Marjan Hof

1. Marjan Hof • Martin de Haan • Jan Pieter van der Sterre • Rokus Hofstede

2. Hoofdvragen dossier • Wat is de positie in het vertaalveld van Rokus Hofstede, Martin de Haan en Jan Pieter van der Sterre? • In hoeverre is het logisch dat deze vertalers bij elkaar zijn gekomen in Marjan Hof?

3. Rokus Hofstede

4. Zijn oeuvre • Brontaal Frans • Brontekst: filosofisch/socialistisch • Vertaalpleidooi • Blogs, columns, essays

5. Habitus en loopbaan • Culturele antropologie, filosofie en sociale geografie • As, Philippe Blasband • Autodidact • Recensent Volkskrant • Fonds voor de Letteren

6. Poëtica • Stilistische vrijheden van de auteur • Kenmerken origineel • Muzikaliteit proza

7. Receptie • “Overigens schitterend vertaald” • Brontekst

8. Positie • Coördinaten: • Keuzevrijheid selectie teksten = vrij • Relaties uitgeverijen/bronauteurs = goed • Poëtica: dominant t.o. afwijkend = dominant • Zichtbaarheid = ja • ‘ook-vertalerschap’ = ja • Subsidies = ja • Conclusie: Semi-onafhankelijk

9. Martin de Haan

10. Habitus en loopbaan Socialisatie en opleiding: -Geboren op 10 oktober 1966 in Middelburg -Gymnasium -Franse taal en letterkunde, Leiden -Onderzoeker in opleiding -Woont sinds 2003 in Frankrijk

11. Habitus en loopbaan Andere professionele activiteiten: -2002-2003: columnist Filter -1998-2009: recensent De Volkskrant -Vanaf 2009: recensent De Reactor -2008: “Vertaalpleidooi” samen met Rokus Hofstede -2008: CEATL-rapport over de inkomenspositie van literair vertalers in Europa. -2010: CEATL-rapport over de e-rechten van literair vertalers in Europa. -Tussen 2003 en 2010: afstudeerscriptie en 3 vertalingen begeleid. -Vanaf 1994: lezingen, presentaties, wokrshops, colleges, essays, blogs

12. Habitus en loopbaan Advies- en bestuurswerk: -1988-1990: bestuurslid vakgroep Algemene Literatuurwetenschap aan de Universiteit Leiden. -2003-2005: bestuurslid van de Vereniging van Letterkundigen. -2006-2009: lid van de Adviesraad van het Fonds voor de Letteren. -2007-2009 : vicevoorzitter van de CEATL (Conseil Européen des Associations de Traducteurs Littéraires). -Vanaf 2009 : voorzitter van de CEATL en is hij vertegenwoordiger van de CEATL in ‘Traduire en Méditerranée’ en in het Europees meertaligheidsplatform.

13. Habitus en loopbaan Redactie: -1994-1997: freelance redacteur voor verschillende uitgeverijen -1996-1999: eindredacteur voor Het trage vuur -Vanaf 1996: leesverslagen en adviezen voor verschillende uitgeverijen -Vanaf 1998: opzetten en onderhoud van een aantal websites -Vanaf 2003: redacteur van de reeks Perlouses bij uitgeverij Voetnoot (Marjan Hof)

14. Habitus en opleiding Toegang tot het vertaalveld: -“Mijn eerste gepubliceerde vertaling was Adolphe van Benjamin Constant [1998], voor Athenaeum-Polak & Van Gennep. Die vertaling werd heel goed ontvangen. Bij klassiekers is er altijd meer aandacht voor de vertaalprestatie, dat was mooi meegenomen.” -Vertalersgroepje

15. Habitus en loopbaan -Netwerken: -CEATL -Fonds voor de Letteren -Volkskrant, Raster, Filter -Vaste vertaler van Kundera en Houellebecq -Marjan Hof -Zichtbaarheid in de media: -Heel zichtbaar -Schrijft zelf heel veel -Bekend bij een breder publiek

16. Poëtica -2011: “Mijn vertaalopvatting luidt in abstracto dat vertalingen altijd nieuwe teksten zijn die nooit volledig kunnen samenvallen met de brontekst,ik vind dat iets wat je niet moet betreuren, maar moet toejuichen. Maar dat betekent niet dat een vertaler zomaar wat mag aanrommelen. Volgens mij wordt een goede vertaler altijd gedreven door het verlangen om in zijn eigen taal te (proberen te) doen wat hij ziet gebeuren in de brontekst. In mijn eigen praktijk zoek ik de oplossingen in de eerste plaats in de zinsbouw en het ritme: die zorgen ervoor dat de lezer zich ‘thuis’ kan voelen in de vertaling. Ik ben een groot tegenstander van vervlakkend (consumptief, parafraserend) vertalen. En blijkbaar levert die aanpak wel iets goeds op, want ik heb nog nooit negatieve kritiek gehad.” -2002: “Ik ken geen enkele metrische en rijmende vertaling die mij als tekst volledig overtuigt:rijmdwang, antimetrische verzen, lelijke parafrases, ook de allerbeste vertalers van dit soort poëzie ontkomen er niet aan.”

17. Receptie -Haast geen reacties -Hoogstens ‘goed vertaald’, heel soms een compliment -Geen negatieve kritieken

18. Vragen over vaste auteurs Overeenkomsten tussen Houellebecq en Kundera: -Bekende gecanoniseerde schrijvers -Moeilijke, deprimerende onderwerpen -Roepen veel kritiek op: affaires Relatie tussen Martin de Haan en vaste auteurs: -Hij vertaalt ze en komt voor hen op -Over Kundera: “Ik mag hem graag, we zijn inmiddels vrij goed bevriend. Met mijn vertaalkeuzes bemoeit hij zich nooit, op mijn vragen geeft hij altijd voorbeeldig helder antwoord. Soms betrap ik hem op een foutje of een inconsequentie. Dan verzucht hij: ‘Waarom zijn niet meer vertalers zo kritisch?”

19. Invloed van andere activiteiten op vertaalwerk -“Door na te denken over het ‘vertaalveld’ ben ik heel anders gaan aankijken tegenhet Nederlandse model met zijn strikte scheiding tussen ‘literaire’ en ‘niet-literaire’ vertalingen. Het hele veld heeft door die scheiding (met drie beslissende factoren: modelcontract, VvL-lidmaatschap en werkbeurzenstelsel) lange tijd op slot gezeten, waardoor bijvoorbeeld cultureel belangrijke non-fictie volledig buiten de boot viel.Met het Vertaalpleidooi hebben we een eerste aanzet tot doorbreking van dat model gegeven. Het voorbeeld van andere Europese landen is in dit opzicht bijzonder nuttig: in de meeste landen verstaat men onder ‘literaire vertaling’ alle vertalingen die auteursrechtelijk beschermd zijn, dwz wat wij in Nederland ‘boekvertalingen’ noemen. Volgens mij is het van groot belang dat de Nederlandse ‘literair vertalers’ zichzelf gaan zien als een subcategorie binnen de ‘boekvertalers’, in plaats van als het volstrekte tegendeel ervan.”

20. Positie • Coördinaten: • -Keuzevrijheid selectie teksten = vrij (behalve vaste auteurs) • -Relaties uitgeverijen/bronauteurs = goed • -Poëtica: dominant t.o. afwijkend = dominant • -Zichtbaarheid = ja • -’ook-vertalerschap’ = ja • -Subsidies = ja • Positie: • Semi-onafhankelijk

21. Hof/HaanHet samenwerkingsverband Waaruit bestaat het? -hofhaan.nl -Marjan Hof, Perlouses reeks -”Publieke vijanden, een steekspel in brieven” -Vertaalpleidooi -Discussies over vertaalproblemen “het geheim van die samenwerking is dat we een vrijwel onbeperkte vrijheid voelen om elkaars werk te bekritiseren, zonder dat dat afbreuk doet aan onze vriendschappelijke gevoelens.”

22. Hof/Haan -Ontmoeting in vertalersgroepje, jaren ‘90 -Ze beïnvloeden elkaar: MH: “Door zo’n samenwerking word je op je blinde vlekken gewezen, maar je gaat ook het commentaar van de ander anticiperen en daardoor zelf nog beter nadenken over de op te lossen vertaalproblemen.” RH: “De intensieve samenwerking met Martin is voor mij een permanente leerschool, zowel op creatief als op technisch vlak (Martin is als afgestudeerd romanist in technisch-grammaticaal opzicht beduidend beter onderlegd dan ik).”

23. Jan Pieter van der Sterre

24. Zijn oeuvre • 106 titels, 20 jaar • Productiviteit • Stereotype vertaler, tikje eigen • Grote Franse, moderne Engelse • Brontaal Frans en Engels. Italiaans en Russisch. • Veel subsidie en veel canon

25. Habitus en loopbaan • Studie Pedagogiek, Nederlands en Piano • Le Chiendent • Goede link met Fonds voor de Letteren • Vertalersvakschool • Geen prijzen en relatief onzichtbaar, wel meer door Marjan Hof

26. Poëtica • Zwier en liefde • Muziekstuk ; kiezen aspecten • Nadruk brontekst • Ook-vertaler kan niet

27. Receptie • Overigens schitterend vertaald • Veel meer receptie op zelf samengestelde werken dan vertalingen

28. Positie • Coördinaten: • Keuzevrijheidselectieteksten = redelijk • Relatiesuitgeverijen/bronauteurs = goed • Poëtica: dominant t.o. afwijkend = dominant • Zichtbaarheid = nee • ‘ook-vertalerschap’ = nee • Subsidies = ja • Conclusie: Semi-onafhankelijk

29. Bibliografie belangrijkste overeenkomsten • Domein: volwassen literatuur • Canon • Subsidie • Fictie • De grote schrijvers • Productie • Uitgever

30. Belangrijkste verschillen • Brontalen • Oeuvre • Leeftijd • Non-fictie • Subsidie • Jan Pieter van der Sterre vreemde eend in de bijt

31. Vergelijking niet-statistiek Habitus en loopbaan: -Achtergrond: totaal verschillend -Nevenactiviteiten: hebben ze alledrie -Belangrijke connecties: hebben ze alledrie -Zichtbaarheid: Hof/Haan vs Van der Sterre Receptie: -”Overigens goed vertaald” Poëtica: -Trouw aan brontekst: alledrie -Stijl van auteur: verschillende opvattingen

32. Marjan Hof • Perlouses reeks • Bijeenkomsten door een groep van vertalers uit het Frans • Queneau-avond

33. Conclusie • Alle drie semi-onafhankelijk • Veel overeenkomsten tussen de drie vertalers • Toch ook enkele opvallende verschillen, vooral m.b.t. van der Sterre