RZECZPOSPOLITA WIELU NAROD W

1. RZECZPOSPOLITA WIELU NAROD�W

2. Definicja mniejszosci narodowej Mniejszosc narodowa- oddzielna, wsp�lnotowa grupa r�zniaca sie od pozostalych mieszkanc�w kraju pochodzeniem, czemu moze towarzyszyc odrebnosc jezykowa, kulturalna, religijna. Mniejszosc narodowa moze zamieszkiwac okreslony teren lub byc rozproszona po calym panstwie, miec wyksztalcone poczucie odrebnosci, posiadac autonomie lub spotykac sie z dyskryminacja i przesladowaniem. Prawo miedzynarodowe nie wyksztalcilo powszechnie akceptowanej definicji. Akty prawne uchwalane w celu stworzenie kompleksowego systemu ochrony mniejszosci narodowych nie zawsze zawieraja definicje kategorii os�b, do kt�rych sie odnosza.

3. Prawa mniejszosci narodowych Konstytucja RP gwarantuje obywatelom polskim nalezacym do mniejszosci narodowych i etnicznych wolnosc zachowania i rozwoju wlasnego jezyka, religii, obyczaj�w i tradycji oraz rozwoju wlasnej kultury. Ordynacja wyborcza do sejmu RP gwarantuje mniejszosciom reprezentacje polityczna (zarejestrowane organizacje mniejszosci narodowych, zwolnione sa z wymogu przekroczenia 5 proc. progu wyborczego).

4. Grupa etniczna Grupa etniczna- w politycznym znaczeniu termin ten okresla zbiorowosc ludzi odr�zniajaca sie od wiekszosci spoleczenstwa jakiegos panstwa, ale nieidentyfikujaca sie z zadnym narodem tworzacym inne panstwo, np. Romowie (zyjacy w wielu panstwach Europy).

5. Mniejszosci narodowe i etniczne w Polsce SPIS NA PODSTAWIE DANYCH MINISTERSTWA SPRAW WEWNETRZNYCH I ADMINISTRACJI

6. Bialorusini 47 640 os�b Czesi 386 os�b Karaimi (mniejszosc etniczna) 46 os�b Litwini 5 639 os�b Lemkowie (mniejszosc etniczna) 5 850 os�b Niemcy 147 094 os�b Ormianie 262 osoby Romowie (mniejszosc etniczna) 12 731 os�b Rosjanie 3244 os�b Slowacy 1 710 os�b Tatarzy (mniejszosc etniczna 447 os�b) Ukraincy 27 172 os�b Zydzi 1 055 os�b

7. Bialorusini Fotografia ze strony: http://pejzaze.onet.pl Polska-Podlasie- Okolice Pierwotnej Europy Foto: Wiktor Wolkow

8. Bialorusini mniejszosc narodowa, liczaca okolo 48,74 tysiecy os�b (wg. spisu 2002 r.), w wiekszosci tradycyjnie mieszkajacych na terenie wojew�dztwa podlaskiego. naleza do grupy narod�w wschodnioslowianskich. wiekszosc Bialorusin�w wyznaje prawoslawie.

10. Jezyk bialoruski Jezyk bialoruski jest podobny do jezyka rosyjskiego. Alfabet cyrylica. Podstawowe zwroty: Dzien dobry - Dobry dzjen Do widzenia - Da pabaczennia Prosze - Praszu Dziekuje - Dzjakuju Przepraszam - Prabacztie Ile to kosztuje? - Kolki heta kasztuje? Gdzie jest...? - Dzje znachodzicca? Tak - Da Nie - Nie Nie rozumiem - Nie razumieju

11. Muzyka bialoruska Wykonawca: Stary Olsa �U Karchme� STARY OLSA jest zespolem grajacym sredniowieczna i renesansowa Bialoruska muzyke. Zostal zalozony w 1999 roku przez obecnego lidera Zmiciera Sasnouskiego i teraz sklada sie z pieciu muzyk�w. Swoja nazwe zawdziecza potokowi w zachodniej czesci regionu Mahiliou (Bialorus)

12. Czesi Zdjecie ze strony www.czechtourism.com

13. Czesi sa jednym z narod�w zachodnioslowianskich mniejszosc narodowa zamieszkujaca w Polsce gl�wnie Kotline Klodzka i miejscowosc Zel�w kolo Piotrkowa Trybunalskiego. mieszkajacy w Polsce Czesi sa tradycyjnie ewangelikami

14. Jezyk czeski Jezyk pochodzenia indoeuropejskiego nalezacy do grupy jezyk�w zachodnioslowianskich (tak jak polski i slowacki); uzywany gl�wnie w Czechach (10 mln), gdzie jest jez. urzedowym. Uzywany przez 12 mln ludzi. Podstawowe zwroty: Tak - Ano Nie - Ne Dziekuje, - D�kuji v�m Dziekuje bardzo - D�kuji v�m mnohokr�t Nie ma za co, Prosze - Pros�m Prosze - Pros�m Przepraszam - Prominte Dzien dobry - Dobr� den, Ahoj do zobaczenia - Na shledanou Na razie - Nashle, Ahoj

15. Muzyka czeska Wykonawca: Jaromir Nohavica �Ostravo� Jarom�r Nohavica, piosenkarz, autor tekst�w, tlumacz, urodzony 7.06.1953 r. w Ostrawie. Jest niewatpliwie najbardziej lubianym i najczesciej sluchanym czeskim piosenkarzem, ogromna osobowoscia czeskiej piosenki, wszechstronnie utalentowanym artysta, stanowiacym oryginalna osobowosc na scenie muzycznej. Nohavica jest takze niezwykle popularny w Polsce.

16. Litwini Zdjecie ze strony internetowej litewskiego czasopisma AUSRA, wydawanego w Polsce od 1960 roku. http://www.ausra.pl/

17. Litwnini naleza do grupy narod�w baltyckich (obok Lotysz�w) zamieszkuja przede wszystkim tereny Suwalszczyzny uznaje sie ich za najp�zniej schrystianizowany nar�d Europy (IX-XV wiek); wiekszosc Litwin�w nalezy do kosciola rzymsko-katolickiego.

18. Jezyk litewski Jezyk litewski (lietuviu kalba) - jezyk z zespolu wschodniobaltyckiego jezyk�w baltyckich, kt�rym posluguje sie ok. 3,3 mln os�b Wsp�lczesny jezyk litewski jest bardzo zr�znicowany pod wzgledem dialektalnym, mimo stosunkowo niewielkiej liczby jego uzytkownik�w zajmujacych niezbyt duze terytorium. Wyr�znia sie dwa gl�wne zespoly dialekt�w: zmudzki (�emaiciu tarme) i auksztocki (auk�taiciu tarme).

19. Podstawowe zwroty: Lietuvi�kai : po litewsku laba diena : dzien dobry pra�au : prosze aciu : dziekuje kiek? : ile taip : tak ne : nie atsipra�au : przepraszam nesuprantu : nie rozumiem (ar) kalbate angli�kai? : M�wi Pan/Pani po angielsku? Kur yra ...? : Gdzie jest ...? lenki�kai : po polsku Esu lenkas. (lenke) : Jestem Polakiem. (Polka) Mano vardas... : Nazywam sie...

20. Muzyka litewska Wykonawca: Zalvarinis �alaus,alaus� Zalvarinis - litewski zesp�l folk metalowy. Ich interpretacje ludowych litewskich piesni brzmia w nowy i niezwykly spos�b, godza r�zne style: od lekkiego rocka po metal, wykorzystujac tez elementy bluesa i jazzu .

21. Niemcy Wiekszosc mieszkajacych w Polsce Niemc�w posiada obywatelstwo polskie. Najwiecej Niemc�w mieszka w wojew�dztwie opolskim oraz slaskim. Obecnie najwiekszym stowarzyszeniem mniejszosci niemieckiej w Polsce jest Towarzystwo Spoleczno-Kulturalne Niemc�w na Slasku Opolskim oraz Rada Niemc�w G�rnoslaskich z siedziba w Katowicach.

22. Jezyk niemiecki Niemiecki nalezy do duzej grupy jezyk�w germanskich i spokrewniony jest z dunskim, norweskim, szwedzkim, niderlandzkim oraz angielskim. Jezyk niemiecki jest najbardziej rozpowszechnionym jezykiem w Europie, jest on mowa ojczysta dla okolo 110 mln os�b.

23. Podstawowe zwroty Podstawowe zwroty: tak - ja nie - nein prosze - bitte dziekuje - danke dziekuje bardzo - danke sch�n przepraszam - Entschuldigung dzien dobry - Guten Tag / hallo dobry wiecz�r- Guten Abend do widzenia - Auf wiedersehen Jak sie nazywasz? - Was ist deine Name? Nazywam sie... - Ich bin... / meine Name ist... Jak sie masz? - Wie geht's? Nie rozumiem - Ich verstehe nicht. Czy m�wisz po angielsku? - Sprichst du Englisch? / Sprechen sie Englisch?

24. Ormianie Katedra w Eczmiadzinie Armenia Zdjecie ze strony: http://www.ormianie.pl Strona dla wszystkich zainteresowanych kultura ormianska.

25. Ormianie sa jedna z zamieszkujacych w Polsce mniejszosci narodowych, o egzotycznym rodowodzie i dlugiej tradycji osadnictwa na ziemiach Rzeczypospolitej. ten starozytny, 3000-letni nar�d szczyci sie bogata kultura i wspaniala, choc tragiczna, historia. jednym z filar�w tozsamosci Ormian jest przynaleznosc do jednego z trzech gl�wnych Kosciol�w ormianskich. Ormianie to najstarszy chrzescijanski nar�d na swiecie - chrzest przyjeli w 301 r. n.e.

26. Jezyk ormianski Nalezy do rodziny indoeuropejskiej, stanowiac w niej samodzielna galaz. Alfabet skladajacy sie poczatkowo z 38 liter opracowal w V wieku duchowny Mesrop Masztoc. Ksztalt nielicznych liter nawiazuje do greckich, jednakze ogromna wiekszosc to oryginalne dzielo Mesropa.

27. Przykladowe wyrazenia: Tak - ayo Nie - votch Dziekuje - shenorhagal em Dziekuje bardzo - shad shenorhagal em Nie ma za co, Prosze - pari yegar Czesc (powitanie) - parev Przepraszam - neroghoutioun Dzien dobry - pari louyce do zobaczenia - menak parov Na razie - tsedesoutoun Dobry wiecz�r - pari yerego Dobranoc - pari irigoun Nie rozumiem - Yess tchem hasgenar. Jak sie nazywasz? - Intch eh anounet?

28. Rosjanie Zdjecie ze strony: http://www.nationalgeographic.pl/national3/index.jsp?place=Menu07&news_cat_id=670&layout=2 Dionizy Moskalow - tu na wystawie sztuki starowierskiej w Domu Pracy Tw�rczej w Wigrach - jest jednym z ok. tysiaca ostatnich staroobrzedowc�w w Polsce. Artykul na temat staroobrzedowc�w znajduje sie na stronie: www.national-geographic.pl oraz w numerze NG ze stycznia 2008.�

29. Rosjanie Mniejszosc rosyjska mozna podzielic na dwie czesci � Rosjan pozostalych w Polsce po okresie zabor�w i emigracji porewolucyjnej oraz staroobrzedowc�w, kt�rzy na terenach Rzeczypospolitej osiedlali sie juz w XVII wieku. Zdecydowana wiekszosc przedstawicieli mniejszosci rosyjskiej nalezy do Kosciola prawoslawnego. Staroobrzedowcy naleza do Wschodniego Kosciola Staroobrzedowego.

30. Jezyk rosyjski Jezyk rosyjski (??????? ????) - jezyk nalezacy do grupy jezyk�w wschodnioslowianskich, posluguje sie nim jako pierwszym jezykiem okolo 145 mln ludzi. og�lem (wg r�znych zr�del) 250-300 mln. Podstawowe zwroty w jezyku rosyjskim Podstawowe zwroty: ????????????! lub ?????? ????! Dzien dobry! ?????? ?????! Dobry wiecz�r! ??? ???? ?????? Jak sie nazywasz?

31. Muzyka rosyjska Wykonawca: Kalinka Ensemble �Katharina� Songs from Russia Azzura Music

32. Slowacy Na fotografii: Wystep zespolu �Oravan� podczas XII Dni Kultury Slowackiej, koncert w Krempachach (czerwiec 2005 r.) Zdjecie ze strony:http://www.jednota.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=487&Itemid=45

33. Slowacy to nar�d poludniowoslowianski. w najwiekszej mierze zajmuja obszar Spisza i Orawy sa wiernymi wyznawcami kosciola rzymskokatolickiego. jezyk slowacki nalezy do zachodnioslowianskiej grupy jezykowej. Jezykiem tym posluguje sie ponad 6 mln os�b - przede wszystkim na Slowacji i w nalezacej do Serbii Wojwodinie, gdzie jest jezykiem urzedowym.

34. Jezyk slowacki Dzien dobry! - Dobr� r�no! Dobr� den! Czesc! - Ahoj! Dobranoc! - Dobr� noc! Do widzenia! - Do videnia! Przepraszam - Prepacte Jak sie pan/pani nazywa? - Ako sa vol�te? Gdzie jest ...? - Kde je ...? skad - odkial Kt�ra godzina? - Kolko je hodin? O kt�rej godzinie? - O kolkej hodine? Ile kosztuje .... - Kolko stoj�

35. Ukraincy

36. Ukraincy Mniejszosc narodowa, wystepujaca najliczniej w rozproszeniu na terenach tzw. Ziem Odzyskanych oraz gl�wnie w wojew�dztwie podkarpackim i podlaskim. Ukraincy sa w wiekszosci wiernymi dw�ch Kosciol�w: Kosciola Katolickiego Obrzadku Greckokatolickiego i Polskiego Autokefalicznego Kosciola Prawoslawnego.

37. Jezyk ukrainski Jezyk ukrainski (?????????? ????) to jezyk nalezacy do grupy jezyk�w wschodnioslowianskich. Posluguje sie nim ponad 40 mln ludzi, gl�wnie na Ukrainie, gdzie ma status jezyka urzedowego, uzywany jest r�wniez przez Ukrainc�w w Rosji, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Moldawii, Polsce i na Bialorusi Prosze (uniwersalne) ???? ????? Bud l�ska Prosze (przy podawaniu) ????? / ?? ??????�? (przy produktach spozywczych) Pr�szu / Na zdor�wja Przepraszam ??????? W�baczte Przepraszam (gl�wnie za cos) ???????? Prob�czte Przepraszam (pomylilem sie) ? ?????????? Ja probacz�jus Dziekuje(emy) ?????(???) Di�kuju (di�kujemo) (uwaga na akcent)

38. Muzyka ukrainska Wykonawca:ukrainski zesp�l Chutir �Tam na hori� Zdjecie z Oficjalnej strony Zespolu: www.chutir.pl

39. Zydzi Zydzi w Lezajsku Foto: Estera Kafka Zr�dlo: http://fzp.jewish.org.pl/ Forum Zyd�w Polskich

40. Zydzi Historia obecnosci Zyd�w w Polsce liczy 1000 lat. Najwiecej Zyd�w zamieszkuje wojew�dztwo Mazowieckie i Dolnoslaskie Obecnie nie ma w Polsce szk�l publicznych, w kt�rych wykladany bylby hebrajski lub jidysz jako jezyki ojczyste. W Warszawie i Wroclawiu funkcjonuja dwie prywatne szkoly, w kt�rych prowadzona jest nauka jezyka hebrajskiego, a Towarzystwo Spoleczno-Kulturalne Zyd�w w Polsce oraz Fundacja �Shalom� organizuja kursy jezyka jidysz. Zydzi to wyznawcy religii mojzeszowej.

41. Jidysz Jidysz, ?????? (doslownie: zydowski) - od pierwotnego okreslenia w tym jezyku ???????????? (jidisz-tajcz; zydowski niemiecki) - jezyk Zyd�w aszkenazyjskich, powstaly ok. X wieku w poludniowych Niemczech na bazie dialektu srednio-wysokoniemieckiego (Mittelhochdeutsch) z dodatkiem element�w hebrajskich, slowianskich i romanskich. Zwany niekiedy takze: ?????????? (mame-loszn; matczyny-jezyk) lub ???????????? (loszn-aszkenaz; jezyk-aszkenazyjski) w odr�znieniu od: ????????? (loszn-kojdesz; jezyk swiety) jakim to terminem okreslany jest tradycyjny jezyk hebrajski.

42. Podstawowe zwroty Tak - jo Nie - nejn Dziekuje, - a dank ojch Dziekuje bardzo - a dank ojch zejer Nie ma za co, Prosze - niszto far wos Prosze - bite Przepraszam - antszuldikt Dzien dobry - a gut morgn Do zobaczenia - cum wider zejen Na razie - adje Jak leci? - Wi gejt es? Dobry wiecz�r - a gut ovnt Dobranoc - a gute nacht Nie rozumiem - Ich farsztej niszt. Jak sie nazywasz? -Wi ejst ir?

43. Mniejszosci etniczne w Polsce

44. Karaimi Karaimski zesp�l folklorystyczny Dostlar. Strona internetowa: http://www.dostlar.karaimi.org/

45. Karaimi najmniejsza mniejszosc narodowa w Polsce grupa etniczna pochodzenia tureckiego choc Karaimi osiedlili sie w Europie ponad 600 lat temu ich kultura wciaz wykazuje wiele orientalnych cech religia karaimska oparta jest na Starym Testamencie, a zwlaszcza na zawartym w nim Dekalogu

46. Kalendarz Kraim�w Karaimi posluguja sie kalendarzem ksiezycowym, w kt�rym rok ma 354 dni, 8 godzin i 48 minut (rok sloneczny - 365 dni i 6 godzin). Aby te r�znice 10 dni, 21 godzin i 12 min. wyr�wnac, co dwa - trzy lata jest rok przestepny. W cyklach 19-letnich wystepuje 12 lat zwyklych o 12 miesiacach i 7 przestepnych o 13 miesiacach.

47. Jezyk karaimski Jezyk karaimski jakim posluguja sie Karaimi litewsko-polscy oraz zamieszkali na P�lwyspie Krymskim nalezy do grupy jezyk�w tureckich. Karaimi posluguja sie alfabetami: lacinskim, cyrylica i alfabetem hebrajskim.

48. Lemkowie Photos submited by: Ivan Marko, Slovensko http://lemko.org/zyndranowa/2003/index.html

49. Lemkowie to mniejszosc etniczna, do kt�rej przynaleznosc, podczas narodowego spisu powszechnego ludnosci i mieszkan przeprowadzonego w 2002 r., zadeklarowalo 5 850 obywateli RP w przeszlosci zamieszkiwali tzw. Lemkowszczyzne, czyli Beskid Niski i czesc Beskidu Sadeckiego. W zwiazku z akcja "Wisla" (z 1947 roku; potepiona przez Senat RP w 1990 r.), w wyniku kt�rej Lemkowie zostali przesiedleni, wiekszosc mieszka poza swoim rodzimym terenem

50. Srodowisko lemkowskie dzieli sie na dwie grupy: Lemk�w uwazajacych sie za odrebna mniejszosc narodowa i Lemk�w identyfikujacych sie jako grupa etniczna narodu ukrainskiego. Lemkowie naleza do dw�ch Kosciol�w: Kosciola Katolickiego Obrzadku Greckokatolickiego oraz do Polskiego Autokefalicznego Kosciola Prawoslawnego.

51. W gwarach lemkowskich, kt�re sa podobne do jezyka ukrainskiego, mozna znalezc wiele sl�w pochodzenia woloskiego, kt�re do dzis wystepuja w jezyku rumunskim, ale tez widac bardzo wiele wplyw�w polskich, slowackich, a nawet wegierskich. Kontrowersyjna kwestia jest, czy gwary lemkowskie stanowia odrebny jezyk, peryferyjne gwary jezyka ukrainskiego, czy tez zachodnia odmiane jezyka rusinskiego. Zesp�l piesni i tanca z Przemkowa �Lastiwoczka�

52. Romowie Zesp�l Kale Jakha http://www.kalejakha.art.pl/

53. Romowie Romowie albo Cyganie (nazwa wlasna w jezyku romskim Roma) - nieterytorialny nar�d lub grupa etniczna pochodzenia indyjskiego, kt�rej czlonkowie tworza diaspore, zamieszkujaca wiekszosc panstw swiata. Romowie w Polsce naleza do cztery gl�wnych grup etnicznych: Polska Roma, Romowie Karpaccy (Romowie G�rscy, Bergitka Roma), Kelderasze i Lowarzy.

54. Jezyk romani Jezyk romski lub romani (rom. romani chib, romani chhib; czesto okreslany potoczna nazwa jezyk cyganski) jest jezykiem indoeuropejskim z podrodziny indyjskiej (nowoindoaryjskiej). Wywodzi sie z sanskrytu za posrednictwem jezyk�w prakryckich. Posluguja sie nim Romowie oraz Sinti.

55. Muzyka romska Alexandros Hatzis Amen Samous Roma Z plyty:The Rom Of Fire, Vol. 3: South Eastern Gypsy Wind

56. Tatarzy Mimbar-rodzaj kazalnicy Foto:K.Pierwienis www.zielonewrota.pl

57. Tatarzy pierwotnie nazwa jednego z plemion mongolskich, zamieszkujacego stepy na poludnie od jeziora Bajkal, w dorzeczach rzek Argun i Kerulen. W XII-XIII w. nazwa Tatarzy objeto ludy tureckie, mongolskie i tunguskie nalezace do panstwa Czyngis-chana, kt�ry w latach 1206-1227 podbil wieksza czesc kontynentu azjatyckiego, siegajac na zachodzie ksiestw ruskich, na wschodzie wybrzezy Oceanu Spokojnego.

58. W kolejnych wiekach nazwy Tatarzy uzywano w odniesieniu do mieszkanc�w panstwa Zlotej Ordy, chanat�w: kazanskiego, astrachanskiego, syberyjskiego, nogajskiego, krymskiego. Wsp�lczesnie nazwa Tatarzy obejmuje sie szereg r�znych plemion m�wiacych jezykiem tureckim (lacznie ok. 5-6 mln os�b, 1989), dzielac je na kilka grup zr�znicowanych pod wzgledem etnicznym i kulturowym, np.: Tatarzy nadwolzanscy albo kazanscy (zamieszkujacy gl�wnie Tatarstan), Tatarzy syberyjscy, Tatarzy krymscy, Tatarzy litewscy

59. Polscy Tatarzy Tatarzy w Polsce zamieszkuja rdzenne kolonie tatarskie na Bialostocczyznie (Bohoniki i Kruszyniany) oraz miasta: Bialystok, Sok�lka, Dabrowa Bialostocka i Gdansk. Polscy Tatarzy mieszkali na ziemiach Wielkiego Ksiestwa Litewskiego od konca XIV wieku. Ich przodkami byli emigranci lub uciekinierzy z teren�w �wczesnej Zlotej Ordy oraz z Krymu.

60. Tatarzy w Polsce zatracili znajomosc swojego ojczystego jezyka, pozostali natomiast wierni religii i nadal sa wyznawcami islamu. Meczet w Kruszyniankach Zdjecie z: http://www.planetaislam.com/historia/tatarzy/06.HTM

61. W prezentacji wykorzystano materialy: http://pl.wikipedia.org/wiki/Grupa_etniczna http://portalwiedzy.onet.pl/87970,,,,mniejszosc_narodowa,haslo.html http://www.mswia.gov.pl/portal/pl/61/37/) http://www.youtube.com/watch?v=UHvGjxe9ZoQ http://torrenty.org/torrent/83353 http://www.nohavica.cz/_pl/jn/bio/bio.htm http://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BDalvarinis http://www.youtube.com/watch?v=7r96c7wUzZk&feature=related http://www.ormianie.pl http://www.national-geographic.pl/national3/index.jsp?place=Menu07&news_cat_id=670&layout=2 http://www.tsp.org.pl/ http://www.jednota.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=487&Itemid=45 http://fzp.jewish.org.pl/ http://lemko.org/zyndranowa/2003/index.html www.zielonewrota.pl http://www.kalejakha.art.pl/ http://www.planetaislam.com/historia/tatarzy/sokolka.html# www.chutir.pl www.magazynswiat.pl

62. DZIEKUJEMY ZA UWAGE.