MORFOLOGIA GLEB

1. MORFOLOGIA GLEB

2. MORFOLOGIA GLEBY – cechy zewnętrzne profilu glebowego. Zależy od właściwości skał macierzystych i przebiegu procesów glebotwórczych. Cechy morfologiczne: • Budowa profilu glebowego • Miąższość • Barwa • Struktura • Układ • Nowotwory glebowe

3. Profil glebowy – układ morfologicznie zróżnicowanych poziomów genetycznych i warstw występujących w pionowym przekroju glebowym do głębokości 150-200 cm Pedon – ujmuje glebę, jako utwór trójwymiarowy. Jest to najmniejsza, jednorodna pod względem genetycznym objętość gleby, wystarczająca do okeślenia zespołu jej elementów i wlaściwości.

4. Wykonanie odkrywki glebowej

5. Kryteria wyboru miejsca wykonania odkrywki glebowej • Reprezentatywność miejsca opróbowania • Oddalenie od dróg, rowów, budynków • Odpowiednia głębokość gwarantująca odsłonięcie wszystkich poziomów genetycznych (na ogół do 150-200 cm)

6. Formularz do opisu profilu glebowego

7. Profil nr Formularz do opisu profilu glebowego – część ogólna Miejscowość: …………………………………. Data:…………………………………... Lokalizacja odkrywki:………………………… Jednostka fizjograficzna……. Roślinność:…………………………………… …………………………………………. Rzeźba terenu:………………………………. ………………………………………… Stopień zagrożenia erozją:………………… Stosunki wodne:……………………..

8. Jednostki fizjograficzne • równiny dennomorenowe • strefa moreny czołowej • strefa sandru • doliny i pradoliny • Rzeźba terenu (deniwelacja na odcinku 2 km) • równinna (płaska) – do 10 m • niskofalista (niskopagórkowata) – 10-25 m • falista (pagórkowata) – 25-75 m • wysokofalista (wysokopagórkowata) – 75-150 m • wzgórzowa – ponad 150 m

9. Stosunki wodne • gleby o właściwym uwilgotnieniu • gleby okresowo nadmiernie uwilgotnione • * niepodmokłe • * okresowo podmokłe • gleby trwale podmokłe • gleby okresowo nadmiernie suche • gleby trwale za suche

10. Stopnie zagrożenia gleb erozją • słaby – częściowe zmywanie poziomu A • umiarkowany - zmywanie poziomu A, głw. na lessach • intensywny – skutki silniejsze, niż w z. umiarkowanym • silny – niszczenie całego profilu, czasem też podłoża • bardzo silny – niszczenie jw. plus rozczłonkowanie reliefu

11. Formularz do opisu profilu glebowego – część szczegółowa - Poziomy genetyczne - Miąższość - Skład granulometryczny - Barwa - Struktura - Układ - Stan uwilgotnienia - Oglejenie - Nowotwory glebowe - Przejścia poziomów

12. Schemat profilu glebowego (gleby mineralne i mineralno-organiczne) O – poziom organiczny A – poziom próchniczy (E) – poziom eluwialny (wymywania) B – poziom iluwialny (wzbogacenia) (G) – poziom glejowy C – poziom skały macierzystej (R) – podłoże skalne

13. MIĄŻSZOŚĆ GLEBY • Gleby wytworzone ze skał niemasywnych • a) całkowite > 150 cm • b) niecałkowite < 150 cm • - płytkie < 50 cm • - średnio głębokie 50 – 100 cm • - głębokie 100 – 150 cm • Gleby wytworzone ze skał masywnych - płytkie < 25 cm • - średnio głębokie 25 – 50 cm • - głębokie 50 – 100 cm • - bardzo głębokie > 100 cm • Gleby organiczne • - płytkie 30 - 80 cm • - średnio głębokie 80 – 130 cm • - głębokie > 130 cm

14. SKŁAD GRANULOMETRYCZNY Cechy rozpoznawcze składu granulometrycznego gleb w terenie

15. BARWA GLEBY Barwa gleby jest ściśle związana ze składem oraz fizycznymi i chemicznymi właściwościami utworów glebowych.

16. Tabele Munsella

17. Odcień – Hue barwa: czerwona –żółta–zielona–niebieska–purpurowa R YRYGYGBGBPB P

18. Czystość – Value biała - szara - czarna 10/05/0 0/0

19. Nasycenie – Chroma

20. Hue: 10 YR Value:Jasnoszaryalbo Ciemnoszary Chroma:Intensywność koloru Tabele Munsella - podsumowanie

21. Optymalne warunki do określania barwy gleby • światło naturalne • jasny, słoneczny dzień • środek dnia (południe) • światło padające pod kątem, z lewej strony • gleba powinna być świeża • nie używać okularów przeciwsłonecznych!

22. STRUKTURA GLEBY • Warstwowa • Słupkowa • Pryzmatyczna • Sferyczna - Orzechowata - Ziarnista - Gruzełkowata Ziarnista Gruzełkowata Pryzmatyczna Słupkowa Warstwowa Ziarnista

23. UKŁAD GLEBY • Luźny • Pulchny • Zwięzły • Zbity

24. STAN UWILGOTNIENIA Suchy – przy rozcieraniu materiał kruszy się i kurzy Świeży – w dotyku gleba jest chłodna ale ani nie sucha ani nie wilgotna Wilgotny – woda zawarta w glebie zwilża palce pod naciskiem ale po ściśnięciu gleby woda z niej nie wycieka Mokry – woda wycieka z gleby bez nacisku, rozmazuje się w palcach

25. FORMY OGLEJENIA Plamiste – sporadyczne plamy na tle zasadniczej barwy gleby Zaciekowe – pionowe smugi i zacieki wzdłuż kanałów pokorzeniowych Marmurkowate – plamy i zacieki łączą się ze sobą, tworząc „mozaikę glejową” na tle właściwej barwy gleby Całkowite – obejmuje cały poziom glebowy

26. NOWOTWORY GLEBOWE Pochodzenia chemicznego • Nacieki próchnicze • Nagromadzenia krzemionki (SiO2) • Wytrącenia łatwo rozpuszczalnych soli (NaCl, CaCl2) • Wytrącenia węglanu wapnia (CaCO3) • Wytrącenia gipsu (CaSO4×2H2O) • Wytrącenia żelaziste Pochodzenia biochemicznego (koprolity, kretowiny)

27. PRZEJŚCIA POZIOMÓW Ostre – zmiana zabarwienia w strefie o szerokości < 2 cm Wyraźne – zmiana zabarwienia w strefie o szerokości 2-5 cm Stopniowe – zmiana zabarwienia w strefie o szerokości 5-10 cm Niewyraźne – zmiana zabarwienia w strefie o szerokości < 10 cm Ze względu na przebieg linii granicznej wyróżnia się przejścia równe (linia prosta) i nierówne (linia falista, zaciekowa)

28. Pobieranie próbek do badań laboratoryjnych