DÖNEM SONU İŞLEMLERİ

1. DÖNEM SONU İŞLEMLERİ İSMMMO 02 ARALIK 2010 Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

2. Dönem Sonu İşlemleri Nelerdir? Genel Geçici Mizanın Düzenlenmesi Dönemsonu Envanterinin Çıkarılması Dönemsonu Muhasebe İşlemlerinin Yapılması Kesin Mizanın Düzenlenmesi Finansal Tabloların Hazırlanması Kapanış Kayıtlarının Yapılması Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

3. Envanter İşlemi VUK’nun 186. maddesi gereğince, envanter ise;bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları saymak, ölçmek, tartmak ve değerlemek suretiyle kesin bir şekilde ve müfredatlı olarak tespit etmektir. Bu kapsamda, ticari teamüllere göre tartılması, sayılması ve ölçülmesi mutat olmayan malların değerleri tahminen tespit olunur. Mevcutlar, alacaklar ve borçlar işletmeye dahil iktisadi kıymetleri ifade eder. ENVANTER İŞLEMİ YAPACAK OLANLAR: *Bilanço esasına göre defter tutan gelir vergisi mükellefleri, *Her türlü ticaret şirketleri, *Kurumlar vergisine tabi olup bilanço esasına göre defter tutan diğer tüzel kişiler, *İşletme hesabı esasına göre defter tutanlardan emtia üzerine iş yapan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleridir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

4. ENVANTER İŞLEMİ • KAYDİ ENVANTER (MUHASEBE İÇİ) • FİİLİ ENVANTER (MUHASEBE DIŞI) • SAYMAK/ÖLÇMEK/TARTMAK/DEĞERLENDİRMEK • MALİ TABLOLAR (VERGİ ESASLI) Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

5. DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ VUK’a Göre: • Maliyet bedeli: bir iktisadi kıymetin edi­nilmesi veyahut • değerinin arttırılması sebebiyle yapılan ödemelerle • bunlarla ilgili bütün giderlerin toplamı • Borsa rayici: gerek menkul kıymetler ve kambiyo borsasına, gerekse ticaret borsalarına kayıtlı olan iktisadi kıymetlerin değerlemeden evvelki son muamele gününde borsadaki muamelelerinin ortalama değeri • Tasarruf değeri: bir iktisadi kıymetin değerleme gününde sahibi için arz ettiği gerçek değer • Mukayyet değer: bir iktisadi kıymetin muhasebe kayıtlarında gösterilen hesap değeri (defter değeri olarak da adlandırılır) Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

6. DEĞERLEME ÖLÇÜLERİ VUK’a Göre: • İtibari değer: her nevi senetlerle, hisse senedi ve tahvillerin üzerinde yazılı olan değer • Vergi değeri: bina ve arazinin rayiç bedeli • Rayiç bedel: bir iktisadi kıymetin değerleme günündeki normal alım-satım değeri • Emsal bedeli: bir iktisadi kıymetin benzerlerine göre piyasada sahip olduğu satış bedeli Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

7. ÖNEMLİ VARLIK ve KAYNAKLARDADÖNEM SONU İŞLEMLERİ • Hazır Değerler • Menkul Kıymetler • Alacak ve Borçlar • Stoklar • Duran Varlıklarda Amortisman ve Yenileme Fonu • Özel Maliyet Bedeli Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

8. HAZIR DEĞERLERKASA HESABI • Kasadaki paralar yazılı (itibari) değerleriyle değerlemeye tabi tutulurlar. • (ya adat yaparak KDV li fatura) • KVK 13 (Ya da Kar dağıtımı (özelge) Dönemsonu? • Kasadaki yabancı paralar borsa rayiçleri ile değerlenir. Borsa rayicinin belirlenemediği durumlarda Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı kurlar esas alınır. • Kasa’daki Fiktif Paralar (Mali Af Tasarısı) Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

9. HAZIR DEĞERLER KASA HESABI • Sayım sonucunda tespit edilen kasa noksanları 100 Kasa Hesabının alacağı karşılığında 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabına borç kaydedilir. • Kasa noksanının nedeni tespit edildiğinde, 197 Sayım ve Tesellüm Noksanları Hesabı ilgili hesabın borcu karşılığında alacaklandırılarak kapatılır. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

10. HAZIR DEĞERLER KASA HESABI • Nedeni tespit edilemeyen kasa noksanları 689 Diğer Olağandışı Gider ve Zararlar Hesabına aktarılır. Ancak, sayım noksanları kanunen kabul edilmeyen gider niteliğindedirler. Ticari Kardan Mali Kara geçişte vergi matrahına ilave edilmelidirler. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

11. HAZIR DEĞERLER KASA HESABI • Sayım sonucunda tespit edilen kasa fazlaları 100 Kasa Hesabının borcu karşılığında 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabına alacak kaydedilir. • Kasa fazlasının nedeni tespit edildiğinde 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabı ilgili hesabın alacağı karşılığında borçlandırılarak kapatılır. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

12. HAZIR DEĞERLER KASA HESABI • Nedeni tespit edilemeyen kasa fazlaları 397 Sayım ve Tesellüm Fazlaları Hesabının borcu karşılığında 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar Hesabına alacak kaydedilir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

13. HAZIR DEĞERLER ALINAN ÇEKLER HESABI • Dönemsonunda alınan çekler yazılı (itibari) değerleriyle değerlemeye tabi tutulur. • Yabancı paralı çekler alındıkları tarihteki kur üzerinden kaydedilirler. Tahsil edildiklerinde ise, tahsil edildikleri tarihteki kur üzerinden işlem görürler. Çekin tahsil edildiği tarihteki kur ile çekin alındığı tarihteki kur arasındaki olumlu fark 646 Kambiyo Karları hesabına, olumsuz fark ise 656 Kambiyo Zararları hesabına kaydedilir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

14. HAZIR DEĞERLER ALINAN ÇEKLER HESABI • Yabancı paralı çekler dönem sonunda Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı kur üzerinden değerlemeye tabi tutulur, olumlu kur farkı 646 Kambiyo Karları hesabına, olumsuz kur farkı ise 656 Kambiyo Zararları hesabına kaydedilir. • Alınan vadeli çekler içerisinde ticari nitelik taşıyanlar dönem sonunda 121 Alacak Senetleri Hesabına; ticari nitelik taşımayanlar ise 136 Diğer Çeşitli Alacaklar Hesabına aktarılır. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

15. HAZIR DEĞERLER ALINAN ÇEKLER HESABI Örnek, dönemsonunda işletmenin elinde ileri tarihli ticari nitelikte 10.000 TL tutarında, ticari olmayan nitelikte 2.000 TL tutarında çek bulunmaktadır. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

16. HAZIR DEĞERLER BANKALAR HESABI • Bankalardaki TL cinsinden mevduatlar kayıtlı (mukayyet) değerleri üzerinden değerlenir. • Bankalara yatırılan ve bankalardan çekilen yabancı paralar işlemin yapıldığı tarihteki kur üzerinden kaydedilir. Dönem sonunda ise dönemsonu yabancı para kuru esas alınarak değerleme yapılır. Kur farklarından kaynaklanan “kur geliri” üzerinden Gelir Vergisi kesintisi yapılmaz. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

17. HAZIR DEĞERLER BANKALAR HESABI • Dönemsonunda bankadaki döviz hesapları için hesaplanan olumlu kur farkları 102 Bankalar hesabının borcu karşılığında 646 Kambiyo Karları hesabına alacak kaydedilir. Olumsuz kur farkları ise 656 Kambiyo Zararları hesabının borcu karşılığında 102 Bankalar hesabına alacak kaydedilir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

18. HAZIR DEĞERLER BANKALAR HESABI Örnek, dönemsonunda işletmenin vadeli mevduatına ilişkin tahakkuk eden faiz geliri 3.000 TL’dir. Faiz geliri izleyen yılda tahsil edilecektir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

19. HAZIR DEĞERLER BANKALAR HESABI Örnek, banka 4.000 TL’lik faiz gelirini, 500 TL vergi ve fon kesintisi yaptıktan sonra işletmenin mevduat hesabına yatırmıştır. Daha önce işletme 3.000 TL’lik faiz geliri tahakkuk ettirmişti. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

20. HAZIR DEĞERLER VERİLEN ÇEKLER VE ÖD. EMİRLERİ (-) HESABI • Verilen vadeli çekler içerisinde ticari nitelik taşıyanlar dönem sonunda 321 Borç Senetleri Hesabına; ticari nitelik taşımayanlar ise 336 Diğer Çeşitli Borçlar Hesabına aktarılır. • VUK çeklerin reeskonta tabi tutulmasına izin vermemektedir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

21. HAZIR DEĞERLER VERİLEN ÇEKLER VE ÖD. EMİRLERİ (-) HESABI • TL cinsinden Verilen Çekler dönem sonlarında kayıtlı (mukayyet) değerleriyle değerlemeye tabi tutulur. • Yabancı para cinsinden Verilen Çekler dönemsonu ilgili yabancı para kuru esas alınarak değerlemeye tabi tutulur. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

22. HAZIR DEĞERLER VERİLEN ÇEKLER VE ÖD. EMİRLERİ (-) HESABI Örnek, dönemsonunda işletmenin elinde ileri tarihli vermiş olduğu ticari nitelikte 10.000 TL tutarında, ticari olmayan nitelikte 2.000 TL tutarında çek bulunmaktadır. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

23. MENKUL KIYMETLER ALIŞ BEDELİ ÖLÇÜSÜ Hisse Senetleri BORSA RAYİCİ ÖLÇÜSÜ Eurobondlar Hazine Bonosu Devlet tahvili /Özel sektör tahvili KIST GETİRİ ÖLÇÜSÜ Eurobondlar Özel Sektör Tahvilleri Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

24. ALACAKLARTİCARİ/ TİCARİ OLMAYAN • 12 Lİ GRUP • 120 ALICILAR • 121 ALACAK SENETLERİ • 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR • 13 LÜ GRUP • 136 DİĞER ÇEŞİTLİ ALACAKLAR Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

25. ALACAKLARIN DEĞERLEMESİ • Türk Lirası cinsinden olan alacakların değerleme ölçüsü MUKAYYET yani KAYITLI değerdir. • Döviz cinsinden olan alacaklar ise Maliye Bakanlığı tarafından açıklanan DÖVİZ ALIŞ KURU ile değerlenir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

26. ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR DEĞERSİZ ALACAKLAR ALACAKLARIN DEĞERLEMESİ-Özellik Arz Eden Durumlar- • VAZGEÇİLEN ALACAKLAR • VE REESKONT İŞLEMLERİ Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

27. ALACAKLARIN DEĞERLEMESİ-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR- VUK 323. Maddesine göre bir alacağın şüpheli alacak sayılabilmesi için: • Ticari veya zırai kazancın idame ettirilmesi ile ilgili olması, • Hasılat olarak kaydedilmesi • Dava ve icra safhasında olması • Yapılan protestoya veya yazı ile bir defadan fazla istenmesine rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava ve icra takibine değmeyecek derecede küçük olması gerekir. AYRICA… Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

28. ALACAKLARIN DEĞERLEMESİ-ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR-Muhtelif Danıştay Kararları • İcra takibi CİDDİ olmalıdır. • ALACAĞIN TEMİNATLI OLMASI: Takip üzerine hacizle teminata bağlanan alacaklar için karşılık ayrılamaz. • KARŞILIK AYIRMA DÖNEMİ: Alacağın dava ve icra safhasına düştüğü dönem yada izleyen herhangi bir dönemde karşılık ayrılabilecektir. • KAMUDAN ALACAKLAR: İdarenin görüşü karşılık ayrılamayacağı şeklindedir. Karşıt görüş de var. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

29. ALACAKLARIN DEĞERLEMESİ-DEĞERSİZ ALACAKLAR- • Bir alacağın değersiz sayılabilmesi için ya tahsilinin imkansız olduğuna dair bir YARGI KARARI ya da KANAAT VERİCİ BELGE bulunmalıdır. • VADE KONKORDATOSU: Bu durumda alacak vadeye bağlandığından şüpheli alacak karşılığı ayrılması ve değersiz alacak yazılması söz konusu OLAMAZ! • HATIR SENETLERİ: Değersiz alacak YAZILAMAZ! Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

30. STOKLAR • Maliyet değeri ile değerlenir. • Ortalama Yöntemler, FIFO kullanılabilir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

31. STOKLAR-Vergi Planlaması- • Üretim işletmelerinde stoklara yüklenen Kullanılmayan Kapasiteye ait GÜG’lerini doğrudan Gelir Tablosu’nda gider yazmak mümkündür. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

32. STOKLAR • Tekdüzen Muhasebe Sistemi ticari mallar stoklarında oluşan değer düşüklükleri için karşılık ayırma imkanı vermektedir. Ayrılan karşılıklar 654 Karşılık Giderleri hesabının borcu karşılığında 158 Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-) hesabına alacak kaydedilir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

33. STOKLAR-DEĞERİ DÜŞEN STOKLAR Stokların defolu hale gelmesi halinde değer düşüklüğü karşılığı ayrılması: Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

34. STOKLAR-DEĞERSİZ HALE GELEN STOKLAR Değersiz hale gelen stokların KDV’si indirim konusu yapılamaz: Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

35. GELECEK AYLARA/YILLARA AİT GİDERLER • 12 AY ESASLIDIR. • 180/280 AYRIMINA DİKKAT Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

36. BANKA KREDİLERİ (KIST GİDER) “VUK’nun 5228 Sayılı Kanun ile değişik 285 inci maddesinin birinci fıkrasına göre; “Borçlar mukayyet değerleriyle değerlenir. Mevduat veya kredi sözleşmelerine ilişkin borçlar değerleme gününe kadar hesaplanacak faizleriyle birlikte dikkate alınır.” Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

37. Ortaklar Cari Hesapları • Örtülü sermaye ve örtülü kazanç dağıtımına dikkat • (Özkaynakların 3 katı + gider yazma!) Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

38. Duran Varlıkların Değerlemesi VUK.’nun 269. maddesine göre iktisadi işletmelere dahil bilumum gayrimenkuller maliyet bedeli ile değerlenir. Satın Alma Bedeline Eklenmesi Zorunlu Giderler; 1. Makine ve tesisatta gümrük vergileri, nakliye ve montaj giderleri 2.Mevcut bir binanın satın alınarak yıkılmasından ve arsanın tesviyesinden doğan giderler Satın Alma Bedeline Eklenmesi İhtiyari Olan Giderler; 1-Noter, mahkeme, kıymet takdiri, komisyon ve tellaliye giderleri, 2-Tapu harçları, özel tüketim vergileri * K.D.V. Kanunun 30 ve 58. maddeleri hükümleri bir arada değerlendirildiğinde binek otomobil alımında ödenen K.D.V.’nin indirimi mümkün olmayıp gider veya maliyet yazılması gerekmektedir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

39. SABİT KIYMET ALIMI VE YATIRIMLAR DOLAYISIYLA DOĞAN KREDİ FAİZLERİNİN VE KUR FARKLARININ DURUMU 163 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile; Yatırımların finansmanında kullanılan kredilere ilişkin faiz giderleri ile yurt dışından döviz kredisi ile sabit kıymet ithal edilmesi nedeniyle ortaya çıkan kur farklarının, aktifleştirme tarihine (31 Aralık) kadar olan kısmının maliyete intikal ettirilmesi, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanların ise seçimlik hak olarak doğrudan gider yazılması veya maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulması gerektiği açıklanmış bulunmaktadır. 334 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yapılan açıklamalara göre ise; Kurlarda meydana gelen düşüş nedeniyle Lehe oluşan kur farklarınında aktifleştirme işleminin gerçekleştiği dönemin sonuna kadar oluşan kısmının maliyetten düşülmesi, aktifleştirildikten sonraki döneme ilişkin olanların ise kambiyo geliri olarak değerlendirilmesi veya maliyetten düşülmek suretiyle kalan tutar üzerinden amortismana tabi tutulması gerekecektir. Ayrıca, daha sonraki dönemlerde, seçimlik olarak hangi hak kullanılmışsa o yönteme göre işlem yapılmasına devam edilecektir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

40. AMORTİSMANLAR-YARARLI ÖMÜR-333/339/365/389 VE 399 NOLU TEBLİĞLER Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

41. YENİLEME FONUNEDİR? • Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin satışından doğan kar veya • Doğal afetler vb. nedenlerle hasara uğraması halinde sigortadan alınan tazminat fazlası bazı şartlarla yenileme fonuna alınabilir. • Vergi Usul Kanununda yer alan bu düzenleme ile yenileme fonuna alınan kar, üç yıl beyan edilmemek suretiyle mükelleflere kaynak kullanımı imkanı doğurmaktadır. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

42. YENİLEME FONU-OLUŞUMU ve KULLANIM ŞARTLARI- • Yenileme fonu ayıracak mükellef bilanço esasına göre defter tutmalıdır, • Satılan veya hasara uğrayan kıymetin amortismana tabi iktisadi kıymet olması gerekir, • Satılan iktisadi kıymetin yenilenmesinin zorunlu olması veya işletmeyi idare edenlerce bu konuda karar verilerek girişimde bulunulması gerekir, • Yeni alınan iktisadi kıymetle satılan iktisadi kıymet aynı nitelikte olmalıdır, • Yenileme fonuna alınan kar, yeni alınan amortismana tabi iktisadi kıymetin amortisman giderlerine mahsup edilmelidir, • Yenileme fonuna alınan karın 3 yıl içinde kullanılması zorunludur. Her ne şekilde olursa olsun Yenileme Fonuna alınan karın üç yıl içinde kullanılmaması halinde 3. Yılın vergi matrahına eklenmelidir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

43. YENİLEME FONU-Örnek- • Kayıtlı değeri ……. TL ve birikmiş amortismanı ……. TL olan bir makine ………. TL ye satılmıştır. • İşletme yöneticileri tarafından satılan makinenin yenisinin alınması yönünde karar alınmıştır. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

44. YENİLEME FONU-Örnek- • Satılan makinenin yerine yenisi alınmıştır. VEYA Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

45. YENİLEME FONU-Örnek- • Satılan makinenin yerine 3 yıl sonunda yenisinin alınmaması durumunda özel fonlara alınan yenileme fonu tutarı dönemin vergi matrahına eklenmek üzere gelir kaydedilmedir. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

46. YENİLEME FONU • Aynı yıl içinde yenileme yapılması halinde uygulamadan yararlanılabilir.(İdare görüşü) Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

47. YENİLEME FONU • Üç yıllık süre: 1)Satıldığı yılı takip eden takvim yılı başından itibaren başlar.(Danıştay Kararı) 2) Satıldığı yıl ilk yıldır. (idare) Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

48. ÖZEL MALİYET BEDELİ VUK 272. madde: 1- Başkasına ait olmalıdır. 2- Kiralanmış olmalıdır. 3-Giderler kiracı tarafından yapılmalıdır. 4-İktisadi kıymetin artırılması amacıyla olmalıdır. 5-Yapılan harcamaların tek başına bir fonksiyonu olmamalıdır. 6-Doğrudan gider yazılan harcamalar olmamalıdır. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

49. ÖZEL MALİYETLERİN İTFASI; VUK 327’E GÖRE, Özel maliyet bedelleri, kira süresine göre eşit yüzdelerle itfa edilir. Kiralanan şeyin, kira süresi dolmadan boşaltılması halinde, henüz itfa edilmemiş olan özel maliyet bedelleri, boşaltma yılında bir defada gider yazılır. Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi

50. 373 MALİYET GİDER KARŞILIKLARI381 GİDER TAHAKKUKLARI • 373: TAHMİNİ • 381: KESİNLİKLE BELGEYE DAYANACAK Doç.Dr. Volkan DEMİR Galatasaray Üniversitesi