Czas etyki: wybory 2014 w mediach publicznych

1. Czas etyki:wybory 2014 w mediach publicznych

2. O czym to będzie? • Zasady etyczne – TVP i RM • Praktyczne rozwiązania • Sondaże i sondy • Równe traktowanie polityków • Nie ma przypadków w okresie wyborczym • Rewelacje z dystansem • Przykłady przedwyborczej obserwacji mediów

3. Źródła treści • TVP - Załącznik do Uchwały nr 291/2005 Zarządu Spółki TVP S.A. z dnia 26 lipca 2005 r. • Radio Merkury- Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników Radia Merkury i MC Radia dotyczące kampanii wyborczej w 2011 r. • KRRiT- Kampania wyborcza 2011 r. do Sejmu i Senatu RP w programach telewizji publicznej - TVP 1, TVP 2, TVP Info oraz stacji komercyjnych - Polsat, Polsat News, TVN, TVN 24 • Fundacja Batorego - Monitoring of elections television news in Poland 2006-2011.

4. Pięć zasad etycznych • Bezstronność oznacza zachowanie neutralności politycznej, uczciwe i sprawiedliwe traktowanie osób, instytucji i problemów. • Rzetelność oznacza takie podawanie informacji, by uniknąć zniekształcania obrazu rzeczywistości, a tym bardziej dostosowania jej do z góry założonych wniosków. • Dociekliwość oznacza dochodzenie do prawdy przez ukazywanie zarówno faktów jak i ich przyczyn oraz przewidywanych skutków; wymaga to zadawania pytań, które pozwolą ukazać fakty w całej ich złożoności. TVP - Załącznik do Uchwały nr 291/2005 Zarządu Spółki TVP S.A. z dnia 26 lipca 2005 r.

5. Pięć zasad etycznych • Dokładność oznacza, że informacja odpowiada rzeczywistości i nie wprowadza odbiorcy w błąd; wymaga to nie tylko staranności, ale również właściwego użycia języka i środków wizualnych. • Niezależność oznaczaobiektywizm i prawdziwość przekazywanych informacji; wymaga to samodzielności myślenia i odporności na zewnętrzne naciski. • TVP - Załącznik do Uchwały nr 291/2005 Zarządu Spółki TVP S.A. z dnia 26 lipca 2005 r.

6. Klauzula sumienia w TVP Zgodnie z klauzulą sumienia dziennikarz ma prawo do odmowy wykonania poleceń sprzecznych z jego przekonaniami, obowiązującym prawem i zasadami etycznymi. Klauzula sumienia z „Zasad etyki dziennikarskiej w Telewizji Polskiej S.A. - informacja, publicystyka, reportaż, dokument, edukacja, z roku 2008”, zawiera jeszcze jedno zdanie: Jeśli z tego powodu nastąpi rozwiązanie umowy o pracę, nie może ono mieć charakteru zwolnienia dyscyplinarnego.

7. Etyka w czasie wyborów • Wytyczne w Radiu Merkury wprowadzają: • Koordynatora wyborczego • Zasadę dokumentowania kontaktów w sprawie wyborów • Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników radia Merkury i MC radia dotyczące kampanii wyborczej i dnia wyborów do parlamentu RP w 2011 r.

8. Koordynator ds. Wyborów Zarząd powołuje Koordynatora ds. Wyborów na czas kampanii wyborczej. • Koordynator prowadzi i koordynuje całokształt polityki redakcyjnej związanej bezpośrednio i pośrednio z okresem wyborczym i tematyką polityczną w okresie wyborczym. • Koordynator jest niezależny. Całkowitą odpowiedzialność za działania Koordynatora ponosi Redaktor Naczelny.

9. Koordynator ds. Wyborów • Wszystkie zaproszenia do udziału w programach kierowane do polityków w okresie kampanii wyborczej i wyborów muszą zostać zaakceptowane przez Koordynatoraprzed wystosowaniem zaproszenia. • Dotyczy to wszystkich programów politycznych i publicystycznych, do których politycy zapraszani są w charakterze gościa (na żywo lub nagranie).

10. Koordynator ds. Wyborów • Zaproszenie polityka do programu o charakterze niepolitycznym lub zaproszenie polityka do programu, w którym jego obecność jest wyjątkiem w okresie wyborczym, jest niewskazane. • Jeśli autor/wydawca programu uzna takie zaproszenie za konieczne, to przed wystosowaniem zaproszenia musi uzyskać zgodę Koordynatora. Koordynator wyda ją po wnikliwym zbadaniu powodów zaproszenia i tylko w razie braku alternatywnego rozwiązania.

11. Koordynator ds. Wyborów • Wydawcy programów informacyjnych i publicystycznych codziennie informują Koordynatora o planach opisywania wydarzeń związanych z okresem wyborczym oraz relacjonowania innych zdarzeń, które mogą mieć kontekst wyborczy. • Zinicjatywą przeprowadzania wywiadów z politykami oraz z zaproszeniami polityków studia występuje redakcja. Gdy robi topolityk, partia polityczna lub inne osoby, Koordynator musi być o tym niezwłocznie informowany.

12. Kontakty tylko formalne • Wszelkie kontakty pracowników z Koordynatorem oraz Koordynatora z pracownikami muszą być formalne i oficjalne, utrzymywane za pośrednictwem e-maili lub oficjalnych pism albo w ten sposób podsumowane. • Dokumentację tych kontaktów prowadzi dla celów kontrolnych i dowodowych Koordynator wspierany przez Sekretariat Programowy.

13. Koordynator ds. Wyborów • Koordynator może zostać odwołany przed upływem okresu, na który został powołany, jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach lub z powodu zdarzeń losowych. • Swoje decyzje Koordynator może konsultować z Zarządem. O szczególnie istotnych decyzjach Koordynator informuje pisemnie Zarząd, może także poinformować Przewodniczącego Rady Programowej.

14. Koordynator ds. Wyborów • Koordynator szczegółowo opisuje przebieg okresu wyborczegowymienia i uzasadnia swoje najważniejsze decyzje w sprawozdaniu, które po wyborach przedstawia Zarządowi oraz Radzie Programowej. • Rada Nadzorcza w porozumieniu z Radą Programową ocenia kampanięwyborczą na antenie Radia.

15. Głos ludu z ulicy Sondy uliczne lub inne antenowe formy prezentacji poglądów przedstawicieli społeczeństwa służą ukazaniu rzeczywistego zróżnicowania opinii. Niedopuszczalne jest przekazywanie tylko jednego punktu widzenia. Jeśli reporterowi nie uda się zebrać zróżnicowanych i wyważonych wypowiedzi, materiał musi być uzupełniony przed skierowaniem go do emisji.

16. Głos ludu z instytutu W publikowaniu sondaży wyborczych należy korzystać z renomowanych instytutów, których wiarygodność została sprawdzona. Przy informacji o wynikach sondażu należy podać: • nazwę ośrodka, który je przeprowadził, • nazwę zamawiającej je instytucji lub organizacji, • metodę badań(wywiad telefoniczny czy bezpośredni) • wielkość próby i margines błędu, • datę badania. Załącznik do Uchwały nr 291/2005 Zarządu Spółki TVP S.A. z dnia 26 lipca 2005 r.

17. Milion za igranie z sondażami Cisza wyborczaArt. 500 kodeksu wyborczego (2011) Kto, w związku z wyborami w okresie od zakończenia kampanii wyborczej aż do zakończenia głosowania, podaje do publicznej wiadomości wyniki przedwyborczych badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowańwyborczych, przewidywanych wyników wyborów, wyniki sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania – podlega grzywnie od 500 000 do 1 000 000 złotych.

18. Partyjne a urzędowe W relacjonowaniu spraw publicznych w okresie przedwyborczym należy starannie oddzielać aktywność wyborczą polityków od ich działalności państwowej. Dotyczy to Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów, ministrów, przedstawicieli Sejmu i Senatu, szefów urzędów centralnych oraz przedstawicieli samorządów. Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników Radia Merkury i MC radia dotyczące kampanii wyborczej i dnia wyborów do parlamentu RP w 2011 r.

19. Nie ma przypadkowej obecności W relacjach z obchodów rocznicowych, uroczystości religijnych i innych okolicznościowych zgromadzeń nie związanych z wyborami należy unikać pokazywania elementów, które mogłyby zostać zakwalifikowane jako ukryta propaganda wyborcza – np. emblematów, haseł, zbliżeń twarzy polityków z pierwszych stron gazet. Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników Radia Merkury i MC radia dotyczące kampanii wyborczej i dnia wyborów do parlamentu RP w 2011 r.

20. Przedstawiamy tak samo Materiał zdjęciowy w informacjach i sprawozdaniach wyborczych podlega formalnemu ujednoliceniu. Nie wolno stosować ujęć lub efektów, które pokazywałyby przedstawicieli poszczególnych komitetów wyborczych korzystniej od innych, bądź w gorszym świetle. Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników Radia Merkury i MC radia dotyczące kampanii wyborczej i dnia wyborów do parlamentu RP w 2011 r.

21. Ostrożnie z rewelacjami Wyjątkowo ostrożnie należy traktować materiały oskarżycielskie godzące w kandydatów i ich ugrupowania. Publikację takich informacji musi poprzedzać weryfikacja prawdziwości zarzutów. Trzeba podać źródła,z jakich one pochodzą. Gdyby ujawnienie źródeł naruszało tajemnicę dziennikarską lub inną, należy zwrócić odbiorcom uwagę na charakter źródeł. Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników Radia Merkury i MC radia dotyczące kampanii wyborczej i dnia wyborów do parlamentu RP w 2011 r.

22. Prostujemy ! Konieczne jest szybkie i wyraźne prostowanie błędówdotyczących faktów. Nie można poprzestać na podaniu poprawnej informacji – należy podać, że jest ona sprostowaniem. Zaleca się poszukiwanie rozwiązań umożliwiających wykrywanie błędów przed otrzymaniem formalnej skargi, co umożliwi szybsze ogłaszanie sprostowań. Wytyczne redakcyjne dla pracowników i współpracowników radia Merkury i MC radia dotyczące kampanii wyborczej i dnia wyborów do parlamentu RP w 2011 r.

23. To daje się zmierzyć Analizy programów mediów publicznych i prywatnych w czasie kampanii wyborczych: • Fundacja Batorego - monitoring of elections television news in Poland 2006-2011 (samorządowe 2006, prezydenckie i samorządowe 2010, parlamentarne 2011 w TVP, TVN i Polsacie); • KRRiT- kampania wyborcza 2011 r. do Sejmu i Senatu RP w programach telewizji publicznej - TVP 1, TVP 2, TVP Info oraz stacji komercyjnych - Polsat, Polsat News, TVN, TVN 24.

24. Ile czasu na wybory? 2010: wybory prezydenckie, 6 dzienników publicznych i komercyjnych: udziały procentowe treści wyborczych w 5 tygodniach przed wyborami

25. Urzędujący mają więcej? Rok 2006, wybory samorządowe, 4 oddziały terenowe TVP: udział procentowy treści lokalnych informacji na temat kandydatów na prezydentów miast wg. partii politycznych (paski oznaczająurzędujących prezydentów)

26. Kto jest zapowiadany? 2006, wybory samorządowe, 4 oddziały terenowe TVPPorównanie procentowego udziału partii w forszpanach

27. Kto mówi swoim głosem? • Podczas wyborów samorządowych w2006 r. w „Telewizyjnym Kurierze Warszawskim” TVP kandydaci rządzącej w mieście i w kraju partii (PiS)mieli średnio trzy razy dłuższe „setki” niż kandydaci głównej partii opozycyjnej (PO). • Podobne proporcje wykazywały pomiary długości „setek” w innych programach lokalnych TVP, a także w telewizyjnych dziennikach ogólnopolskich TVP.

28. Kto mówi swoim głosem? Przed drugą turą wyborów prezydenckich w2010 r. „setki” Jarosława Kaczyńskiego zajęły 27 proc. czasu poświęconego mu na antenie 4 dzienników TVP (Wiadomości, Teleexpress, Panorama, Serwis Info). Urzędujący prezydent i kandydat Bronisław Komorowskiswoim głosem mówił w 17 proc. czasupoświęconego mu w tych samych dziennikach TVP.

29. Ważne ile mówią i jak mówią • Wybory prezydenckie 2010, Wiadomości TVP: ton materiałów o JarosławieKaczyńskim(PiS)

30. Ważne ile mówią i jak mówią • Wybory prezydenckie 2010, Wiadomości TVP: ton materiałów o BronisławieKomorowskim (PO)

31. W opinii mediów… Wybory parlamentarne 2011, ton przekazu wobec 10 najczęściej przedstawianych kandydatów w 6 dziennikach TVP, TVN i Polsatu

32. Dziękuję Andrzej Krajewski, ekspert KRRiT ds. wolności słowa e-mail: andrzej.krajewski@krrit.gov.pl