Od drzeworytu do komputera

1. KSIĄŻKA DRUKOWANA Od drzeworytu do komputera

2. W dziejach książki drukowanej wyróżniamy dwa główne okresy 1. książki drukowane w sposób rękodzielniczy - inkunabuły ( do roku 1500 ) - starodruki ( do roku 1800) 2. książki wytwarzane przy pomocy maszyn - druki nowe ( od XIX wieku)

3. Pierwsze pojedyncze hieroglify, odlewane w brązie, służące do druku krótkich sentencji i zaklęć, datowane są na VII w pne.

4. Do wykonania pierwszej znanej ruchomej czcionki, zastosowano wypaloną glinę. Po drukowaniu rozdzielano czcionki i używano ich na nowo. Ze względu na charakter języka chińskiego, technologie ruchomej czcionki przez długi czas nie były w Chinach rozwijane. Wang Zhen ulepszył ten sposób przez użycie czcionek drewnianych i około roku 1300 zastosował je do druku książki "Traktat o rolnictwie", wydanej w 1313 r.).

5. Niedługo potem w Chinach zastosowano czcionkę metalową. Zastosowanym metalem był brąz.Nieco wcześniej, bo w roku 713 w Chinach zaczęto publikować pierwszą gazetę, zatytułowaną "Różne wiadomości". Pierwsza książka drukowana - "Diamentowa Sutra" -ujrzała światło dzienne w 868 roku. "Diamentowa Sutra"

6. W Europie etapy rozwoju druku były podobne. Już w 1147 roku w klasztorze benedyktyńskim w Engelbergu odbijano pojedyncze ozdobne litery w rękopisach, a w 1289 roku w Rawennie za pomocą drzeworytów większe teksty. Za europejskiego wynalazcę drewnianych czcionek uznaje się Holendra Laurensa J. Costera, który w 1423 roku, drukując z użyciem czcionek, wydrukował małą ośmiostronicową książeczkę zatytułowaną „Horarium”.

7. Największy udział w rozwoju druku w Europie miał niemiecki drukarz i złotnik Johann Gutenberg (1399 - 1468; prawdziwe nazwisko - Gensfleisch).

8. Jemu przypisuje się wprowadzenie czcionek metalowych, dostosowanych do zróżnicowanego charakteru liter alfabetu łacińskiego oraz opracowanie sposobu umożliwiającego oddzielanie w druku poszczególnych wyrazów i wprowadzenie odstępów między wierszami przez zastosowanie tzw. justunku, czyli materiału nie odbijanego, lecz wypełniającego formę drukarską. On również wprowadził do użytku śrubową prasę drukarską. śrubową prasę drukarską

9. W 1456 roku w Moguncji, Gutenberg wydrukował techniką druku wypukłego słynną 42-wierszową (od liczby wierszy na stronie) "Biblię", zawierającą 1286 stronic. Jej druk trwał 2 lata, korzystał przy tym z 290 odrębnych znaków i 50 tysięcy czcionek, których krój wzorował na gotyckiej teksturze. Jej nakład prawdopodobnie wyniósł 165 egzemplarzy tłoczonych na papierze, z czego do dziś zachowało się około 40 egzemplarzy (jeden znajduje się w Polsce w Seminarium Duchownym w Pelplinie. To niezwykle udane dzieło drukarskie (w języku łacińskim), zdecydowało o szybkim już rozpowszechnieniu się druku w Europie. Odlewacz czcionek Pracownia Gutenberga

10. Prasa drukarska z 1520 r.) Wnętrze drukarni

11. Biblia Gutenberga

12. Pierwsze druki polskie pojawiły się w 1474 roku. W tym samym roku wydrukowano jednostronicowy kalendarz Calendarium Cracoviense - prawdopodobnie pierwszym drukarzem w Polsce był K. Straube, działający w Krakowie w latach 1473 - 1476.Straube zdołał wydać zaledwie 4 tytuły - wkrótce zakład zaczął borykać się trudnościami finansowymi i nie zdołał rozwinąć szerszej produkcji. "Almanach Cracoviense ad annum 1474" –  kalendarz na rok 1474 (wyd. w 1473 r.) "Explanatio in Psalterium" Jana Turrecrematy (wyd. w 1475 r.)

13. WIEK XVI W XVI w. powstał nowy kierunek kultury nazwany odrodzeniem. Rozszerzył się krąg osób korzystających z kultury i wiedzy. Pierwszą widoczną zmianą w książce XVI w. było całkowite odejście od ręcznego ilustrowania. W XVI w. ukształtowało się całe wydanie książki. Pojawiała się nie stosowana dotychczas karta tytułowa książki. Podstawową techniką ilustracyjną stał się drzeworyt, nieco później miedzioryt. Wzrosła ilość książek ilustrowanych. Znacznie zwiększyły się nakłady książki. Drzeworyt Miedzioryt

14. XVI wiek to także czas reformacji, wielki rozwój piśmiennictwa w językach narodowych oraz rozwój handlu książką. Niestety, zapisał się także ten okres niechlubnie w historii książki - odpowiedzią Kościoła katolickiego na reformację była kontrreformacja, a jednym z jej przejawów tzw. Indeksy ksiąg zakazanych. Były to spisy dzieł uznanych za niezgodne z nauką Kościoła. Księgi z indeksów palono na stosach. W drugiej połowie XVI wieku pojawiły się duże firmy wydawniczo - księgarskie, które prowadziły handel książką w wielu krajach Europy. Palenie ksiąg które znalazły się w „Indeksie ksiąg zakazanych”

15. WIEK XVII W wieku XVII w książkach królował miedzioryt, pojawiła się ilustrowana karta tytułowa i wykazy tablic. Ilustracje stały się dokładniejsze i bardziej precyzyjne. W dziedzinie drukarstwa przodowały Niderlandy. Działa tutaj słynna na całą Europę oficyna Elzewirów. W oficynie tej ukazała się oprócz literatury klasycznej, bardzo popularna seria krajoznawczo - historyczna tzw. ”Małe Republiki” (35 małych encyklopedycznych tomików o różnych krajach świata m.in. o Polsce) Elzewirowie rozpowszechnili też nowy, poręczniejszy format książki, zwany od ich nazwiska "elzewirem„- małe, wąskie tomiki z drobnym, czystym drukiem i miedziorytową kartą tytułową.W XVII wieku pojawiły się też pierwsze czasopisma oraz książki wydawane w seriach wydawniczych. Elzewir czyli najdawniejszy kieszonkowy przewodnik turystyczny z XVI wieku – o Polsce i Litwie o wielkości oikoło 7x12 cm, doskonale mieszczący się w dłoni

16. WIEK XVIII Dominującą rolę w życiu społecznym i kulturalnym w XVIII w. odgrywała Francja. Powstały tu dzieła, o których mówiła cała Europa. Naukowa atmosfera wieku sprzyjała powstawaniu wielkich dzieł źródłowych, których cechą była specjalizacja. Obok encyklopedii, słowników i leksykonów popularność zdobyły sobie almanachy. Wydawane jako wytworne bardzo ozdobne tomiki, kunsztownie ilustrowane przybrały charakter bibliofilski. W XVIII w. zmniejszył się format książki przez co stała się poręczniejsza w użyciu, a duże formaty rezerwowano dla wydawnictw albumowych. Pojawia się też książka dla dzieci i miedziorytowa ilustracja kolorowa. W wielu krajach (Francja, Włochy, Anglia) pojawiły się biblioteki o charakterze publicznym.

17. WIEK XIX Wiek XIX przyniósł znaczny wzrost piśmiennictwa: literackiego i naukowego. Potrzeba nadążenia z produkcją wydawniczą wyzwoliła inicjatywę i pomysły w zakresie urządzeń drukarskich. Zastosowana została na szeroką skalę stereotypia - pozwalająca na wykonanie z jednego składu czcionek dowolnej liczby odbitek. W całej Europie powstawały wielkie firmy wydawnicze (Tauchnitza w Niemczech, Didotów we Francji), w skład których wchodziły: papiernie , gisernie (odlewnie czcionek), wytwórnie farb, hale maszyn drukarskich, zakłady introligatorskie, rytownie, miedziorytnie, księgarnie.

18. MECHANICZNE PRASY DRUKARSKIE W drukarstwie aż do początku XIX wieku nie dokonano istotnych technicznych zmian, za to udoskonalono wewnętrzną budowę książki: ustalono miejsce tytulatury książki, wprowadzono spisy treści i paginacje ( numeracja), ulepszono kroje czcionek, zaczęto też wydawać książki w małym formacie tzw. 8.podstawową techniką ilustracyjną początkowo był drzeworyt, później miedzioryt. Przewrotem w technice drukowania stało się wynalezienie w 1811r. przez Fryderyka Koeniga maszyny drukującej zwaną później prasą pośpieszną . W 1845 roku przyśpieszono proces druku dzięki zastosowaniu pierwszej prasy obrotowej. Olbrzymie prasy rotacyjne używane są po dziś dzień do druku książek i gazet.

19. Prasa drukarska z napędem parowym z roku 1877.

20. Teksty i ilustracje, składające się na poszczególne strony są fotografowane i przenoszone na specjalne metalowe płyty drukarskie. Potem nawija się na role. Pod prasę podkłada się papier i farbę i w ten sposób drukuje się całe strony. W latach 80- tych. XIX w. wynaleziono maszyny (linotyp i monotyp), które potrafiły automatycznie składać czcionkę co przedtem robiono ręcznie. Pierwszy monotyp Pierwszy linotyp

21. Wielu wynalazców przeprowadzało też w XIX w. eksperymenty z „piszącymi maszynami”.Pierwsza maszyna do pisania pojawiła się w 1829r. i w całości wykonana była z drewna. Maszyny do pisania przyjmowały się w biurach z oporami, ponieważ opłacało się przyjmować do pracy kancelistów, których praca polegała na przepisywaniu dokumentów. Dziś maszyna do pisania wypierana jest przez komputer. Maszyna do pisania Olivetti, lata 50. XX wieku Jedna z pierwszych maszyn do pisania – 1889r.

22. RYNEK KSIĄŻKI Książki od wieków uważane były za atrakcyjny towar. Średniowiecznym mnichom tak bardzo zależało na posiadaniu rękopisów , że pożyczali je nawet z zagranicznych klasztorów. Kiedy tylko w Europie pojawił się druk a drukarze zajęli się sprzedażą własnych wytworów, rozwinął się prawdziwy handel książką. Z czasem drukarze zaczęli pracować na zlecenie wydawców, którzy sami rozprowadzali książki do księgarń. Dziś książki sprzedawane są wszędzie. Najpoczytniejszą książką wszechczasów jest prawdopodobnie Biblia, którą wydano w ponad 800 językach, najpoczytniejszym zaś pisarzem- William Szekspir

23. Wiek XX Do drugiej połowy XX wieku wszystkie elementy książki - tekst, ilustracje i grafika - musiały być tworzone osobno, następnie wycięte i sklejone tak by utworzyły arkusz. Każdy arkusz służył jako szablon do wykonania klisz drukarskich. Klisze te używane były do wydrukowania produktu końcowego. Dla wydawców, którzy jeszcze pracują tym sposobem, jest to nużący i czasochłonny proces Klisze drukarskie

24. Wiele z tych mechanicznych operacji eliminują obecnie komputery. Urządzenie nazywane skanerem pozwala na przekształcenie obrazów na sygnały cyfrowe, które mogą być przetwarzane przez komputer. Następnie redaktor zmienia tekst zgodnie z potrzebami, tworzy na stronie miejsce na ilustracje, rozsuwając tekst, w końcu „każe” komputerowi wstawić fotografię w wolny obszar. Strona jest gotowa do wydrukowania. Drukarka komputerowa produkuje profesjonalnie wyglądający wydruk. Ta seria zautomatyzowanych operacji nazywana jest składem komputerowym. skaner drukarka

26. NOWOCZESNE FORMY KSIĄŻKI W nowoczesnych bibliotekach coraz częściej gromadzone są książki zapisane na komputerowych nośnikach pamięci - CD-ROMach. W ten sposób opracowywane są zwłaszcza encyklopedie, atlasy i słowniki. Dzięki specjalnym programom komputerowym szybciej można znaleźć potrzebną czy interesującą nas informację, a do przechowywania takiej "książki" potrzeba niewiele miejsca. Jednak do jej odczytania niezbędny jest… komputer

27. PODSUMOWANIE Od czasów gdy Sumerowie zapisywali gliniane tabliczki, przybory do pisania, materiał na którym upamiętniano wytwory myśli ludzkiej przeszły długą drogę od piór trzcinowych, rylców, piór ptasich, skorup glinianych, liści palmowych itp. po maszyny do pisania i edytory tekstu. Wiek XIX był świadkiem wynalezienia różnych maszyn do pisania, lecz wciąż urzędnicy potrafili przepisywać dokumenty sprawniej i czyściej metodą ręczną. Dziś maszyny do pisania i edytory tekstu są stałym elementem rzeczywistości która nas otacza.