Kształcenie uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego

1. Kształcenie uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego Dostosowanie form oraz metod i organizacji nauczania do potrzeb ucznia z niepełnosprawnością

2. Uczeń z niepełnosprawnością Uczeń z niepełnosprawnością to uczeń z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, który z uwagi na zaburzenia i odchylenia rozwojowe o zróżnicowanej etiologii, wymaga zastosowania specjalnej organizacji procesu edukacyjnego w zakresie: • organizacji warunków technicznych, • metod i środków stosowanych w procesie dydaktycznym, • kształtowania relacji społecznych, • współpracy ze środowiskiem rodzinnym.

3. Uczeń niepełnosprawny Uczeń niepełnosprawny, o którym mowa w przepisach oświatowych, to uczeń posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Orzeczenie zawiera zalecaną formę kształcenia.

4. Ustawa o systemie oświaty Każde dziecko z orzeczoną niepełnosprawnością zgodnie z art. 71b ust.1 Ustawy o systemie oświaty ma prawo do kształcenia w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach integracyjnych, szkołach lub oddziałach specjalnych i ośrodkach, o których mowa w art. 2 pkt 5. W zależności od rodzaju niepełnosprawności, w tym stopnia upośledzenia umysłowego, dzieciom i młodzieży, o których mowa w ust. 1, organizuje się kształcenie i wychowanie, które stosownie do potrzeb umożliwia naukę w dostępnym dla nich zakresie, usprawnianie zaburzonych funkcji, rewalidację i resocjalizację oraz zapewnia specjalistyczną pomoc i opiekę (art.71b. ust 2 cyt. ustawy).

5. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego Niepełnosprawność dziecka orzekają zespoły orzekające w publicznych Poradniach Psychologiczno-Pedagogicznych. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego może otrzymać uczeń, który wymaga stosowania specjalnych metod i form pracy oraz organizacji nauki. Kształcenie specjalne może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, w szkołach lub oddziałach integracyjnych oraz w szkołach lub oddziałach specjalnych i w ośrodkach, o których mowa w Ustawie z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty art.2, pkt 5 .

6. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego Kształcenie organizuje się dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych: 1) niesłyszących, 2) słabosłyszących, 3) niewidomych, 4) słabowidzących, 5) z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, 6) z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, 7) z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym, 8) z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, 9) z niepełnosprawnościami sprzężonymi

7. Obowiązek szkolny Jak długo uczeń niepełnosprawny może chodzić do szkoły? Uczeń z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego objęty jest na równi z innymi uczniami obowiązkiem szkolnym. Obowiązek szkolny rozpoczyna się w 6 roku życia. Uczniowie z orzeczeniem mogą być kształceni do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy: • 18 rok życia – w przypadku szkoły podstawowej, • 21 rok życia – w przypadku gimnazjum, • 24 rok życia – w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej

8. Obowiązek szkolny Obowiązek szkolny dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego może być odroczony do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 8 lat. W przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wychowaniem przedszkolnym może być objęte dziecko w wieku powyżej 6 lat, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 8 lat.

9. Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny Dla ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego opracowuje się indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny, uwzględniający zalecenia zawarte w orzeczeniu oraz dostosowany do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia.

10. Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny Program określa: • zakres i sposób dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia, • zintegrowane działania nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem,

11. Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny Program określa: • działania o charakterze rewalidacyjnym, • formy i okres udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane, • działania wspierające rodziców ucznia oraz, w zależności od potrzeb, zakres współdziałaniaz poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, specjalnymi ośrodkami szkolno-wychowawczymi i innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży;

12. Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny Program określa: • zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne oraz inne zajęcia, odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne ucznia, a w przypadku ucznia gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej - także działania z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego i sposób realizacji tych działań; • zakres współpracy nauczycieli i specjalistów zrodzicami ucznia w realizacji zadań

13. Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny • Program opracowuje zespół, który tworzą nauczyciele i specjaliści prowadzący zajęcia z uczniem. • Zespół opracowuje program po dokonaniu wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia, we współpracy, w zależności od potrzeb, z poradnią psychologiczno-pedagogiczną, w tym poradnią specjalistyczną.

14. Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny • Program opracowuje się na okres, na jaki zostało wydane orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, nie dłuższy jednak niż etap edukacyjny. • Spotkania zespołu odbywają się w miarę potrzeb. • Pracę zespołu koordynuje wychowawca klasy,do której uczęszcza uczeń, lub inna osoba wyznaczona przez dyrektora przedszkola lub szkoły.

15. Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny W spotkaniach zespołu mogą także uczestniczyć: na wniosek dyrektora przedszkola lub szkoły przedstawiciel poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej; 2) na wniosek lub za zgodą rodziców ucznia albo pełnoletniego ucznia - inne osoby, w szczególności lekarz, psycholog, pedagog, logopeda lub inny specjalista.

16. Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny Zespół: nie rzadziej niż raz w roku szkolnym, dokonuje okresowej wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia, uwzględniając ocenę efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej uczniowi, w miarę potrzeb, dokonuje modyfikacji programu. Oceny poziomu funkcjonowania ucznia i modyfikacji programu dokonuje się, w zależności od potrzeb, we współpracy z poradnią psychologiczno-pedagogiczną, w tym poradnią specjalistyczną.

17. Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny Rodzice ucznia albo pełnoletni uczeń mogą uczestniczyć w opracowaniu i modyfikacji programu oraz dokonywaniu oceny poziomu funkcjonowania ucznia. Rodzice ucznia albo pełnoletni uczeń otrzymują, na ich wniosek, kopię programu.

18. ROZPORZĄDZENIEMINISTRA EDUKACJI NARODOWEJz dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych ROZPORZĄDZENIEMINISTRA EDUKACJI NARODOWEJz dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach, oddziałach i ośrodkach

19. Szkoła ogólnodostępna § 6. 2. W przedszkolach i szkołach, za zgodą organu prowadzącego, można zatrudniać dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym.

20. Szkoła integracyjna • 6. 1. W przedszkolach i szkołach zatrudnia się dodatkowo nauczycieli posiadających kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego.

21. W szkole ogólnodostępnej lub szkole/klasie integracyjnej • 6. 3.Nauczyciele posiadający kwalifikacje w zakresie pedagogiki specjalnej • prowadzą wspólnie z innymi nauczycielami zajęcia edukacyjne oraz wspólnie z innymi nauczycielami i ze specjalistami realizują zintegrowane działania i zajęcia, określone w programie; • prowadzą wspólnie z innymi nauczycielami i ze specjalistami pracę wychowawczą z uczniami niepełnosprawnymi, niedostosowanymi społecznie oraz zagrożonymi niedostosowaniem społecznym;

22. W szkole ogólnodostępnej lub szkole/klasie integracyjnej • uczestniczą, w miarę potrzeb, w zajęciach edukacyjnych prowadzonych przez nauczycieli oraz w zintegrowanych działaniach i zajęciach, określonych w programie, realizowanych przez nauczycieli i specjalistów; • udzielają pomocy nauczycielom prowadzącym zajęcia edukacyjne oraz nauczycielom i specjalistom realizującym zintegrowane działania i zajęcia, określone w programie, w doborze form i metod pracy z uczniami niepełnosprawnymi, niedostosowanymi społecznie oraz zagrożonymi niedostosowaniem społecznym.

23. Szkoła/klasa integracyjna Liczba uczniów w oddziale szkoły integracyjnej oraz w oddziale integracyjnym w szkole ogólnodostępnej powinna wynosić od 15 do 20, w tym od 3 do 5 uczniów niepełnosprawnych.

24. Szkoła specjalna Liczba uczniów w oddziale szkoły specjalnej oraz w oddziale specjalnym w szkole ogólnodostępnej powinna wynosić: w szkole (oddziale) dla uczniów niesłyszących i słabo słyszących od 6 do 8, 2) w szkole (oddziale) dla uczniów niewidomych i słabo widzących od 8 do 10, 3) w szkole (oddziale) dla uczniów z chorobami przewlekłymi od 10 do 16,

25. Szkoła specjalna 4) w szkole (oddziale) dla uczniów z zaburzeniami psychicznymi od 6 do 8, 5) w szkole (oddziale) dla uczniów z niepełnosprawnością ruchową od 8 do 12, 6) w szkole (oddziale) dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim od 10 do 16, 7) w szkole (oddziale) dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym od 6 do 8, 8) w szkole (oddziale) dla uczniów z autyzmemi z niepełnosprawnościami sprzężonymi od 2 do 4,

26. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim W tej grupie edukacyjnej znajdują się uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, ale także uczniowie, których upośledzenie umysłowe występuje jako jeden z symptomów ich niepełnosprawności ruchowej (mózgowego porażenia dziecięcego) lub autyzmu.

27. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim Myślenie uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim ma charakter konkretno-obrazowy, sytuacyjny. Dlatego też ważne jest możliwie szerokie stosowanie czynności konkretnych, doświadczeń i obserwacji, zanim uczeń przejdzie do schematu, kodu, symbolu. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim najlepiej przyswajają wiedzę wykorzystując bezpośrednie poznanie.Należy stosować szeroko rozumianą zasadę poglądowości i przedstawiać zagadnienia na konkretnych przykładach.

28. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim W pracy z dzieckiem upośledzonym umysłowo w stopniu lekkim nauczyciel powinien zwrócić szczególną uwagę na: uczenie się w indywidualnym tempie, wyznaczanie i osiąganie indywidualnych celów zgodnych z możliwościami ucznia, ograniczenie instrukcji słownych na rzecz wprowadzania słowno-pokazowych. Ważne jest praktyczne oddziaływanie wielozmysłowe– słowo podczas procesu nauczania schodzi na plan dalszy na rzecz zbierania doświadczeń i uczenia się przez ogląd i przeżywanie. Istotne jest również stosowanie wielu powtórzeń udzielanych instrukcji i stałe utrwalanie zapamiętanych treści,

29. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim stały nadzór, gdyż uczniowie ci szybciej się nużą, z chwilą występowania trudności łatwo rezygnują i mają tendencję do pozostawiania niedokończonej pracy, przywiązywanie wagi do specjalnych bodźców pozytywnych w formie pochwały, zachęty, nagrody. Ważnie jest nieustanne motywowaniedo dalszych działań poprzez stosowanie różnego rodzaju wzmocnień, okazywanie aprobaty, pochwały dla podejmowanego wysiłku i akceptacji, pozwalające na budowanie pozytywnego obrazu siebie,

30. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim wsparcie dla rodziców, psychoedukację i pomoc ze strony placówki edukacyjnej w radzeniu sobie z pojawiającymi się trudnościami wychowawczymi, wzmacnianie procesu uczenia się przez stosowanie metod aktywizujących, wdrażanie uczniów do samodzielności. Ważne jest również, aby uczniowie dostrzegali związek między wiedzą nabywaną podczas zajęć a jej praktycznym wykorzystywaniem w różnych sytuacjach życia codziennego.

31. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim Bardzo istotną sprawą w nauczaniu uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim jest motywowanie ich do pracy i systematyczne ocenianie efektów uczenia się. Nauczyciel musi zadbać o to, aby każdy uczeń miał szansę osiągnięcia sukcesu i budowania w sobie wiary we własne możliwości. Kontrolowanie postępów edukacyjnych uczniów powinno przybierać zróżnicowane formy, także zabawowe w postaci konkursów, gier dydaktycznych, itp.

32. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim W ocenianiu należy położyć nacisk na ocenę jako środek pozytywnego wzmacniania osiągnięć ucznia. Ocena powinna pokazać uczniowi jego braki, ale także możliwości ich uzupełnienia. Powinna dotyczyć konkretnych umiejętności i wiadomości, a także uwzględniać wkład pracy ucznia włożony w ich zdobycie. Uczeń musi też mieć przekonanie, że opanowana wiedza i umiejętności będą przydatne w jego dalszej nauce i życiu.

33. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym W tej grupie edukacyjnej znajdują się uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym, ale także uczniowie, których upośledzenie umysłowe występuje jako jeden z symptomów ich niepełnosprawności (mózgowego porażenia dziecięcego) lub autyzmu.

34. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym Możliwości edukacyjne tej grupy uczniów są bardzo ograniczone z powodu dużych nieprawidłowości w rozwoju psychofizycznym. Dysfunkcje dotyczą zarówno rozwoju ruchowego jak i procesów poznawczych. Zmiany te uwarunkowane są przede wszystkim nieprawidłowym funkcjonowaniem struktur anatomicznych mózgu.

35. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym Specyfika kształcenia tych uczniów polega na całościowym, zintegrowanym nauczaniu i wychowaniu. Powinno ono opierać się na wielozmysłowym poznawaniu otaczającego świata w trakcie całego procesu edukacji. Edukacja tej grupy uczniów to uczenie całościowe, sytuacyjne, zadaniowe, wielozmysłowe, przygotowujące do samodzielności w dorosłym życiu na miarę ich możliwości.

36. Uczniowie z upośledzeniem uumysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym Należy uznać prawo osób niepełnosprawnych do rozwoju we własnym tempie i uwzględnić to prawo podczas ustalania kierunków pracy z uczniem. Możliwości psychofizyczne i związane z nimi możliwości edukacyjne uczniów z umiarkowaną i znaczną niepełnosprawnością intelektualną wyznaczają odpowiednie warunki nauczania, wychowania i rehabilitacji:

37. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym nawiązanie pozytywnego kontaktu emocjonalnego nauczycieli z uczniem jest podstawowym warunkiem efektywnej pracy realizacja odrębnej Podstawy programowej kształcenia ogólnego, organizacja działalności szkoły, która przygotuje środowisko do przyjęcia osób niepełnosprawnych intelektualnie, ich zaakceptowania i udzielenia im pomocy (zniesienie barier architektonicznych i barier mentalnych),

38. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym realizacja innych treści nauczania, wynikających z innej podstawy programowej, dobieranych przez nauczycieli ze względu na możliwości psychofizyczne ucznia i środowisko, w jakim uczeń żyje, z naciskiem na kompetencje społeczne

39. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym dokonywanie przez zespół nauczycieli i specjalistów, wielospecjalistycznej, kompleksowej oceny funkcjonowania ucznia (sfera rozwoju poznawczego, motoryka duża, motoryka mała, samodzielność, uspołecznienie, komunikacja),

40. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym opracowanie i realizacja skoordynowanego specjalistycznie indywidualnego programu edukacyjnego dla każdego ucznia (z podziałem na sfery rozwoju). W rozwoju dziecka niepełnosprawnego intelektualnie ważne są wszystkie sfery rozwoju, nie wolno ich rozdzielać Każdy nauczyciel jest odpowiedzialny za całościowy rozwój ucznia

41. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym inna organizacja lekcji (uczniowie często nie wytrzymują 45-minutowych lekcji, siedząc w ławkach, istnieje więc konieczność zapewnienia im miejsca do odpoczynku lub podjęcia innej aktywności), dostosowanie czasu zajęć i przerw do możliwości psychofizycznych uczniów, zapewnienie nauki w mniej licznej klasie, ocena opisowa

42. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym organizowanie zajęć rewalidacyjnych – wspomagających rozwój ucznia, zalecanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne oraz wynikających z wielospecjalistycznej oceny rozwoju ucznia (zajęcia terapii mowy, logorytmika, zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, trening społeczny, rehabilitacja ruchowa, muzykoterapia, arteterapia, itd.),

43. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym wykorzystywanie zróżnicowanych form pracy z dominacją wycieczek dydaktycznych. Osoby niepełnosprawne intelektualnie rozwijają się, gdy mogą doświadczać bezpośredniego kontaktu z otaczającym światem, z realnymi sytuacjami, ludźmi stosowanie pomocy dydaktycznych, dostosowanych do możliwości psychofizycznych uczniów (najlepiej konkretne przedmioty i realne sytuacje)

44. Uczniowie niewidomi i słabo widzący Wśród dzieci z uszkodzonym wzrokiem ze względu na stopień ostrości widzenia wyróżnia się trzy podstawowe grupy: dzieci całkowicie niewidome, dzieci z resztkami wzroku, dzieci słabo widzące. Stopień ostrości wzroku w znacznym stopniu wpływa na funkcjonowanie tych dzieci w różnych sferach, w tym także w zakresie wszelkich aktywności edukacyjnych. Poza ostrością wzroku na funkcjonowanie wzrokowe (tj. umiejętność wykonywania czynności z wykorzystaniem wzroku) ucznia może mieć wpływ wiele czynników, m.in. pole widzenia, motoryka gałek ocznych, percepcja barw, widzenie obuoczne.

45. Uczniowie niewidomi i słabo widzący Zróżnicowane przyczyny uszkodzenia wzroku i rożne czynniki wpływające na funkcjonowanie wzrokowe uczniów powodują zróżnicowanie ich potrzeb i możliwości. W celu ustalenia wskazówek do pracy z uczniem z wadą wzroku konieczna jest rzetelna wiedza o stopniu ostrości jego wzroku, ale także o warunkach zewnętrznych (jakie światło, odległość, barwy otaczających przedmiotów są potrzebne, by dziecko funkcjonowało optymalnie), o kondycji psychofizycznej dziecka i środowiskowych uwarunkowaniach jego rozwoju.

46. Uczniowie słabo widzący Uczniowie słabo widzący – z uwagi na zaburzenia rodzaju widzenia – mają zróżnicowane kłopoty i trudności: Uczniowie z uszkodzeniami widzenia obwodowego występuje „widzenie lunetowe” (uczeń potrafi czytać drobny druk, zauważa lecący samolot, ale ma trudności z poruszaniem się w przestrzeni, spada ze schodów, nie potrafi złapać rzuconej do niego piłki, nie czyta mapy ani wzoru matematycznego); Uczniowie z uszkodzeniem widzenia centralnego cierpią natomiast na zmniejszenie ostrości wzroku (swobodnie poruszają się, ale mają trudności w czytaniu, pisaniu, odróżnianiu szczegółów na obrazkach i na mapie). Dodatkowo uczniom tym mogą w nauce przeszkadzać: mroczki (ciemne plamki przed oczami), oczopląs, zaburzenia w adaptacji do zmiennego oświetlenia (np. zaburzenia widzenia występujące wieczorem), światłowstręt, daltonizm (zaburzenia w rozpoznawaniu barw), zaburzenia akomodacyjne (zaburzenia zdolności przystosowywania się do patrzenia na przedmioty znajdujące się w różnej odległości).

47. Uczniowie niewidomi i słabo widzący Nauczyciel pracujący z uczniem niewidomym lub słabo widzącym powinien: zapoznać się z rodzajem wady wzroku i jej konsekwencjami, sprawdzać, czy uczeń nosi okulary (jeśli je nosi) i czy są one czyste, wiedzieć, w jakim stopniu dziecko widzi przez okulary – pamiętać, że właściwie dobrane okulary rzadko pozwalają słabo widzącemu widzieć normalnie – pozwalają mu widzieć lepiej!

48. Uczniowie niewidomi i słabo widzący • wiedzieć o potrzebie i umożliwić uczniowi korzystanie ze specjalistycznych pomocy, ułatwiających funkcjonowanie (dowiedzieć się, co dziecko ma w domu i zastanowić się, z czego może skorzystać w klasie). Nauczyciel winien stworzyć uczniowi warunki do wykorzystania pomocy podczas zajęć lekcyjnych, zajęć świetlicowych i innych: • pomoce wspomagające poruszanie się (laski, urządzenia do wykrywania przeszkód i inne), sprzęt oświetleniowy (lampy, latarki), pomoce • optyczne wspomagające wzrok (lupy, lunetki, folie optyczne, filtry koloru, filtry kontrastowe i inne), urządzenia służące do czytania i pisania (maszyny brajlowskie – dwustronne, notatniki brajlowskie i mówiące, syntezatory mowy, drukarki czarnodrukowe oraz brajlowskie i inne),

49. Uczniowie niewidomi i słabo widzący Nauczyciel pracujący z uczniem niewidomym lub słabo widzącym powinien: dostrzegać wysiłek ucznia, a nie tylko efekt końcowy jego działań (w zasadzie bez względu na „efekt końcowy”), posadzić ucznia blisko nauczyciela i blisko tablicy (w pierwszej ławce), stosownie do wady wzroku (naprzeciw tablicy, z boku, gdy jedno oko jest słabsze a drugie silniejsze, blisko lub daleko od okna – w przypadku światłowstrętu, itp.), sprawdzić, jakiej wielkości litery uczeń widzi – w takiej formie i takiej wielkości powiększać mu materiał pisany i liniaturę lub kratki w zeszytach, zadbać o kontrast kredy i tablicy – odczytywać to, co zapisuje na tablicy,

50. Uczniowie niewidomi i słabo widzący mówić, co robi – opowiadać o wykonywanych czynnościach, doświadczeniach, itp., zadbać o stałość przedmiotów w klasie (także stałe miejsca pozostałych uczniów) – uczniowi ułatwi to samodzielne poruszanie i przemieszczanie się, do czego trzeba go zachęcać, pozwalać podchodzić do tablicy, a także do innych przedmiotów (aby mógł dotknąć czy obejrzeć z bliska, także przynosić uczniowi przedmioty, aby zobaczył z bliska lub dotknął); zasada: blisko i z możliwością dotyku, zadbać o taką aranżację otoczenia, by ułatwić tym uczniom orientację w przestrzeni i przemieszczanie się