Elżbieta Małkiewicz

1. Elżbieta Małkiewicz Uczeń trudny

2. Analiza przykładu • Dawid, 13 lat, I klasa gimnazjum • Odpowiedz na pytanie (kolejno dla każdej opisanej sytuacji): • Co mnie niepokoi w zachowaniu tego dziecka?

3. Sytuacja 1 • Dzieci zostają wpuszczone do klasy przez nauczyciela. • Jeden z chłopców zajmuje miejsce w ławce, gdzie zazwyczaj siedzi Dawid. Ten krzykiem domaga się ustąpienia swojego miejsca. • Chłopiec odpowiada, że wcześniej umówili się z sąsiadem Dawida, że na tej lekcji będą siedzieli razem, bo maja wspólny referat. • Dawid w odpowiedzi rzuca się na kolegę i wszczyna bójkę.

4. Sytuacja 1 • Silna reakcja emocjonalna na zakwestionowanie jego praw • Nie słucha argumentów kolegów i nie bierze ich pod uwagę • Dochodzenie swoich praw poprzez agresję • Koledzy wcześniej nie uzgodnili z nim, że zajmą jego miejsce z ważnych powodów – a więc nie liczą się z nim.

5. Sytuacja 2 • W czasie lekcji Dawid odwraca się do kolegi siedzącego w ławce zanim. • W tym czasie chłopiec siedzący w ławce przed nim zabiera Dawidowi długopis, który chowa do kieszeni. • Kiedy Dawid zauważa brak długopisu bez namysłu uderza siedzącego z nim w jednej ławce chłopca pięścią w głowę, krzykiem domagając się zwrotu długopisu.

6. Sytuacja 2 • Silna reakcja emocjonalna na zabranie jego własności • Próba odzyskania własności poprzez agresję skierowaną do pierwszej osoby, która jest pod ręką • Kolega sprowokował całą sytuację

7. Sytuacja 3 • Dawid zostaje wezwany przez nauczyciela do tablicy. • Mijając kolegów siedzących w kolejnych ławkach dzielących go od tablicy: • szczypie chłopca siedzącego w ławce przed nim • kopie kolejnego ucznia • celowo nadeptuje na stopę uczennicy siedzącej w pierwszej ławce.

8. Sytuacja 3 • Agresywne zachowania wobec kolegów bez powodu w sytuacji, kiedy nie mogą oddać • Być może przyczyną agresji był fakt wezwania do tablicy. • Agresja okazana wobec uczniów, bo wobec nauczyciela trudniej jest ją okazać.

9. Sytuacja 4 • W czasie przerwy jeden z uczniów rzuca w Dawida kulką papieru. • Dawid ze złością odwraca się w tę stronę obrzuca śmiejącą się grupę chłopców wulgarnymi wyzwiskami.

10. Sytuacja 4 • Silna reakcja emocjonalna na zaczepkę kolegi. • Silna reakcja emocjonalna na śmiech grupy • Zaczepki i śmianie się kolegów traktuje jako osobiste poniżenie • Wyzwiska wobec grupy jako sposób odegrania się za doznane poniżenie

11. Sytuacja 5 • W czasie lekcji Dawid 5-ciokrotnie za zgodą nauczyciela opuszcza klasę w celu udania się do toalety. • Po jego ostatnim wyjściu wraca z panią sprzątaczką, która skarży się nauczycielce, że złapała Dawida w toalecie nauczycielskiej, gdzie zajęty był: • rozwijaniem papieru toaletowego, • polewaniem go wodą i rzucaniem nim o ściany i sufit, • umieszczaniem go na klamkach drzwi.

12. Sytuacja 5 • Zbyt częste opuszczanie klasy w celu udania się do toalety • Niszczenie przedmiotów służących nauczycielom • Nasilona złość i agresja wobec nauczycieli

13. Co mnie niepokoi w dziecku -podsumowanie: • Silna złość i agresja wobec kolegów i nauczycieli • Nieumiejętność kontroli złości • Brak innych niż agresja sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych i problemowych • Silne tendencje odwetowe wobec innych • Konflikt z grupą, kozioł ofiarny w grupie? • Brak więzi z nauczycielami

14. Cechy ucznia • Zagrażający obraz świata • Źle myśli o sobie? • Trudności z przyswojeniem sobie materiału szkolnego • Może stać się sprawcą lub ofiarą przemocy • Etykietka najgorszego ucznia

15. Mocne strony ucznia • Chętnie wykonuje zadania indywidualne pod kontrolą nauczyciela

16. Formy pomocy • Praca nad poprawą stosunków z grupą – zajęcia integracyjne dla klasy • Grupa socjoterapeutyczna: • Uczenie kontroli złości • Uczenie empatii • Uczenie sposobów prawidłowej komunikacji i rozwiązywania sytuacji konfliktowych • Praca nad mniej zagrażającym obrazem świata

17. Nauczyciel: • Nawiązanie bliższej więzi z uczniem • Pomoc w nauce • Przeciwdziałanie etykietce najgorszego ucznia • Szukanie mocnych stron i pomoc w rozwijaniu ich • Chwalenie za nawet drobne sukcesy • Brak pozwolenia klasie na robienie z chłopca kozła ofiarnego • Współpraca z pedagogiem szkolnym • Podjęcie próby nawiązania kontaktu z rodzicami

18. Uczeń trudny • Nie spełnia wymagań i oczekiwań szkoły • Wymaga dodatkowej uwagi i dodatkowych oddziaływań wychowawczych • Motywy i przyczyny jego postępowania są niezrozumiałe dla nauczyciela • Wywołuje u nauczycieli uczucia takie jak złość, zniecierpliwienie, bezradność

19. Przykłady • Uczeń z zaburzeniami zachowania • Uczeń nieśmiały • Uczeń z rodziny alkoholowej itp.

20. Uczeń jak plama atramentowa

21. Diagnoza etykietująca (oceniająca) • Sposób interpretacji zachowania:dziecko jest nieznośne, złośliwe. • Emocje nauczyciela: złość, niechęć, bezradność. • Działania nauczyciela: kara, brak reakcji. • Konsekwencje: walka między dzieckiem a nauczycielem.

22. Diagnoza etykietująca (oceniająca) • Co zyskuje uczeń: potwierdzenie, że jest złym uczniem lub że nauczyciel jest zły. • Co zyskuje nauczyciel: potwierdzenie, że jest złym nauczycielem lub że uczeń jest zły. • Diagnoza nie wzbogaca warsztatu nauczyciela, utwierdza go w przyjętym sposobie postępowania, mimo że jest on nieskuteczny

23. Diagnoza rozumiejąca • Sposób interpretacji nauczyciela: szukanie odpowiedzi na pytanie „co oznacza dane zachowanie”. • Emocje nauczyciela: spokój, ciekawość. • Działania nauczyciela: postawa badacza (co mogę zrobić). • Konsekwencje: otwiera drogę do współpracy.

24. Diagnoza rozumiejąca • Co zyskuje uczeń: został zrozumiany, szkoła jest przyjazna. • Co zyskuje uczeń: potwierdzenie, że jest dobrem uczniem. • Co zyskuje nauczyciel: potwierdzenie, że jest dobrem nauczycielem. • Napotkana trudność rozwija nauczyciela.

25. Aby coś widzieć, trzeba coś wiedzieć w trakcie patrzenia H-G. Gadamer

26. Hermeneutyka – rozumienie jako proces intelektualny • Podmiot poznający jest w relacji z przedmiotem poznania i jest tego świadomy • Rozumienie podlega rozwojowi • Rozumienie nie ma końca • Koło hermeneutyczne

27. Problemy ucznia z zaburzeniami zachowania • Negatywny stosunek do reguł życia społecznego • Podwójne Ja – tzw. fałszywe i prawdziwe • Zagrażający obraz świata społecznego

28. Fałszywe Ja • wykreowany przez dziecko obraz siebie, niezgodny ze stanem faktycznym, prezentowany innym ludziom jako prawdziwy, odpowiadający rzeczywistości i broniony, jeśli otoczenie go podważa • Jestem wyjątkowy

29. Prawdziwe Ja • dziecięce potrzeby, silne emocje – lęk, złość, radość, nadzieja na akceptację • pozostaje ukryte, dochodzi do głosu w sposób niekontrolowany przez ucznia • Jestem słaby i bezbronny, pełen złości

30. PROBLEMY SZKOLNE • zachowania impulsywne, agresja, konflikty z rówieśnikami, • nieprzestrzeganie dyscypliny szkolnej, • słaba motywacja do nauki, niewykorzystanie potencjału • Funkcje zachowań agresywnych

31. Mocne strony • wysoka inteligencja, • bardzo dobra orientacja w rzeczywistości fizycznej (logiczne myślenie), • własne zainteresowania, zdolność do długotrwałej koncentracji uwagi na zadaniach własnych, • ciekawość świata przedmiotów i przyrody, • głęboko ukryta nadzieja na akceptację prawdziwego Ja.

32. Spostrzeganie świata społecznego • zachwiane poczucie bezpieczeństwa w kontaktach z innymi, • zależność od innych jako tych, którzy mogą potwierdzić fałszywe Ja, • nadzieja na akceptację ze strony innych.

33. Spostrzeganie świata społecznego: • obraz innych ludzi i ich stosunku do dziecka, • empatia i rozumienie innych ludzi, • przedmiotowe traktowanie innych i manipulacja, • podporządkowanie regułom rządzącym światem społecznym

34. Obraz innych ludzi i ich stosunku do dziecka • użycie innych do potwierdzenia fałszywego Ja • lęk przed utratą miłości ważnych osób, a więc także i fałszywego Ja zależnego od ich akceptacji

35. podział ludzi na niezwykle wartościowych, idealnych oraz bezwartościowych • lęk przed bliskością z drugim człowiekiem • konflikt między lękiem przed bliskością a dążeniem do bliskiego kontaktu z drugim człowiekiem.

36. Empatia i rozumienie innych ludzi • Prawa rządzące światem społecznym są niejasne i mało czytelne • słabo lub wcale nie rozumieją uczuć innych ludzi.

37. Przedmiotowe traktowanie innych i manipulacja • wiele form manipulowania ludźmi • słabe poczucie wpływu na innych przy równoczesnym wywieraniu na nich presji

38. Podporządkowanie regułom rządzącym światem społecznym • podporządkowanie się pod kontrolą, pod groźbą kary i odrzucenia społecznego • gdy brak kary, reguły są łamane • dziecko silnie przeżywa fakt podporządkowania

39. Negatywna uwaga • dążą do bycia w centrum każdej sytuacji i do koncentrowania na sobie uwagi dorosłych • stopniowo uczą się całego repertuaru negatywnych zachowań, których funkcją jest uzyskanie tych korzyści

40. odpowiedzialność za sytuacje konfliktowe jest zawsze przypisywana innym • odrzucane przez rówieśników grają rolę kozła ofiarnego, prowokującej ofiary lub są samotnikami bezskutecznie zabiegającymi o uwagę innych dzieci

41. Pozycja w grupie • nie zawsze jest niska • prawie zawsze znajdują się koledzy, którzy je wybierają • dzieje się tak często dzięki manipulowaniu innymi, ekspresji fałszywego Ja (przedstawianie siebie jako silnego, wyjątkowego), egzekwowanie swoich praw przy użyciu siły, atrakcyjność fizyczną, dawanie innym prezentów.

42. Przyczyny zaburzeń w zachowaniu • Cechy emocjonalności dziecka • Nadpobudliwość psychoruchowa • Brak akceptacji dziecka jako osoby • Komunikat: „bądź inny niż jesteś, a będę cię kochał”

43. Przyczyny zaburzeń w zachowaniu • Brak granic • Trudności w przestrzeganiu granic • Brak więzi emocjonalnych z osobami bliskimi

44. Drogi pomocy • Akceptowane społecznie formy rozładowania napięcia • Ukierunkowanie aktywności • Ograniczenie oglądania TV i gier komputerowych • Przewidywanie skutków własnego działania

45. Stawianie w sytuacji wyboru • Akceptacja dziecka jako osoby, brak akceptacji zachowań • Pochwały • Wskazywanie na uczucia • Reguły zachowania

46. Równoległe do agresji sposoby osiągania celu • Trudność dziecka jako wspólny problem do rozwiązania • Dajmy sobie i dziecku czas • Reguły życia klasy

47. Jak radzić sobie z agresją w szkole • Uczyć empatii i kontroli złości • Stworzyć jasny szkolny kodeks norm i kar • Dać każdemu uczniowi szansę na sukces • Stworzyć pozytywny system motywacji do nauki • Zapewnić współpracę nauczycieli i rodziców

48. Rady dla nauczyciela • Szanuj godność uczniów • Bądź sprawiedliwy • Staraj się widzieć coś pozytywnego w swoich najtrudniejszych uczniach • Bądź otwarty na sprawy uczniów • Miej dystans • Ustal granice relacji

49. FORMY PRACY • praca wychowawcza  • indywidualna praca terapeutyczno-edukacyjna • grupa socjoterapeutyczna • poradnictwo dla rodziców • psychologiczna edukacja nauczycieli

50. Formy pomocy psych.-ped. Projekt rozporządzenia MEN • Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w przedszkolach, szkołach i placówkach jest realizowana przez, odpowiednio, nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, tworzących zespół, zwany dalej „Zespołem”. • Dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki wyznacza osobę koordynującą pracę Zespołu. • Zespół organizuje swoje posiedzenia w miarę potrzeb, nie rzadziej jednak niż dwa razy w roku.