Krainy historyczno- geograficzne

2. NA HALI Krainy historyczno-geograficzne Historia użytkowaniapasterskiego Tatr Tatry otoczone są przez cztery historyczne krainy: Podhale, Spisz, Liptów i Orawę. 2 z 17

3. NA HALI Podtatrzańskie osady, w których najwcześniej rozwinęło się pasterstwo (XIV w.) Historia użytkowaniapasterskiego Tatr Pierwsi pasterze przybyli w Tatry z miejscowości położonych po południowej stronie granicy. Pierwsze dokumenty dotyczące pasterstwa, jakie dotrwały do naszych czasów, pochodzą z XIV wieku. 3 z 17

4. NA HALI Podtatrzańskie osady, których mieszkańcy wypasali owce i bydło w Tatrach w XVI w. Historia użytkowaniapasterskiego Tatr Po północnej stronie Tatr zachowały się informacje z XV wieku o prawie wypasu w Gorcach i Tatrach dla miejscowości Waksmund. W XVI wieku kolejne miejscowości uzyskiwały przywileje wypasu w Tatrach. 4 z 17

5. NA HALI Podtatrzańskie osady, których mieszkańcy wypasali owce i bydło w Tatrach w latach 20. XX w. Historia użytkowaniapasterskiego Tatr Wraz z upływem czasu przybywało miejscowości, których mieszkańcy wypasali owce i bydło w Tatrach. 5 z 17

6. NA HALI Podział Tatr na regiony (lata 20. XX w.) Historia użytkowaniapasterskiego Tatr Oprócz powszechnie znanego geograficznego podziału Tatr na Tatry Zachodnie, Wysokie oraz Bielskie stosowany jest także bardziej szczegółowy podział oparty na granicach historycznych regionów, granicy państwowej i podziale geograficznym. 6 z 17

7. NA HALI Liczebność bacówek i owczarzy w Tatrach (lata 20. XX w.) Historia użytkowaniapasterskiego Tatr Wypas owiec dominował w Tatrach Polskich, tutaj znajdowało się najwięcej bacówek (ponad dwa razy więcej niż w pozostałych regionach w sumie) i najwięcej osób było zaangażowanych w tę działalność. 7 z 17

8. NA HALI Liczebność szałasów indywidualnych i wolarni oraz krowiarek, krowiarzy i wolarzy w Tatrach (lata 20. XX w.) Historia użytkowaniapasterskiego Tatr Wypas bydła w polskiej części Tatr prowadzony był przez krowiarki i krowiarzy i odbywał się przy indywidualnych szałasach. Wypas bydła w pozostałej części Tatr prowadzony był przez wolarzy. liczba szałasów indywidualnych i wolarni / liczba krowiarek, krowiarzy i wolarzy 8 z 17

9. NA HALI Liczebność owiec w Tatrach (lata 20. XX w.) Historia użytkowaniapasterskiego Tatr Regionami, w których wypasano najwięcej owiec, były Tatry Polskie i Tatry Bielskie. 1 kropka = 1 owca 9 z 17

10. NA HALI Liczebność krów i jałówek, wołów i koni w Tatrach (lata 20. XX w.) Historia użytkowaniapasterskiego Tatr Regionem, w którym wypasano stosunkowo największą liczbę wołów, były Tatry Bielskie. 1 kropka = 1 krowa, jałówka, wół lub koń 10 z 17

11. NA HALI Największe jednak szkody spowodowują w Tatrach roszczenia serwitutowe, na mocy których wolno uprawnionym paść bydło w lasach ochronnych. Pasące się bydło, obsuwa brzegi wraz z roślinnością drzewną nad stoczystych upłazów, zabagnia podmokłe grunta, kaleczy racicami korzonki młodej drzewiny i niszczy naturalne podrosty. Jarosz 1885 11 z 17

12. NA HALI 12 z 17

13. NA HALI 13 z 17

14. NA HALI 14 z 17

15. NA HALI Wycofanie pasterstwa z Tatr Wraz z utworzeniem parków narodowych po obu stronach granicy rozpoczęto działania zmierzające do usunięcia wypasu z Tatr. Po polskiej stronie granicy podstawą do działania była uchwała nr 415/60 z dnia 8 grudnia 1960 r. w sprawie uregulowania stosunków własnościowych na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego, na mocy której rozpoczęto akcję wykupywania i wywłaszczania prywatnych własności położonych w granicach TPN (akcja ta zakończyła się w 1977 r.). 1949 1954 Obszary realizacji uchwały 415/60 Wypas owiec w Tatrach Polskich w latach 1945-1977 15 z 17

16. NA HALI Powrót pasterstwa w Tatry W celu zachowania tradycyjnych elementów kultury góralskiej związanych nierozłącznie z pasterstwem wysokogórskim Tatrzański Park Narodowy w porozumieniu z Wojewodą Nowosądeckim, Muzeum Tatrzańskim oraz Wojewódzkim Związkiem Hodowców Owiec w Nowym Sączu opracował zasady ograniczonego kulturowego wypasu owiec. Oficjalnie wypas powrócił w Tatry w 1982 r., a nieoficjalnie już rok wcześniej. Wypas kulturowy 16 z 17

17. Opracowanie: Agata Guzik Zdjęcia: Adam Brzoza, Ośrodek Dokumentacji Tatrzańskiej TPN Mapy: Marcin Guzik