Pilotażowy Program Leader+

2. Pilotażowy Program Leader+ Aleksandra Żukowska Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA Rzeszów, 29 września 2008 r.

3. Trudne początki • Komisja Europejska przeciwna wdrażaniu inicjatywy Leader+ w Polsce: • Leader+ to skomplikowane narzędzie, • Środek okresu programowania 2000 – 2006; • Podobne stanowisko Ministerstwa Rolnictwa; • Poparcie wiejskich organizacji pozarządowych; • Zmiana stanowiska; • 6 z 10 krajów skorzystało z możliwości wdrażania Leadera w ramach sektorowych programów operacyjnych

4. PPL+ w Polsce • Pilotażowy Program Leader+ jest działaniem numer 2.7 SPO „Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego i Rozwój Obszarów Wiejskich”, na które pierwotnie przeznaczono 18.750.000 EUR, natomiast w dniu 5 lutego 2007 r. kwota ta została zwiększona do 30.443.952 EUR.

5. 7 zasad Leadera • Terytorialność; • Oddolność Inicjatyw; • Integralność podejścia i widzenia spraw w szerokim kontekście konkretnego obszaru, jego uwarunkowań, zasobów, ograniczeń, szans i możliwości; • Partnerstwo; • Samodzielne zarządzanie na poziomie lokalnym; • Innowacyjność; • Współpraca z innymi LGD w regionie, w kraju i zagranicą.

6. Metoda Leader • Obowiązywanie 7 zasad jednocześnie; • Przestrzeganie wszystkich zasad

7. Sukces Pilotażowego Programu Leader+ w Polsce • Pilotażowy Program Leader+ odniósł sukces !!! • Bardzo duże zaangażowanie osób tworzących Lokalne Grupy Działania oraz partnerska współpraca z Fundacją Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA jako Instytucją Wdrażającą. • Lokalne Strategie Rozwoju obejmowały 865 gmin i niemal 7 milionów mieszkańców.

8. Sposób wdrażania • PPL+ wdrażany w dwóch schematach: • Schemat I - od końca 2004 r. do końca 2006 r. Celem było tworzenie Lokalnych Grup Działania oraz opracowanie Zintegrowanych Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich. Do 150.000 PLN na projekt. • Schemat II - od połowy 2006 r. do końca 2008 r. Celem była realizacja Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich przez LGD. Do 750.000 PLN na projekt.

9. Podsumowanie wdrażania schematu I • Do dnia 31.12.2004 r. wpłynęło 248 wniosków na kwotę dofinansowania 31.194.184 PLN. • Po weryfikacji formalnej i merytorycznej zostało 225 wniosków na kwotę 28.580.624 PLN. • W czerwcu 2005 r. Minister RiRW zatwierdził listę rankingową z której weszły do realizacji 174 projekty na kwotę 22.810.611 PLN.

10. Podsumowanie wdrażania schematu I c.d. • Ostatecznie podpisanych zostało 178 umów na łączną kwotę 22.783.000 PLN. • Zrealizowanych i zakończonych zostało 167 projektów na łączną kwotę 19.555.736 PLN.

11. Ilość projektów wg. województw

12. Podsumowanie wdrażania schematu II • Do dnia 19.06.2006 r. wpłynęło 187 wniosków o dofinansowanie na kwotę 124,9 mln. PLN. • Pozytywnie zweryfikowane pod względem formalnym i merytorycznym zostały 162 wnioski na kwotę 105,2 mln PLN, które po ocenie dokonanej przez ekspertów, umieszczone zostały na liście rankingowej, zatwierdzonej w grudniu 2006 r. przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. • Do 13 kwietnia 2007 r. podpisano 150 umów na kwotę 98.530.268 PLN.

13. Ilość podpisanych umów wg. województw

14. Obszar PPL+ i forma prawna LGD • Projekty schematu II PPL+ realizowane są w 865 gminach, na obszarze 125,5 tys. km2 i obejmują prawie 7 mln ludności. • LGD realizujące schemat II przyjęły formę prawną: • stowarzyszenia 91 (61%), • związku stowarzyszeń 11 (7%), • fundacji 48 (32%).

15. Zagadnienia strategii (ZSROW) - schemat II

16. Ilość zakończonych umów wg. województw

17. Podsumowanie wdrażania schematu II • W ramach schematu II PPL+ złożonych zostało: • 139 wniosków o płatność pierwszą na kwotę 17,8 mln PLN • 336 wniosków o płatność pośrednią na kwotę 38,5 mln PLN • 149 wniosków o płatność końcową na kwotę 40 mln PLN • Wypłacone środki: • 139 wniosków o płatność pierwszą na kwotę 17,8 mln PLN • 335 wniosków o płatność pośrednią na kwotę 38,3 mln PLN • 100 wniosków o płatność końcową na kwotę 28 mln PLN

18. Nabór i ocena wniosków o dofinansowanie • Uruchomienie PPL+ wymagało szerokiego dotarcia z informacją do potencjalnych beneficjentów. • Zachowania szczególnej staranności i dokładności przy weryfikacji i ocenie wniosków o dofinansowanie oraz w przygotowaniu i podpisywaniu umów. • Konieczność wyznaczenia terminów podpisywania umów, których przekroczenie powoduje brak możliwości zawarcia umowy.

19. Wdrażanie umów o dofinansowanie • Szeroki zakres realizowanych działań przez beneficjentów powodował, iż występowało zderzenie z zapisami umowy o dofinansowanie, która w sposób precyzyjny wyznaczała ramy działania. • Konieczność częstego aneksowania (148 w schemacie I i 380 w schemacie II). • Najważniejszy jest cel realizacji projektów oraz jak najlepsze i racjonalne wykorzystanie środków.

20. Wnioski o płatność • Liczba i rozbudowana forma wniosków o płatność wymagały bardzo dużego zaangażowania w celu ich przygotowania i weryfikowania. Konieczne szkolenia oraz stałe doradztwo dla beneficjentów. • Weryfikacja w oparciu o próbę dokumentów. • Wnioski były przygotowywane często przez osoby nie posiadające odpowiednich kwalifikacji (schemat I, w którym koszty administracyjne nie były kwalifikowalne).

21. Kompetencje IW • Na początku schematu I Instytucja Wdrażająca posiadała zbyt małe kompetencje w dokonywaniu interpretacji, w kwestiach dotyczących bieżącego wdrażania programu. • Zostało to jednak zdecydowanie usprawnione w końcowej fazie realizacji schematu I oraz w realizacji schematu II przez co sprawność realizacji programu uległa poprawie. • Zabrakło jeszcze możliwości umieszczania wszechstronnych informacji na stronie internetowej Instytucji Wdrażającej.

22. Organizacja IW • Przygotowanie kadrowe oraz odpowiednia organizacja pracy były kluczowymi elementami dla powodzenia realizacji programu. Zespół złożony był zarówno z doświadczonych pracowników FAPA jak i z osób zatrudnianych w ramach potrzeb, przy zwiększonych okresach prac. • Wyznaczeni specjaliści odpowiedzialni byli za poszczególne projekty, co umożliwiło bardzo dobrą komunikację z beneficjentami.

23. Przejrzystość programu Leader • Podawanie do publicznej wiadomości, w szczególności poprzez zamieszczenie na stronie internetowej LGD, Zestawienia rzeczowo-finansowego z realizacji projektu oraz Informacji o postępach w realizacji projektu stanowiących załączniki do wniosku o płatność. • Prowadzenie wyodrębnionego rachunku bankowego.

24. Lokalne Grupy Działania • Bardzo duże zaangażowanie animatorów i liderów lokalnych oraz szerokiej grupy mieszkańców w realizację ZSROW. • Wsparcie samorządu lokalnego. • Wzmocniony potencjał LGD. • Konieczność rozgraniczenia w LGD funkcji decyzyjnych od wykonawczych.

25. Oś IV Leader w PROW • W nowym okresie programowania Samorządy Województw pełnią funkcje wdrożeniowe, czyli są odpowiedzialne za cały proces naboru i weryfikacji wniosków oraz nadzór nad realizacją projektów. Wybór LGD dokonywany będzie w oparciu o kryteria dostępu i wyboru. • Zrozumienie specyfiki programu Leader i funkcjonowania Lokalnych Grup Działania, czyli relatywnie niewielkich i słabych instytucjonalnie organizacji pozarządowych, co wymagać będzie odpowiednio partnerskiego podejścia.

26. Oś IV Leader w PROW • Wyzwaniem dla Instytucji Zarządzającej będzie zapewnienie spójności w realizacji programu tak, aby warunki traktowania beneficjentów były jednakowe we wszystkich województwach przy jednoczesnym zachowaniu pewnej specyfiki i priorytetów każdego województwa.

27. Oś IV Leader w PROW • Wiele Lokalnych Grup Działania, które zdobyły doświadczenie w pilotażu programu Leader+, „zawiesiły” działalność i zwolniły doświadczonych pracowników ze względu na brak środków. • Potencjał grup jest w dużej mierze tracony ze względu na brak mechanizmów wsparcia w okresie przejściowym, dlatego będą przypadki, iż do naboru w osi IV Leader, wystartują te same LGD, które brały udział w PPL+, ale z zupełnie nowym personelem, który dopiero rozpocznie zapoznawanie się z programem Leader.

28. Przykłady wprowadzonych usprawnień w PPL+ • Z wnioskiem o płatność beneficjenci mogą przedstawiać poświadczone kopie dowodów poniesionych wydatków. • Możliwość wysyłania wniosków o płatność pocztą do FAPA. • Możliwość wprowadzenia nowego zadania, w formie aneksu do umowy, w wyniku poczynionych oszczędności. • Każdy Beneficjent miał „opiekuna projektu”.

29. Co jeszcze zmienić? • Legislacja: • Akty prawne powinny zawierać podstawowe zasady i „warunki brzegowe” programu natomiast nie powinny regulować wdrażania. • Wszelkie szczegółowe działania powinny znajdować się w procedurach wykonawczych. • Procedury powinny być opracowane tak, aby ich drobiazgowość nie wymuszała nadmiernej pracochłonności i kosztów administracyjnych po stronie instytucji wdrażających i beneficjentów oraz dopasowane do skali programu oraz do potencjału administracyjnego beneficjentów

30. Co jeszcze zmienić? • Wizytacje terenowe i kontrole: • Dla zachowania dbałości o wydatkowanie środków należałoby zwiększyć liczbę kontroli (dostęp do oryginałów dokumentów) oraz wizytacji terenowych w miejscu realizacji projektów. • Obsługa wniosków: • Zwiększenie pracowników

31. Co jeszcze zmienić? • System Informacyjny: • Brak jednolitego systemu informatycznego (planowany SIMIK), który miał zapewnić spójność i łatwą dostępność do danych, począwszy od beneficjenta a skończywszy na Instytucji Zarządzającej. • FAPA przygotowała elektroniczną bazę danych, która usprawniła zarządzanie projektem i przygotowywanie informacji raportowych.

32. Podsumowanie • Oceniając realizację programu trzeba wziąć pod uwagę jego pilotażowy charakter, czyli uwzględnić zdobycie doświadczeń i przetestowanie rozwiązań, które można będzie wykorzystać w kolejnych latach. • Niektóre działania wykonane przez LGD nie zakończyły się powodzeniem lub nie zostały uznane za koszty kwalifikowalne, jednak pozwoliły na zdobycie wiedzy i przyczyniły się do skorzystania z innych mechanizmów finansowania przeznaczonych dla organizacji pozarządowych. • Ocena programu ilościowa i jakościowa.

33. Podsumowanie cd. • Nadmierna formalizacja uniemożliwia realizację celów programu. • Należy znaleźć równowagę pomiędzy swobodą podejmowania decyzji przez LGD i koniecznością zapewnia prawidłowości wydatkowania pieniędzy publicznych. • Odejście od podejścia biurokratycznego i tym samym zwiększenie elastyczności. • Przywrócenie równowagi pomiędzy partnerami.

34. Podsumowanie cd. • Doskonalenie metod transparentnego, jawnego działania i podejmowania decyzji według jasnych, przestrzeganych zasad. • Dobre komunikowanie się ze społecznością lokalną. • LGD powinny się stać swoistymi instytucjami wsparcia technicznego dla swoich mieszkańców, lokalnych przedsiębiorców i organizacji wiejskich. • LGD powinny korzystać również z innych programów, np. Kapitał ludzki.