İklim Değişikliğinde Sektörel Yaklaşımlar

1. tepav türkiye ekonomi politikaları araştırma vakfı İklim Değişikliğinde Sektörel Yaklaşımlar Sibel Güven İstanbul, 27 Şubat 2012

2. Gündem • İlkim Değişikliği Sorunu ve Etkileri • Ekonomi Açısından İklim Değişikliği • Sektörlerin Sorumlulukları • Enerji Verimliliğinde Durum • Sektörlerden Örnek Eylemler • Eylemler Nasıl Desteklenebilir? • Uluslararası Örnekler • Danimarka • İrlanda • Sonuç

3. İklim Değişikliği Önemli Bir Sorun • Tüm çabalara rağmen uluslararası platformda bir anlaşmaya varılamıyor • Aralık 2011’de Durban’da yapılan görüşmelerde 2020 yılında yürürlüğe girecek bir anlaşma metninin 2015’te imzaya açılması kararlaştırıldı • Zaman hızla ilerliyor • 2100 tarihinde 3 derece veya üzerinde sıcaklık artışı muhtemel bir risk • Bireysel olarak inisiyatif almak gerekiyor, • Vatandaşlar • Sanayi kuruluşları • Kamu

4. İklim Değişikliğinin Etkileri - I 2090-2099 döneminde meydana gelmesi beklenen yüzey ısınma değerleri (1980-1999 değerlerine göre ) • Tüm bölgeler aynı yoğunlukta etkilenmiyor • Türkiye en çok etkilenecek bölgelerden birinde bulunuyor (Akdeniz havzası) • Azaltım ve uyum konusundaki girişimler eşit derecede önemli Kaynak: IPCC 4.İklim Değişikliği Değerlendirme Raporu, 2007

5. İklim Değişikliğinin Etkileri - II • Türkiye’de de bölgelerin farklı şekilde etkilenmesi beklenmekte • Ege ve Akdeniz’de yağışlarda düşüş • Karadeniz’de yağışlarda artış • Batı’da daha yüksek sıcaklık artışları • Orta Anadolu’da kuraklık • … • Sektörler üzerindeki etkiler de farklılaşacak • Üretim faktörleri • İş yapma biçimleri

6. İklim Değişikliği Ekonomi için ne İfade Ediyor? • 2023 hedeflerine ulaşmak için büyüme vazgeçilmez bir unsur • Büyümenin “sürdürülebilir” olması gerekiyor • ‘Sürdürülebilir kalkınma’ kavramı çevre politikalarından ayrı düşünülemez • Sanayi, enerji ve çevre birlikte ele alınmalıdır • Doğa dostu bir büyüme için teknolojik altyapı değişikliği bir zorunluluktur • Sektörel uyum ve azaltım kararları stratejik bir bakış açısını gerektirir • Emisyon azaltımı için teknoloji yatırımı • Kısa vadeli yaklaşım: yüksek yatırım maliyeti • Uzun vadeli yaklaşım: sürdürülebilir karlılık • Aynı zamanda bir fırsat olarak da algılanmalıdır • Yeni, yüksek teknolojili ürünlerin üretimi • Yeni pazarlara erişim

7. Sektörler Nerede Duruyor? • Sektörlerin etkilenme durumu farklı olduğu gibi iklim değişikliğindeki sorumlulukları da farklıdır Sera Gazı Emisyonunun Sektörel Dağılımı (2009) Enerji Kullanımı Kaynaklı CO2 Emisyonunun Sektörel Dağılımı (2009) Kaynak: Türkiye Sera Gazı Envanteri, 1990-2009

8. Kilit Konu: Enerji Verimliliği • Her ne kadar sorumluluklar farklılaşsa da tüm sektörlerdeki en önemli ortak sorun: • Enerji verimliliği • Türkiye enerji verimliliği konusunda hızlı yol alamıyor:

9. Diğer Ülkelerde Durum Nasıl? • Meksika, Brezilya ve İtalya dışındaki ülkeler enerji yoğunluğunu azaltmada bizden daha başarılı Bir birim milli gelir üretmek için gerekli enerji kullanımı (2000=100, sabit yerli paralar)

10. Sektörlerde enerji verimliliği ile maliyetten daha yüksek bir tasarruf sağlamak mümkün • Ticari işletmeler ve konutlarda tasarruf • Elektronik aletler • Isınma • Aydınlatma • Düşük yakıt tüketimli araçlar • Elektrik santralleri dönüşümü • Biyoyakıtlar Kaynak: McKinsey&Company • Güneş ve rüzgar enerjisinden elektrik üretimi • Enerji verimli yeni elektrik santralleri inşaatı • Karbon yakalama ve depolama • Binalarda trijenerasyon sistemleri • Hibrid araçlar

11. Türkiye Potansiyelinin Farkına Varmalı • Çalışmanın yapıldığı diğer ülkeler için de benzer sonuçlar söz konusu • Yunanistan, Rusya, Polonya, İsrail,… • Türkiye için ise henüz böyle bir çalışma yok • Tüm sektörlerdeki gerçek potansiyelin ve yatırım maliyetlerinin ortaya çıkarılması gerekiyor • Ancak farklı sektörlerde enerji verimliliği konusunda Ar-Ge çalışmaları ve uygulama örnekleri mevcut • Kısa geri ödeme süreli, maliyet etkin yatırımlar

12. Sektörlerden Örnek Eylemler – I • Yatırım maliyetleri yüksek gibi görünse de geri ödeme süresi çok kısa • TÜPRAŞ Batman Rafineri Md. Projeleri • Fırın Yenileme Projesi • Atık Gazının Yakıt Gazı Olarak Değerlendirilmesi Projesi • Projeler Özeti • Enerji Tasarrufu 3.502 TEP • Tasarrufun Parasal karşılığı 3.645.852 TL/Yıl • Yatırım Miktarı 5.996.242 TL • Geri Ödeme Süresi 20 Ay

13. Sektörlerden Örnek Eylemler – II • TÜPRAŞ İzmir Rafineri Md. Projeleri • Ham Petrol Fırınlarında Kimyasal Yıkama İle Enerji Tasarrufu Projesi • Baz Yağları Kompleksi Furfural Ekstraksiyon Ünitesi Isı Entegrasyonu Projesi • Baz Yağları Kompleksinde Extract- Mix Akımının Yeni Bir Eşanjör İle Isıtılması Projesi • Baz Yağları Kompleksi Hydrofinishing Reaktörü Giriş Sıcaklığının Düşürülmesi Projesi • Kuvvet Santrali Kazan Besi Suyu Sıcaklığının Düşürülmesi İle Enerji Tasarrufu Projesi • Claus Ünitesi Yanma Havası Isıtma Buharından Tasarruf Edilmesi Projesi • Projeler Özeti • Enerji Tasarrufu 38.823 TEP • Tasarrufun Parasal karşılığı 29.956.407 TL/Yıl • Yatırım Miktarı 637.615 TL • Geri Ödeme Süresi 0,3 Ay

14. Sektörlerden Örnek Eylemler - III • Vestel Twinjet Çamaşır Makinesi • AR-GE Miktarı 12.587.814,000 TL • Enerji Tasarrufu 0,014 TEP/Ürün • Tasarrufun Parasal karşılığı 31,000 TL/Yıl • Satılması Düşünülen Ürün Miktarı 38.830,000 Adet • Enerji Tasarrufu 537,310 TEP • Tasarrufun Parasal karşılığı 1.203.789,000 TL/Yıl • Barilla Gıda AŞ • 2008 – 2010 dönemi enerji yoğunluğunda yıllık ortalama %34 azalma sağlamıştır. (2003 – 2007 dönemi yıllık ortalama enerji yoğunluğuna göre)

15. Diğer Örnek Eylemler: Yeni teknoloji geliştirilmesi • Güneş enerjisinden elektriği, ısıyı ve soğuğu bir arada üreten üçlü sistemin (trijenerasyon) geliştirilmesi • KOBİ • Karbon fiber güneş enerjisi yüzeyi geliştirilmesi • Gazi Teknopark Firması • Silisyum tabanlı güneş pili ve modülü teknolojisinin geliştirilmesi • ODTÜ Teknokent Firması • Atık ısının yeniden sisteme kazandıracak teknolojilerinin geliştirilmesi • ODTÜ Teknokent Firması • Enerji gideri paylaşım cihazı ve yazılımının geliştirilmesi • Erciyes Teknopark Firması • Biyokütleden alternatif katı yakıt üretimi • Konya Teknokent Firması • Biyokütle ve kömür karışımlarını dolaşımlı akışkan yatakta yakma teknolojisinin geliştirilmesi • TÜBİTAK MAM Enerji Enstitüsü • Biyokütle ve kömür karışımlarından sıvı yakıt üretimi • TÜBİTAK MAM Enerji Enstitüsü

16. Diğer Örnek Eylemler: Uygulamaya yönelik • Fotovoltaik piller aracılığıyla elektrik üretimi • Konya Teknokent Firması • Rüzgar enerjisinden elektrik üretimi • Konya Teknokent Firması, ODTÜ Teknokent Firması • Binalarda kojenarason veya trijenerasyon uygulamaları aracılığıyla enerji verimliliğinin sağlanması • Hastaneler: Acıbadem, Lokman Hekim, International • Alışveriş Merkezleri: Redevco, Tesco Kipa • Havaalanları: Atatürk, Esenboğa, Sabiha Gökçen • Oteller: Polat, Büyük Ankara, Conrad, Four Seasons, Swissotel, Mardan, Çırağan • Üniversiteler: Koç • Endüstriyel tesisler ve ticari binalar için etütlerin yapılması ve enerji verimliliğine yönelik adımların atılması • Erciyes Teknopark Firması • Düzensiz katı atık depolama sahalarının ıslah edilmesi ve depo gazından enerji üretilmesi • Firmalar: ITC-KA Enerji Üretim San., Ortadoğu Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş.,CEV Enerji Üretim San., … • Belediyeler: İstanbul BB, Samsun BB, Konya BB, … • Tarımsal atıklardan yüksek katma değerli biyoürün üretimi • TTGV tarafından sağlanan desteklerle yürütülen projeler

17. Eylemlerin Yaygınlaşması İçin Desteğe İhtiyaç Var • Örnek eylemler var ama yaygınlaşmıyor • Şirketler için finansman önemli bir problem • Enerji sorunu diğer sorunların gerisinde kalıyor Kaynak: ICA Survey 2009, TEPAV Hesaplamaları

18. Bu Eylemler Nasıl Desteklenmeli? • Kamunun destekleyici eylemlerine ihtiyaç var: • Otomotiv: enerji verimli araçlara geçişin desteklenmesi • Ekonomik ömrünü doldurmuş olan araçlar için kademeli MTV artırımı • Yeni teknolojili, düşük emisyonlu araçlarda vergi indirimi • Beyaz eşya: evlerdeki beyaz eşyaların dönüşümü • Beyaz eşya sektöründe enerji verimli ürün satışlarının izlenmesi ve denetimi için mekanizmaların geliştirilmesi • Binalar: Yalıtım ve kojenerasyon • Destekleyici bir kredi mekanizmasının geliştirilmesi • Enerji verimliliği danışmanlık firmalarının sisteme daha iyi entegre edilmesi • Sanayi: Enerjinin verimli kullanılması • Verimlilik artırıcı projelere ve gönüllü anlaşmalara sağlanan mali desteğin artırılması • Enerji verimliliği etüt bedelinin destek kapsamına alınması • Enerji verimliliği danışmanlık şirketlerinin sisteme daha iyi entegre edilmesi

19. Uluslararası Örnekler • Enerji yoğunluğunu düşürmede önemli yol kat etmiş 2 ülke örneği • Danimarka • İrlanda

20. Danimarka • 1980’den bu yana %78 büyümüş • Enerji tüketimini sabit tutmayı başarmış • 1992 yılından itibaren hem sanayi hem de hanehalkları enerji tüketiminde emisyon vergisi uyguluyor • Vergi iki amaca birden hitap ediyor • Yeni teknolojilerin geliştirilmesi: Vergi yoluyla oluşturulan fon enerji verimli yeni teknolojilerin desteklenmesinde kullanılıyor • Enerji verimliliği için teşvik Gönüllü anlaşmalarla enerji verimliliği ile ilgili adımlar atan firmalar/hanehalkları vergi istisnalarından yararlanabiliyor.

21. Enerji Vergileri (2009) Kaynak: Eurostat

22. Başarının Ardındaki Diğer Faktörler • Enerji verimliliği ile ilgili tüm tarafların mutabakatı • Elektrik üretim ve dağıtım şirketleri, doğal gaz iletim kurumları ve ısı üretim merkezlerinin zorunlu yıllık enerji tasarruf miktarlarının ne olabileceğinin hesaplanarak bildirilmesi • Binalarda enerji verimliliği konusunda etkin bir sertifikasyon mekanizması • Satış ve kiralama işlemlerinde ibraz edilmesi • 5 yılda bir sertifikaların yenilenmesi • Etkin bir yaptırım mekanizması • Uygulamaların denetlenmesi • Denetlemelerle elde edilen bilgilere göre yeni düzenlemelere gidilmesi • Ev aletlerinde enerji verimli ürünlerin üretimi ve kullanımının teşvik edilmesi • Düzenli aralıklarla verimlilik kontrolleri, rassal kontroller • Enerji verimliliği konusunda çalışan kurumların finansal olarak desteklenmesi

23. İrlanda - I • 2020 yılında %33 enerji verimliliği seviyesine ulaşmak üzere bazı örnek stratejiler • Kamuda • Tüm kurumlarda enerji verimliliği potansiyellerini ve bu yöndeki faaliyetlerini yıllık olarak raporlama zorunluluğu • Yeni kamu binalarında minimum enerji sarfiyatı standartlarının belirlenmesi • Özel Sektörde • Enerji verimli araçların kullanımı için vergi teşvikleri • Kurulan teşvik mekanizmasıyla KOBİ’lerin enerji yönetimi girişimlerinin desteklenmesi • Enerji verimliliğinde iyi uygulama örneklerinin paylaşılmasını sağlayacak bilgi ağlarının kurulması • Konutlarda • Hanehalklarının eski konutlarda enerji verimliliğini artırmaları için kredi mekanizmaları • Düşük gelirli hanehalkları için hibeler • Yeni yapılacak binalarda minimum enerji sarfiyatı standartlarının belirlenmesi

24. İrlanda - II • Ulaştırmada: • 2020’ye kadar elektrikli araç dönüşümünün %10 seviyesinde sağlanması • Araçlarda emisyon ve yakıt kullanımına ilişkin bilgilendirici etiketleme ve düşük yakıt tüketimli araçlara geçişi sağlamak için vergi indirimleri • Vergi teşvikleriyle toplu taşımanın özendirilmesi • Enerjide: • Arz yönünde rekabetçilik yoluyla verimliliğin artırılması • Talep yönetiminin sağlanması • Mikro jenerasyon elektrik üretim teknolojilerinin uygulanmasına yönelik destekler • Diğer: • Ar-Ge çalışmaları için destekler • Yeni teknoloji geliştirilmesi • Fayda maliyet analizlerinin yapılması • Sera gazı azaltım maliyet eğrilerinin hesaplanması • Enerji verimliliği danışmanlık firmalarının daha etkin rol alacağı bir sistemin oluşturulması • Bilinçlendirme kampanyaları

25. Sonuç • İklim değişikliği acil eylem gerektiren bir alan • Sektörlerin orta ve uzun vadede karlılıklarını sürdürebilmeleri için uyum ve azaltım çalışmalarına hız vermeleri gerekiyor • Geçiş dönemi maliyetleri önemli bir sorun • Enerji verimliliği ile yatırım maliyetinin üzerinde tasarruf sağlanabileceği bilinci oluşturulmalı • EVD’lerin rolü çok önemli • Kamu destekleri ve kredi mekanizmaları sektörlerin çabalarını tamamlamalı • Sorunun çözümü çok taraflı bir işbirliğinin sağlanmasında yatıyor • Kamu, özel sektör, üniversiteler, sivil toplum, medya… • Tüm aktörlerin çabaları bir araya geldiğinde ‘sürdürülebilir büyüme’ uzak bir hedef değil!

26. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Söğütözü Cad. No:43 TOBB-ETÜ Yerleşkesi TEPAV Binası 06560 Söğütözü – Ankara Tel: 312 – 292 5500 Fax: 312 – 292 5555 www.tepav.org.tr Sibel Güven -sibel.guven@tepav.org.tr