280 likes | 424 Views
HET PLATTELAND IN DE OVERGANG VAN OUDHEID NAAR MIDDELEEUWEN. BA – themacollege 2010. Demografische verandering en Sociale transformatie. Enorme teruggang bevolking; ‘natuur’ wint Grond in overvloed, dus weinig waarde Arbeid schaars, dus veel waarde
E N D
HET PLATTELANDIN DE OVERGANG VAN OUDHEID NAAR MIDDELEEUWEN BA – themacollege 2010
Demografische verandering en Sociale transformatie • Enorme teruggang bevolking; ‘natuur’ wint • Grond in overvloed, dus weinig waarde • Arbeid schaars, dus veel waarde • Leidde tot overdrachten grond aan (onvrije) boeren 2) Centraal gezag verdwijnt; gevaarlijke wereld • Machtelozen (boeren) zoeken protectie machtigen (aristocraten) • Leidde tot opdrachten grond door (vrije) boeren
Ontwikkeling horigheid • Vrije boeren 1) > glebae adstricti 2) verliezen ‘publieke functies’ (leger- en vergaderdienst) • Slaven > grondbezitters ‘glebae adstricti’
Glebae adstricti = ‘aan de (aard)kluit gebonden’ (is óók gebonden aan rechtsmacht ‘grondheer’)
GRONDHEERLIJKHEID Grootgrondbezitter oefent ‘heerschappij’(rechtspraak e.d.) uit over de mensen die op zijn grond zijn gevestigd
Post-Romeins Nederzettingspatroon in Westen (Wickham) • ‘Netwerk’(?) van duizenden villa’s • Verspreide (overige) bewoning platteland (vici, losse hoeven – fundi) • Nog betrekkelijk zeldzaam: concentratie op hoger punt (incastellamento)
Sidonius Apollinaris over villa (ca 475) • Voor otium • Voor ontvangst & tonen rijkdom • Voor genereren rijkdom
Het einde van de (post-)Romeinse villa (ca 350-650) • Verlaten / verwoest • Verlaten voor nieuwe / andere residentie • Versimpeld, gedemonumentaliseerd (= verzakelijkt?) • Vervangen door kerken of kloosters
Hofstelsel =systematische organisatie van grootgrondbezit in ‘hoven’ • (vroon)hof (curtis, villa, domein) = landgoed = ager (cultuurland) + saltus (woeste grond) + mensen
Tweeledige hof/ bipartiet domein(régime domanial classique) • ‘Single-block’ • Indominicatum (‘deel van de heer’) = hof (‘zaal’) en (zaal)land (ager + saltus) • Pars mansionaria (‘hoevendeel’; deel van de horigen) = boerderijen met land
Varianten hofstelsel • Streubesitz (bv ‘Nederland’, Saksen, Toscane) • Uitsluitend herenland (= hofstelsel??)
Villae St. Germain des Prés aan zuidzijde Parijs, ca 800 • Palaiseau: 117 mansi (‘boerenhoeven’) • Jouy: 110 mansi • Verrières: 89 mansi • Épinay: 43 mansi • Thiais: 79 mansi
Domeinadministraties(?) ca 800 • Capitulare de villis • Polyptieken • Brevium exempla ad describendas res ecclesiasticas et fiscales
Verhulst over ‘hofstelsel’ • Alleen ‘gewoon’ tussen ‘Parijs en Aken’ (+ Italië) • Ontwikkeling (creatie?) vanaf ca 750 gevolg van: -ontginningen -koninklijk initiatief
Wickham over ‘hofstelsel’ • Idee van herhaalde heruitvinding • Geen Frankische inventie / monopolie • In Francia: Geen antwoord op economische contractie; doel geen ‘autarkie’ • integendeel: antwoord op (bescheiden) economische expansie incl commercialisering; grondheren intensiveren surplus-extractie en controle op horigen • Probleem: waar/voor wie markt voor output hoven? (‘steden’, leger?)
Agrarische Reproductiecyclus in subsistentie-economie (in geel: punten waar surplus kan worden ‘afgetapt’) GROND AGRARI-SCHE PRODUC-TIE VERKOOP MARKT KAPITAAL ARBEID NIET-AGRARISCHE REPRODUCTIE (C + I) INKOOP MARKT
Soorten boeren • Kleine vrije eigenaren • Vrije, halfvrije en onvrije ‘tenants’ • Onvrijen zonder land (mancipia) • Combi’s(1): boeren met vrij eigendom én ‘tenancies’ • Combi’s(2): vrije boeren met ‘onvrije hoeven’ (mansi serviles) of onvrije boeren met ‘vrije hoeven’ (mansi ingenuiles) • Bepalend is vooral: aanwezigheid van koning, Kerk & aristocratie