Download
1 / 64
650 likes | 892 Views
Fen Bilimleri Alanında Lisansüstü Eğitimin Sorunları, Durumu ve Öneriler. Prof. Dr. Durmuş Günay (YÖK Yürütme Kurulu Üyesi). 05-07 Mayıs 2014 Fen Bilimleri Enstitü Müdürleri Toplantısı. İçindekiler. Lisansüstü Eğitimde Avrupa Üniversitelerinin Yaklaşımı
E N D
Fen Bilimleri Alanında Lisansüstü Eğitimin Sorunları, Durumu ve Öneriler Prof. Dr. Durmuş Günay (YÖK Yürütme Kurulu Üyesi) 05-07 Mayıs 2014 Fen Bilimleri Enstitü Müdürleri Toplantısı
İçindekiler • LisansüstüEğitimdeAvrupaÜniversitelerininYaklaşımı • “AvrupaBilgiToplumuiçinDoktoraProgramları”Başlığınıtaşıyan Salzburg I İlkeleri • EuropeanParliamentCouncil Seviye 7 ve 8 Öğrenme Kazanımları • Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Seviye Tanımlayıcıları Öğrenme Kazanımları BİLGİ, BECERİ ve YETKİNLİK • Türkiye ve ABD’de Lisansüstü Eğitim • Türkiye’de Tam Zaman Eşdeğer Ar-Ge İnsan Kaynağı • Türkiye’de Lisansüstü Eğitimin Stratejik Hedefleri • Türkiye’de Yükseköğretimin Stratejik Hedefleri • 2023 Türkiye Hedefleri • Sayısal Veriler • Sorunlar • Düşünceler, Öneriler • Bilim Alanı • Etik Sınırlar Aşılırsa: Değer Boşalır
LisansüstüEğitimdeAvrupaÜniversitelerininYaklaşımı • Avrupa ön lisans, lisans, yüksek lisans ve doktoraeğitimini yüksek öğretim kategorisinde görmeklebirlikte, doktoraya ilk üç seviyeden farklı bir anlamyüklemektedir. Buna göre doktora programınakayıtlı kişi, araştırmacılığın ilk aşamasındaki bireyolarak görülmekte ve doktora diploması sahibi kişiise mükemmel araştırmacı olarak değerlendirilmektedir.
LisansüstüEğitimdeAvrupaÜniversitelerininYaklaşımı Doktoradiplomasınasahipbiraraştırmacı, • kendialanındaen ileridüzeydebilgibirikiminesahipolması, • farklıalanlardanaraştırmacıların da kullandığıaraştırmatekniklerivemetodolojisikonusundaileridüzeydeyetkinolması anlamına gelmektedir. Dolayısıyladoktoraderecesisahibibiraraştırmacı, disiplinlerarasıtecrübeyeve transfer edilebilirbecerileresahipbirkişidir.
“Avrupa Bilgi Toplumu için Doktora Programları”Başlığını taşıyan Salzburg I İlkeleri • Doktoraeğitimininçekirdekbileşeni:Orijinal araş-tırmayoluylabilginingeliştirilmesidir. Ayrıcaakade-miden dahagenişiçerimiolanistihdampiyasasının ihtiyaçlarını karşılamadadoktora programlarından beklenen bir işlevdir. • Çeşitliliğinönemi: Üniversitelerdoktoraprogram-larının vearaştırmaeğitimlerinin, yenigelişmeleri karşılama veuygunmeslekikariyergeliştirme fırsat-larını içermesigerektiğinivebuyöndeki sorum-luluklarının farkındaolmalıdır.
“Avrupa Bilgi Toplumu için Doktora Programları”Başlığını taşıyan Salzburg I İlkeleri • Çeşitliliğin önemi: Çeşitlilik, kalitevesağlamuygulamalarladesteklenmesigerekengüçlübiryandır. • Erkenaşamadakiaraştırmacılarolarakdoktoraadayları, yenibilgininüretilmesindeanahtarkatkılarıolacağıiçinprofesyonelkişilerolarakkabuledilmelidir. • Gözetimvedeğerlendirmeninhayatirolü:Gözetimvedeğerlendirmetezdanışmanları, doktoraadaylarıvedoktoraeğitimiverenkurumlararasındapaylaşılansorumluluklarıgösterenbirşeffafsözleşmeçerçevesinedayanmalıdır.
“AvrupaBilgiToplumuiçinDoktoraProgramları”Başlığınıtaşıyan Salzburg I İlkeleri • Kritikkitleyibaşarma: DoktoraprogramlarıbütünAvrupa’dakritikkitleyibaşarmayıamaçlamalıveAvrupa’nınfarklıüniversitelerindebaşlatılmışfarklıtiptekiyenilikçiuygulamalarıkullanmalıdırlar. • Süre:Doktoraprogramlarıuygunbirzamansüresiniöngörmelidir (kuralolaraküçyıldandörtyılakadar tam zamanlı). • Yenilikçiyapılarınteşvikedilmesi: disiplinlerarasıeğitimdeyenidurumlarınkarşılanmasıaktarılabilirbecerileringeliştirilmesi.
“Avrupa Bilgi Toplumu için Doktora Programları”Başlığını taşıyan Salzburg I İlkeleri • Hareketliliğiartırma: doktoraprogramlarıüniversitelervediğerpaydaşlararasındabütünleşikbirişbirliğiçerçevesiiçindecoğrafiolduğukadardisiplinlerarasısektörlerarasıveuluslararasıişbirliklerinisunmayı da amaçlamalıdır. • Uygunfonlarısağlama: Kalitelidoktoraprogramlarınıngelişmesivedoktoraadaylarınınprogramlarıbaşarıylatamamlamalarıuygunvesürdürülebilirfinansmanıgerektirir.
EUROPEAN PARLIAMENT COUNCIL Seviye 7 ve 8 ÖğrenmeKazanımları • RECOMMENDATION OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCILof 23 April 2008 on the establishment of the European Qualifications Framework for lifelong • Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (European Qualifications Framework-EQF) Seviye Tanımlayıcıları: Öğrenme Kazanımları • SEVİYE (level) : 7: (Yüksek Lisans/Master) • SEVİYE (Level): 8: (Doktora) • Seviye Tanımlayıcıları: Bilgi (Knowledge), Beceri (Skill)ve Yetkinlik (Competence)
Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Seviye TanımlayıcılarıÖğrenme KazanımlarıBİLGİ (*) Bologna Süreci çerçevesinde Mayıs 2005’te Bergen’de toplanan yükseköğretimden sorumlu bakanlarca üzerinde anlaşılmış olan Avrupa Yüksek Eğitim Alanı Yeterlilikler Çerçeve’nin ikinci döngüsü için geliştirilmiş olan tanımlayıcı; EQF’in 7. seviye öğrenme kazanımlarına tekabül etmektedir. (**)Bologna Süreci çerçevesinde Mayıs 2005’te Bergen’de toplanan yükseköğretimden sorumlu bakanlarca üzerinde anlaşılmış olan Avrupa Yüksek Eğitim Alanı Yeterlilikleri için Çerçeve’nin üçüncü döngüsü için geliştirilmiş tanımlayıcı; EQF’in 8. seviye öğrenme kazanımlarına tekabül etmektedir.
Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Seviye TanımlayıcılarıÖğrenme KazanımlarıBECERİ (*) Bologna Süreci çerçevesinde Mayıs 2005’te Bergen’de toplanan yükseköğretimden sorumlu bakanlarca üzerinde anlaşılmış olan Avrupa Yüksek Eğitim Alanı Yeterlilikler Çerçeve’nin ikinci döngüsü için geliştirilmiş olan tanımlayıcı; EQF’in 7. seviye öğrenme kazanımlarına tekabül etmektedir. (**) Bologna Süreci çerçevesinde Mayıs 2005’te Bergen’de toplanan yükseköğretimden sorumlu bakanlarca üzerinde anlaşılmış olan Avrupa Yüksek Eğitim Alanı Yeterlilikleri için Çerçeve’nin üçüncü döngüsü için geliştirilmiş tanımlayıcı; EQF’in 8. seviye öğrenme kazanımlarına tekabül etmektedir.
Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Seviye TanımlayıcılarıÖğrenme KazanımlarıYETKİNLİK (*) Bologna Süreci çerçevesinde Mayıs 2005’te Bergen’de toplanan yükseköğretimden sorumlu bakanlarca üzerinde anlaşılmış olan Avrupa Yüksek Eğitim Alanı Yeterlilikler Çerçeve’nin ikinci döngüsü için geliştirilmiş olan tanımlayıcı; EQF’in 7. seviye öğrenme kazanımlarına tekabül etmektedir. (**)Bologna Süreci çerçevesinde Mayıs 2005’te Bergen’de toplanan yükseköğretimden sorumlu bakanlarca üzerinde anlaşılmış olan Avrupa Yüksek Eğitim Alanı Yeterlilikleri için Çerçeve’nin üçüncü döngüsü için geliştirilmiş tanımlayıcı; EQF’in 8. seviye öğrenme kazanımlarına tekabül etmektedir.
Türkiye ve ABD’de Lisansüstü Eğitim • 2011 yılı itibariyle ABD’de lisansüstü öğrenci sayısı yaklaşık 3 milyondur. • ABD’de lisansüstü öğrencilerinin toplam yüksek-öğretim öğrencileri içindeki payı yaklaşık %14 iken Türkiye’de bu oran %6 civarındadır. • ABD’de 2010-2011 öğretim yılında yüksek lisans mezun sayısı 731 000 iken doktora mezun sayısı 164 000’dir. ABD’nin yıllık doktoralı mezun sayısı Türkiye’de ki mevcut doktora öğrenci sayısının yaklaşık üç katıdır.
Türkiye ve ABD’de Lisansüstü Eğitim • ABD ‘de 2011 yılında doktora mezun sayısı 164 000 iken 1987 yılından itibaren Türkiye’deki toplam doktora mezun sayısı 62 151dir. • ABD’ de yıllık doktora mezun sayısının Türkiye’de 1987 yılından günümüze toplam doktora mezun sayısının yaklaşık üç katıdır. • Yalnız 2010 yılından itibaren Türkiye’de lisansüstü öğrenci sayılarındaki artışa rağmen, lisansüstü mezun öğrenci sayılarında düşüş görülmektedir.
Türkiye’de Tam Zaman Eşdeğer Ar-Ge İnsan Kaynağı Kaynak: TÜBİTAK
Türkiye’de Lisansüstü Eğitimin Stratejik Hedefleri • Türkiye için 2025 yılı lisansüstü öğrenci sayısı 605 000 olarak hedeflenmiştir. 2013-2014 yılı itibariyle 329 140 olan lisansüstü öğrenci sayısının bu hedefe ulaşabilmesi için önümüzdeki her beş yılda yaklaşık 150 000 öğrencilik bir kapasite artışı yaratılması ge-rekmektedir. • Günümüzde yaklaşık 60 000 olan öğretim üyesi sayısı-nın 2025 yılı itibariyle 150 000’ine ulaşması öngürül-mektedir. Kaynak: Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi
Türkiye’de Lisansüstü Eğitimin Stratejik Hedefleri • Türkiye’nin doktoralı insangücü talebini karşılamak için üretilmesi gereken doktora sayısı ne olmalıdır? • Doktora mezunlarına talep iki farklı yerden gelmek-tedir: • üniversitelerin öğretim üyesi ihtiyacını karşılamak için üretilmesi gereken doktoralar; • Türkiye’nin Avrupa Araştırma Alanı’nda yer alması ve AB öngörüleri doğrultusunda AR-GE harcamalarını GSYİH’nın % 3’e çıkarması halinde, gereksinme duyacağı doktoralı araştırmacılardır. Kaynak: Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi
Türkiye’de Lisansüstü Eğitimin Stratejik Hedefleri • Her iki talebin karşılanabilmesi için, önümüzdeki ilk 5 yıllık dönemde yılda 11.500, ikinci 5 yıllık dönemde ise yılda 17.000 doktora üretilmesi gerekecektir. • Türkiye’de son on yılda yüksek lisans ve doktora derecelerini alanların sayısında artış gözlenmesine rağmen özellikle doktora mezunlarının sayısının (2012 yılı itibariyle 4505 olan) ülkemizin öğretim üyesi ve araştırmacı açığını kapatmaktan çok uzak olduğu görülmektedir. Kaynak: Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi
Türkiye’de Yükseköğretimin Stratejik Hedefleri Doktoralı işgücünün hem nicelik hem de nitelik bakımın-dan yükseltmesi için; • Doktoralı sayısını yeterli düzeye çıkarma yollarını geliştirmek, • Doktora öğrencilerine eğitimlerini sürdürmeye olanak verecek mali olanakları sağlamak, • Doktora programlarının düzenlenmesinde doktoraların kalite artışını sağlayacak yeni düzenlemelere gitmek, • Yurtdışı ve içinde doktora sonrası çalışmalar yapılması yollarını geliştirmek, Kaynak: Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi
Türkiye’de Yükseköğretimin Stratejik Hedefleri Doktoralı işgücünün hem nicelik hem de nitelik bakımın-dan yükseltmesi için; • Türkiye’de bilim insanı yetiştirme sürecinde ihmal edilen doktora sonrası eğitimin yaygınlaşması; • Doktora yönetme eğilimlerini güçlendirmek için doktora hoca-larının yararlanacağı özendiriciler geliştirilmesi; • İş dünyasının da doktoralı insangücü gereksinimini karşılamak için yeni doktora kanallarının oluşturulması gerekmektedir. Kaynak: Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi
2023 Türkiye Hedefleri • AR-GE Harcamalarının GSYİH’ye Oranının %3’e ulaşması • 300.000 Tam Zaman Eşdeğer Araştırmacı
Yıllara Göre Doktora Programı Mezun ve Öğrenci Sayıları(Türkiye Geneli)
Program Türlerine GöreFBE ve Diğer Enstitü Öğrenci Sayıları (2014)
