerenne prawa narodu polskiego”. Protesty przeciwko postępującemu zniewoleniu Polski przez ZSRR wyrazili Winston Churchill, Franklin Delano Roosevelt, opinia publiczna Anglii i Stanów Zjednoczonych. Na konferencji jałtańskiej w lutym 1945 roku Wielka Trójka ustaliła że nowy rząd Polski powstanie przez uzupełnienie składu Rządu Tymczasowego (na jego bazie), poprzez wprowadzenie do niego indywidualnych „Polaków z kraju i zagranicy” – całkowicie przemilczano istnienie Rządu RP na emigracji jako podmiotu prawa międzynarodowego. Do końca wojny (8 maja 1945) Rząd Tymczasowy ustanowił swoją administrację na całym powojennym terytorium Polski z wyjątkiem Szczecina, pozostającego pod bezpośrednią wojskową administracją sowiecką do zakończenia konferencji w Poczdamie w lipcu 1945. Rząd Tymczasowy nie uczestniczył (w braku uznania międzynarodowego) w konferencji w San Francisco, konstytuującej ONZ. 21 lutego 1945 Rada Jedności Narodowej, czyli parlament Polski Podziemnej, postanowiła uznać ustalenia z Jałty

25. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej – rząd Rzeczypospolitej Polskiej powołany w Warszawie przez prezydenta Krajowej Rady Narodowej Bolesława Bieruta 28 czerwca 1945 na podstawie porozumienia zawartego na konferencji w Moskwie odbytej 17-21 czerwca pomiędzy politykami KRN i Rządu Tymczasowego RP a częścią polityków emigracyjnych skupionych wokół b. premiera Stanisława Mikołajczyka, częścią polityków PPS części polityków krajowego SL-Roch przedstawicieli środowisk intelektualnych z kraju. Po powstaniu TRJN na stanowiska wiceprezydentów KRN powołani zostali Wincenty Witos i Stanisław Grabski. Akceptujący porozumienia jałtańskie politycy emigracyjni i niereprezentowani dotąd w Rządzie Tymczasowym i KRN politycy krajowi popierający Stanisława Mikołajczyka mieli otrzymać 25% tek ministerialnych. 29 czerwca 1945 roku Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej został uznany przez Szwecję i Francję, 5 lipca przez USA i Wielką Brytanię, uznawały go także inne państwa koalicji antyhitlerowskiej, m. in. Chiny, Włochy, Kanada natomiast uznania odmówiły mu m.in. Watykan, Hiszpania, Irlandia , Portugalia, Kuba, Liban i Salwador. Ambasador Edward Raczyński protestował przeciwko uzurpacji TRJN. Po powołaniu TRJN płk Jan Rzepecki rozwiązał 6 sierpnia 1945 Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj. TRJN 16 października 1945 podpisał Kartę Narodów Zjednoczonych, przez co Polska stała się członkiem założycielem ONZ. Delegacja TRJN uczestniczyła w lipcu 1945 w konferencji poczdamskiej. Administracja TRJN na mocy postanowień konferencji poczdamskiej przejęła od radzieckich komendantur wojskowych administrację pozostałej części Ziem Zachodnich i Północnych m.in Szczecin. 16 sierpnia 1945 zawarł umowę ze ZSRR, uznając nieco zmodyfikowaną linię Curzona za wschodnią granicę Polski, w oparciu o porozumienie o granicy zawarte pomiędzy PKWN i rządem ZSRR 27 lipca 1944. TRJN ustąpił 8 lutego 1947, po wyborach do Sejmu Ustawodawczego i powołaniu przezeń nowego rządu. Stanisław Mikołajczyk Wincenty Witos Stanisław Grabski

26. Rząd Józefa Cyrankiewicza Pierwszy rząd Józefa Cyrankiewicza – rząd Rzeczypospolitej Polskiej, a następnie PRL, pod kierownictwem premiera Józefa Cyrankiewicza, desygnowanego przez Bolesława Bieruta, po dymisji Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej 5 lutego 1947 roku. Na wniosek nowego premiera 6 lutego 1947 roku prezydent powołał rząd koalicyjny Bloku Demokratycznego, czyli PPR, PPS, „lubelskiego” SL i SD oraz prokomunistycznego Stronnictwa Pracy. 8 lutego rząd został zatwierdzony przez Sejm i trwał przez cały okres kadencji Sejmu Ustawodawczego (dokładnie 2.144 dni). 20 listopada 1952 roku Cyrankiewicz złożył dymisję Sejmowi PRL I kadencji. Sejm rozwiązany został w wyniku wybuchu II wojny światowej i załamania struktur państwa, zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Władysława Raczkiewicza z 2 października 1939 roku. Po tej dacie rolę swoistego substytutu parlamentu pełniła powołana dekretem prezydenta z 9 grudnia 1939 roku Rada Narodowa Rzeczypospolitej Polskiej, będąca organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej. Po zakończeniu wojny władzę w Polsce objęli komuniści, tworząc najpierw Krajową Radę Narodową, a następnie przeprowadzając 19 stycznia 1947 roku sfałszowane wybory do nowego Sejmu Ustawodawczego. Józef Cyrankiewicz Józef Cyrankiewicz i Józef Stalin w 1947