PRENATAL TANI YÖNTEMLERİ VE ENDİKASYONLARI

1. PRENATALTANI YÖNTEMLERİ VE ENDİKASYONLARI Bio.Işıl AKALIN BURÇ GENETİK TANI MERKEZİ

2. Sunum Planı • I) Prenatal Tanı Nedir ve Kimlere Prenatal Tanı • Uygulanır? • II) Prenatal Tanıda Kullanılan Yöntemler

3. PRENATAL TANI NEDİR? • Fetusta, genetik veya genetik dışı nedenlerin yol açtığı tedavisi olanaksız hastalık ve malformasyonların mümkün olduğunca erken gebelik döneminde tanınmasıdır. • Prenatal tanı, bebek doğmadan ya da yaşama sınırına erişmeden önce (24’üncü gebelik haftası) kendisinde varolan problemlerin tanınmasıdır. • A. Malformasyonlar: Tanı -> USG ile • B. Tek gen hastalıkları: Tanı -> DNA • ve/veya enzim analizleri ile • C. Kromozom anomalileri:Tanı -> Fetal kromozom analizleri ile

4. PRENATAL TANI ENDİKASYONLARI * İleri anne yaşı (35 yaş ve üzeri), ileri baba yaşı (55 yaş ve üzeri) * Biokimyasal tarama testlerinde artmış risk saptanması * Patolojik US bulgusu * Kromozom anomalili çocuk öyküsü * Dengeli kromozom anomalisi taşıyan ebeveyn * Kötü Obstetrik Öykü (Rahim içi ölüm, ölü doğum, tekrarlayan düşükler) * (Bilinen Tek Gen Hastalıklarının Prenatal Moleküler Tanısı)

5. İLERİ ANNE YAŞI • Anne yaşı ilerledikçe fetal kromozom anomali oranı da artar. Örn.: Doğumda anne yaşı 35 ise bebeğin kromozom anomalili doğma olasılığı 1:200 ve 40 yaşında ise % 2 dir.

7. BİYOKİMYASAL DEĞERLENDİRME Biyokimyasal genetik inceleme için; • Amniyon sıvısı • Fetal kan • Maternal Kan

8. Biokimyasal Tarama Testi ? Anne yaşı nedeniyle taşınan riskin, maternal serumdaki bazı biokimyasal değerler ve USG verileriyle birlikte değerlendirilerek, kişiye özel yeniden hesaplanmasıdır. Hangi Kromozom anomalileri ? Trizomi 21, 18 ve 13 için risk verilir, 45,X ve 3n için de informatif olabilir

10. Normal Sınırlar (MoM) • AFP 0,5-2,5 • hCG 0,5-2,0 • uE3 0,4-1,4

11. 11-14 HAFTA TARAMA TESTİ (İKİLİ TEST) • 11-14. GH • Fetusun ense kalınlığı USG ile ölçülür • MS’da PAPP-A ve hCG • Annenin yaşı nedeniyle taşıdığı risk baz alınır

12. ÜÇLÜ TEST • Maternal serumda AFP, uE3 ve HCG’nin birlikte değerlendirilmesi “ÜÇLÜ TEST” olarak adlandırılmaktadır. • 16-20 GH • Annenin yaşı nedeniyle taşıdığı risk baz alınır • Hesaplanan risk 1/250’den yüksek ise daha ileri tetkikler (amniyosentez vb) önerilmektedir.

13. Üçlü testte yakalama oranları

14. Test (+) ise ne yapılmalı?Fetal kromozom analizi ile TANI yapılmalı Test (–) ise ne anlama gelir ? Fetusun söz konusu kromozom anomalileri için riskin azaldığı ancak ortadan kalkmadığı anlamına gelir ve bu durum aileye anlatılmalıdır

15. ULTRASONOGRAFİ • Gebeliğin doğrulanmasında, • Fetusün yaşının,büyüklügünün veya gelişiminin tayininde ve görüntülenmesinde • Spina bifida veya kalp, bağırsaklar,böbrekler ve ekstremitelerdeki diğer malformasyonların tanısında, • Koryonik villus örneklemesinde,amniyosentez veya kordosentezde iğne veya kateterin yönlendirilmesinde kullanılır.

17. Nuchal Translucency’de Artış: Nuchal Translucency’de Artış:

18. Normal Fetal Hand:3D USG

19. Polydactyly:3D USG

20. Bazı Minör/Major US Bulguları, Saptanan Kromozom Anomalileri ve Oranları Ense Plisi % 1-3 Tri 21 Pelviektazi yaş riski x 3 Tri 21 Tek Umb. Arter 1:150 Tri 18 Kısa Femur yaş riski x 4 Tri 21 Ekojenikİntestin % 1-3 Tri 21 • N.Hidropsfetalis %7-10 Tri 21 • Duodenalatrezi % 30 Tri 21 • Kistikhigroma % 60 Tri 21, 18, 45,X, 3n • Omfalosel (multipl) % 47 Tri 18 • Yarık DD (multipl) % 55 Tri 18, 13 • Brakisefali (multipl) % 38 Tri 18, 21, 13

21. Kromozom Anomalili Çocuk Öyküsü (Anne yaşı < 35 ise)Gonadal mozaisizm nedeni ile topluma göre artmış bir risk vardır - % 1,4 • Anne yaşı  35 ise annenin yaş riski kabul edilir.

22. Eşlerdenbirindedengelikromozomdüzensizliği • (14;21) Robertsoniantranslokasyon (mat)% 15 • (14;21) Robertsoniantranslokasyon (pat)% 5 • (13;14) Robertsoniantranslokasyon% 1-2 • (21;21) Robertsoniantranslokasyon%100 • Resiprokaltranslokasyon (mat) %20-25 • Resiprokaltranslokasyon (pat) %8-12 • Perisentrikinversiyon (mat) %7,5 • Perisentrikinversiyon (pat) %4

23. Kötü Obstetrik Öykülü Çiftler 2 veya daha fazla spontan abortus, in utero ölüm, anomalili bebek doğum öyküsü olan çiftlerde, dengeli kromozom anomali oranı % 4-8 arasındadır. Not: Bu kayıpların ardışık olmaması ya da sağlıklı çocuk varlığı risk artışına engel olmamaktadır.

24. PRENATAL TANI YÖNTEMLERİ • Noninvaziv Yöntemler; • DİREKT GRAFİ • MRI • ULTRASONOGRAFİ • Biokimyasal Tarama Testleri: • Maternal Kandan Fetal hücre eldesi B. İnvaziv Yöntemler; (Fetal doku eldesi) • AMNİYOSENTEZ • KORDOSENTEZ • KORYON VİLLUS ÖRNEKLEMESİ • FETAL CİLT ÖRNEKLEMESİ • PREİMPLANTASYON GENETİK TANI

25. İNVAZİV TESTLER • Amniyosentez • Koryon Villus Biyopsisi (CVS) • Fetal doku biyopsisi • Kordosentez

26. Yöntem seçimi

27. AMNİOSENTEZ • En erken 12-14 GH • İdeal olarak 14-18. GH

29. CVS • Koryon villus biyopsisi, anne ile bebek arasında iletimi sağlayan plasentadan ultrason kontrolü altında ince bir iğneyle 5mg kadar doku parçasının transservikal veya transabdominal yolla alınmasıdır.

30. KORDOSENTEZ • 22-24. gebelik haftalarında uygulanır. • USG altında kord kanının alınması işlemidir. • Kısa dönem kültürler ile kromozom analizi yapılabilir.

31. Prenatal Tanıda “Beklentiler” Beklentimiz nedir? • Fetus kromozomal olarak normal mi yoksa anormal mi? Siyah ya da beyaz • Kromozomal olarak normal fakat kötü gebelik prognozu için risk artmış mıdır? Ne duymak istemeyiz? • Yeni girişimler, ilave incelemeler, vs..

32. Karyotip Sonuçları • Sorun yaratmayanlar: Normaller (46,XX, 46,XY) Nonmozaik sayısal anomaliler (+21,+13,+18, 45XO, 47XXY vs) • Soru işareti oluşturabilenler: * 1,9,16 ve Y kromozomlarında qh+, * inv9 (p11q13), vb. gibi polimorfik özellikler. Raporlarda bunların “polimorfik özellik olduğu ve fenotipi etkilemesi beklenmemektedir” ibaresi bulunmalıdır. • Sorun olabilecek anomaliler: * Çok hücre mozaikleri * Yapısal anomaliler – özellikle de novo anomaliler * Marker kromozomlar

33. TUZAKLAR • Alınan materyal ve özellikleri • Alınma zamanı • Maternal hücre kontaminasyonu • Kültürde mozaisizm • Sitogenetik sonuçların yanlış yorumlanması • Özel yaklaşım gerektiren kromozomal hst. - Küçük delesyonlar ve yapısal değişiklikler - Frajil-X sendromu - Kromozomal kırık sendromları

34. Önemli not: • Prenatal tanıda testten önce ve sonra verilecek dikkatli bir genetik danışma prenatal tanının ana kısmını oluşturmaktadır,çünkü Prenatal tanının yararı ve etkisi genetik danışma ile koreledir.