Afryka

1. Afryka

2. Afryka – drugi pod względem wielkości kontynent na Ziemi, ma 30,316 mln km² powierzchni, czyli 20,3% ogólnej powierzchni lądowej naszego globu. Zamieszkuje go 14% populacji Ziemi t.j. 920 mln ludzi (2006). Mówi się o nim, iż jest oryginalnie położony, gdyż przechodzi przez niego południk 0°, obydwa zwrotniki, a także równik. • Jest najbiedniejszym kontynentem na kuli ziemskiej, dotkniętym wieloma plagami – takimi jak malaria oraz AIDS – a także miejscem, gdzie największa część ludności cierpi niedożywienie lub nawet głód. W ciągu ostatniego dziesięciolecia Afrykę przeszła fala demokratyzacji i stabilizacji wewnętrznej, choć w niektórych najgroźniejszych punktach zapalnych wciąż trwają wojny domowe. Tym niemniej zakończenie długoletniej wojny domowej w Angoli i procesy pokojowe w Demokratycznej Republice Konga i w Sudanie spowodowały, że zaczęto mówić o „Afrykańskim Renesansie” (termin ukuty przez obecnego prezydenta RPA ThaboMbeki). Najgroźniejszymi punktami zapalnymi pozostają Burundi, Demokratyczna Republika Konga Wybrzeże Kości Słoniowej, Liberia, Sudan, Somalia, Zimbabwe oraz południowo-wschodnia Nigeria.

3. Etymologia • Istnieją co najmniej dwie teorie dotyczace pochodzenia nazwy kontynentu: • od starożytnego kraju Afrów, zajmującego teren dzisiejszej Tunezji • od semickiego rdzenia frq zawierającego pojęcie emigracji (nawiązanie do założenia Kartaginy przez fenickich osadników).

4. Geografia • Na północy leży największa pustynia świata – Sahara, a na południu najstarsza pustynia świata – Kalahari. Najdalej wysuniętym na północ punktem Afryki jest Przylądek Biały (37°20' N), na południe Przylądek Igielny (34°50' S), na wschód Przylądek Hafun (51°29' E) a na zachód Przylądek Almadi, położony na Półwyspie Przylądka Zielonego (17°33' W). • Największy szczyt to wulkan Kibo (5895 m.n.p.m.) leżący w masywie Kilimandżaro. Najdłuższa rzeka to Nil (6 671 km długości), a największe jezioro to Jezioro Wiktorii (pow. 68,8 tys. km²). Najniższy punkt to depresja jeziora Assal (173 m ppm). Średnia wysokość kontynentu wynosi 658 m. Najgłębsze jest jezioro Tanganika (1435 m). Największym półwyspem w Afryce jest półwysep Somalijski. Największa wyspa Afryki to Madagaskar.

5. Mapa geograficzna Afryki

6. Geologia i tektonika • Kontynent afrykański składa się z płyt: Somalijskiej i Afrykańskiej. • Płyta afrykańska złożona jest z trzech głównych platform tektonicznych: występującej na północy Platformy Saharyjskiej, położonej na południe od równika Platformy Afrykańskiej i obniżenia tektonicznego wypełnionego wodami Morza Czerwonego – Tarczy Nubijsko-Arabskiej. • Na znacznej części obszaru obserwujemy wychodnie tarcz prekambryjskich, pokryte gdzieniegdzie mezozoicznymi i kenozoicznymi pokrywami osadowymi. Na południu występują hercynidy – Góry Smocze, zaś na północy najmłodsze tektonicznie alpidy – góry Atlas wypiętrzone podczas fałdowań alpejskich. • Od Europy Afryka oddzielona jest Morzem Śródziemnym (najmniejsza odległość w Cieśninie Gibraltarskiej — 14 km), od Azji Kanałem Sueskim i Morzem Czerwonym; od zachodu Afrykę oblewa Ocean Atlantycki, od wschodu Ocean Indyjski; największa rozciągłość południkowa 8 tys. km, równoleżnikowa - 7,5 tys. km. • We wschodniej części kontynentu, na styku płyt afrykańskiej i somalijskiej, wskutek rozwiniętej działalności endogenicznej uformował się potężny system rowów tektonicznych, ciągnących się od Morza Czerwonego aż do ujścia Zambezi, nazywany Ryftem Afrykańskim. Obszar ten nadal jest obszarem aktywnym tektonicznie, występują tu katastrofalne trzęsienia ziemi oraz wybuchy wulkanów (Kamerun 1959 r., Nyiragongo Zair 1977 r.)

8. Bogactwa naturalne Afryka jest kontynentem bogatym w zasoby naturalne. W starym podłożu Afryki znajduje się wiele cennych surowców metalicznych: rudy żelaza, niklu, miedzi, manganu, antymonu, chromu oraz bogate złoża złota, srebra, platyny i diamentów. W młodszych skałach występuje węgiel kamienny, ropa naftowa, gaz ziemny i inne surowce pochodzenia osadowego. Wiele krajów z tego korzysta i np. Libia i Nigeria są czołowymi producentami ropy naftowej na świecie a Republika Południowej Afryki ma jedne z największych złóż złota i diamentów, Zambia zaś jest ważnym producentem miedzi. Lasy tropikalne dostarczają cennego drewna, ale wyrąb prowadzony jest w zastraszająco szybkim tempie. Afryka jest jednym z głównych producentów kakao, manioku, bananów, kawy i herbaty.

9. Fauna i Flora Pod względem bogactwa przyrody żaden inny kontynent nie dorównuje Afryce. Pełne spektrum klimatów: od gorących po zimne - rozwija niezwykle różnorodną roślinność. Umożliwiło to powstanie wielu gatunków zwierząt: mnóstwo ssaków, np. antylop, gazel i innych kopytnych. Bogaty jest również świat ptaków - ponad 1500 gatunków. Afrykę zamieszkują: najszybsze zwierzę lądowe - gepard, największy ptak - struś i największe zwierzę lądowe - słoń.

10. Tereny trawiaste Na afrykańskich stepach i sawannach występuje ponad 20 gatunków ssaków roślinożernych: od ogromnej antylopy końskiej do maleńkiej antylopy karłowatej. Śladami grubej zwierzyny stadnej, a także ich drapieżnych wrogów np. lwów, podążają padlinożercy: hieny i sępy. Najczęściej spotykane zwierzęta oraz rośliny

11. Tereny podmokłe Tereny podmokłe Afryki kipią bogactwem flory i fauny, będąc siedliskiem między innymi krokodyli, hipopotamów, gatunków żyjących na terenach zalewowych, np. antylop kob, a także ryb z których warto podkreślić okonia nilowego a także rybę tygrysią. Najczęściej spotykane zwierzęta oraz rośliny:

12. Tereny pustynne Do afrykańskich pustyni zalicza się: największą na świecie- Saharę, pustynie Rogu Afryki, Kalahari oraz Namibijską. Choć pustynie wydają się lądem pozbawionym życia, są domem dla wielu zwierząt i ptaków, takich jak: drop czy stepówka. Najczęściej spotykane zwierzęta oraz rośliny:

13. Tereny górzyste Góry Ruwenzori, Kenia i Kilimandżaro posiadają różnorodną faunę i florę. Gryzonie zamieszkują torfowiska, z kolei nektarnik szkarłatnoboki żyje w ścisłym związku z ogromnymi lobeliami. Roślinność górzystych terenów dostarcza przykładów najbardziej oryginalnej wegetacji na świecie. Rośliny, które gdzie indziej uzyskują umiarkowane rozmiary, tutaj wyrastają na giganty, niektóre z nich osiągają wysokość 8 metrów. Najczęściej spotykane zwierzęta oraz rośliny:

14. Lasy deszczowe Lasy deszczowe dominują w zachodniej części Afryki Środkowej. Roślinożercy, np. świniekarmią się liśćmi licznych tu drzew. Owoce które spadają z koron drzew, dają pożywienie świniom i jeżozwierzom, a inne zwierzęta, takie jak łuskowce leśne, żywią się w koronach drzew. Najczęściej spotykane zwierzęta oraz rośliny:

15. Kraje Afrykańskie • Benin •  Burkina Faso •  Kamerun •  Republika Środkowoafrykańska •  Kongo •  Etiopia •  Ghana •  Gwinea •  Gwinea Bissau •  Mali •  Mozambik •  Senegal •  Zambia •  Zimbabwe

16. Krótko o tych krajach…

17. Benin • Benin (do 1975 pod nazwą Dahomej) – państwo w Afryce nad Zatoką Gwinejską. Graniczy z Burkina Faso, Nigrem, Nigerią i Togo. Kraj podzielony jest na 12 departamentów. Do 1999 było ich 6. • Zobacz więcej w osobnym artykule: Podział administracyjny BeninuPółnocną część kraju pokrywa sawanna z akacjami i baobabami, natomiast na wybrzeżu rosną namorzyny Wewnątrz kraju występują lasy suche, okresowo zrzucające liście. Zdarzają się również enklawy wilgotnych, wiecznie zielonych lasów. Tutejsze parki narodowe, tj. Pendjari i du Niger, rezerwaty dzikich zwierząt reprezentowane przez takie gatunki jak m.in. lamparty, antylopy, słonie, hieny i wiele gatunków małp, stanowią dużą atrakcję turystyczną.

18. Burkina Faso • Teren kraju jest przeważnie równinny z lokalnymi fałdowaniami, zwłaszcza w zachodniej części kraju, gdzie sięga Wyżyna Gwinejska - znajduje tu najwyższy szczyt kraju Pic de Nakourou (Tena Kuru) - 749 m n.p.m. przy samej granicy z Mali. Nieco dalej na wschód rozciąga się pasmo Chaîne de Banfor z główną atrakcją turystyczną kraju - wodospadami CascadesdeKarfiguéla. Na terenie Burkiny Faso rozpoczynają swój bieg także trzy ważne rzeki regionu: Wolta Czarna, Wolta Czerwona i Wolta Biała, które zlewają się następnie, tworząc rzekę Wolta. • Naturalną szatą roślinną państwa jest sawanaa. Na południowym zachodzie przy granicy z Mali oraz Wybrzeżem Kości Słoniowej występuje bujna roślinność sawannowa. Na północy natomiast rozciąga się sawanna sucha z niskimi akacjami i kolczastymi krzewami. Na północnym-wschodzie kraju występuje roślinność pustynna. Często spotykanymi tu przedstawicielami świata zwierząt są żyrafy, słonie, lwy, zebry i sępy.

19. Kamerun • Republika demokratyczna z wielopartyjnym systemem prezydenckim. Konstytucja została uchwalona w 1972, a ostatnio znowelizowana w 1995. Organem władzy ustawodawczej jest wybierane w wyborach powszechnych jednoizbowe Zgromadzenie Narodowe o kadencji 5-letniej, liczące 180 deputowanych, którzy obradują trzy razy w roku. Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 7 lat. Prezydent posiada znaczne uprawnienia: może bez konsultacji ze Zgromadzeniem Narodowym powoływać i odwoływać członków rządu, sędziów, szefów państwowych firm itp. zatwierdzać i wetować ustawy. Poprawka do konstytucji z 1995 przewiduje utworzenie stuosobowego senatu, ale jak dotychczas nie został on utworzony. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na którego czele stoi premier mianowany przez prezydenta.

20. Republika Środkowoafrykańska • Terytorium kraju wchodziło między XVI a XIX wiekiem w skład sułtanatu Bagirmi. Pod koniec XIX wieku tereny te zostały zajęte przez Francję i przekształcone w kolonię Ubangi-Szari, która następnie została włączona do Francuskiej Afryki Równikowej. W 1958 w wyniku referendum federacja została rozwiązana, a Ubangi-Szari pod nazwą Republika Środkowoafrykańska stała się republiką autonomiczną.Republika pełną niepodległość uzyskała 13 sierpnia 1960 lecz była jednym z najbardziej niestabilnych państw w Afryce. 1 stycznia 1966 pułkownik Jean-Béde Bokassa obalił urzędującego prezydenta Davida Dacko. Bokassa rządził w sposób dyktatorsi, a w 1976 proklamował Cesarstwo Środkowoafrykańskie samego siebie ogłaszając cesarzem Bokassą I. W wyniku nieudolnych dyktatorskich rządów Bokassa został obalony w 1979 w wyniku przewrotu wspartego przez wojska francuskie. Po przywróceniu republiki władzę ponownie objął David Dacko jednak został obalony 20 września 1981 przez generała Andre Kolingbę. Kolingba wprowadził dyktaturę monopartyjną i objął funkcję szefa państwa i rządu. W wyniku nacisków opozycji w 1991 Kolingba zgodził się wprowadzić system wielopartyjny i przeprowadzić wolne wybory. Wybory z 1992, które wygrał Kolingba, zostały uznane za nieważne. Wybory w 1993 wygrała opozycja, a prezydentem został Ange-FelixPatasse który został obalony w 2003 przez Franço n Bozizé. Bozizé zawiesił konstytucję i rozwiązał parlament obiecując równocześnie przeprowadzenie nowych wyborów, które odbyły się w roku 2005.

21. Kongo • Najwcześniejszymi mieszkańcami kraju byli Pigmeje. Następnie zostali oni podbici przez ludy Bantu, którzy utworzyli na terytorium dzisiejszego Konga królestwo. • W XV wieku przybyli tam europejscy odkrywcy. W 1483 do ujścia rzeki Kongo dopłynęła ekspedycja pod przywództwem DiogoCão. Portugalczycy podporządkowali sobie miejscowych władców, którzy przyjęli chrześcijaństwo. Relacje między Portugalczykami a miejscową ludnością szybko się popsuły kiedy Portugalczycy zaczęli wywozić Afrykańczyków jako niewolników na plantacje. W XVII i XVIII w. doszło do buntów przeciwko władzy kolonialnej. Efektem tego było skurczenie się posiadłości Portugalczyków do obszaru na terenie dzisiejszej Kabindy. • W 1886 r. Kongo stało się kolonią francuską. • W 1960 r. Kongo uzyskuje niepodległość.

22. Etiopia • Etiopia jest parlamentarną republiką federalną. Na czele rządu stoi premier. Władza legislacyjna rozdzielona jest pomiędzy dwuizbowy parlament oraz rząd. Władza sądownicza jest niemal niezależna od władzy prawodawczej i wykonawczej (prezes i wiceprezes federalnego sądu najwyższego są rekomendowani przez premiera i wyznaczani przez niższą izbę; innych sędziów federalnych proponuje niższej izbie premier wedle selekcji przeprowadzonej przez federalną sądową radę administracyjną). • Na czele państwa stoi prezydent. Funkcję tę uważa się za głównie reprezentacyjną.

23. Ghana • W średniowieczu jedno z największych państw plemiennych w Afryce, po XI wieku rozpadło się na drobne państewka. Od końca XVII wieku silne państwo Aszanti ze stolicą w Kumasi. Po długoletniej wojnie z Brytyjczykami od 1901 kolonia brytyjska, a od 6 marca 1957 niepodległa republika.

24. Gwinea • Mimo bogatych złóż surowców, jest to jedno z najuboższych państw świata. Podstawą gospodarki jest rolnictwo; uprawy kawy, ryżu, manioku, prosa, sorga, bananów. W Gwinei znajduje się 30% wszystkich światowych złóż boksytów, a kraj jest drugim największym eksporterem tego surowca. Inne surowce to rudy żelaza, tytanu, niklu, diamenty i złoto, których eksploatacja jest rozwijana. Istnieje niewielki przemysł skórzano-obuwniczy, drzewny i spożywczy.

25. Gwinea Bissau • Republika wielopartyjna. Prezydent kraju wybierany jest w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. W porozumieniu z przedstawicielami rządzących partii mianuje premiera. Władzę ustawodawczą sprawuje stuosobowy jednoizbowy parlament - Narodowe Zgromadzenie Ludowe (AssembleiaNacional Popular).

26. Mali • Mali jest republiką z wielopartyjnym systemem politycznym. Prezydent jest zarówno głową państwa, jak i głową rządu (system prezydencki). Władza ustawodawcza spoczywa w rękach zarówno rządu, jaki i Zgromadzenia Narodowego. Rząd stanowi ponadto władzę wykonawczą. Władza sądownicza zależna jest od władzy ustawodawczej i wykonawczej. • Prezydent Republiki Mali wybierany jest na pięcioletnią kadencję i może być ponownie wybrany tylko raz. Mianuje on premiera i ministrów, przy czym sam jest przewodniczącym rady ministrów, która zgłasza propozycje ustaw do zatwierdzenia przez zgromadzenie narodowe. • W Zgromadzeniu Narodowym zasiada 160 członków, wybieranych na pięcioletnie kadencje.

27. Mozambik • Na tereny obecnego Mozambiku w 1498 dotarł portugalski odkrywca i podróżnik Vasco da Gama. W 1505 Portugalczycy założyli pierwsze osady w pobliżu dzisiejszego miasta Beira. W XVI wieku na wybrzeżu powstawały dalsze portugalskie osiedla. W 1609 utworzono kolonię, która stała się głównym portugalskim ośrodkiem handlu niewolnikami. • Opór wobec władz kolonialnych, który pojawił się pod koniec XIX wieku został zdławiony. Od 1964 roku walkę z władzą Portugalii rozpoczęła komunistyczna partyzantka związana z organizacją FRELIMO. Po przewrocie w Portugalii w 1974 wynegocjowano zawieszenie broni. Od 1975 Mozambik stał się niepodległym państwem. Od tego czasu Mozambikiem targały zbrojne konflikty wewnętrzne (walka z opozycyjną organizacją RENAMO przerodziła się w wojnę domową) i z sąsiadami (Rodezja, RPA). W latach 90. XX wieku konflikty udało się załagodzić i w 1994 przeprowadzono wielopartyjne wybory. Mozambik pozostaje jednym z najbiedniejszych państw świata.

28. Senegal • Senegal zamieszkuje około 12,5 mln. osób (stan z roku 2007). Dominującą grupą etniczną są Wolofowie (ok. 43% ludności), zamieszkujący głównie środkową część kraju, na północ i na wschód od Dakaru, a także tereny wzdłuż wybrzeży. Środkową część kraju zamieszkują także Sererowie (15%), podczas gdy północny i wschodni Senegal zdominowany jest przez Fulan (23% populacji całego kraju). Do innych grup etnicznych zaliczają się Tukulerzy na północy, Mandinka przy granicach z Gambią oraz lud Diola w regionie Casamance. • Większość Senegalczyków posługuje się językiem wolof. Około 90% wyznaje islam.

29. Zambia • Zambia (Republika Zambii, ang. Republic of Zambia), dawniej Rodezja Północna – państwo w południowej Afryce bez dostępu do morza. • Największe miasta: Lusaka, Kitwe-Nkana, Ndola, Mufulira, Chingola, Livingstone, Chipata, Kapiri-Mposhi, Solwezi

30. Zimbabwe • Zimbabwe jest republiką i byłym członkiem Wspólnoty Narodów. Według konstytucji z 1980, modyfikowanej 1990, głową państwa i szefem rządu jest prezydent wybierany na 6 lat przez parlament. Władza ustawodawcza należy do Izby Zgromadzenia (parlamentu) o kadencji 6-letniej (80% deputowanych z wyborów powszechnych, ponadto 12 członków mianowanych przez prezydenta, 10 wodzów plemiennych i 8 gubernatorów prowincji). Władzę wykonawczą sprawuje rząd powoływany przez prezydenta. Faktycznie dyktatorskie rządy sprawuje Robert Mugabe.