İNEKLERİMİZİN MEME YAPILARI NASILDIR ?

1. İNEKLERİMİZİN MEME YAPILARI NASILDIR ? İneklerde meme, sütün yapıldığı bir çeşit gelişmiş ter bezidir. ØBirbirleri ile bağlantısı olmayan 4 ayrı meme bezi bir araya gelerek inek memesini oluşturur. Her bir meme bezinde bir meme başı ve meme başı kanalı bulunur.

2. SÜT NASIL OLUŞUR ? Süt meme bezlerinde alveol adı verilen çok sayıda küçük keseciklerde üretilir. Burada biriken süt bir dizi kanal ile meme sarnıçlarına taşınarak sağıma dek depo edilir. ØAlveoller etrafında sayısız kılcal kan damarları vardır. ØAlveolleri oluşturan hücreler, kandan aldıkları besin maddeleri ile sütü oluştururlar ve alveol kesesi içindeki boşluğa bırakırlar.

3. LAKTASYON VE KURU DÖNEM NEDİR? Yetiştirme yaşına ulaşmış bir düve tohumlanarak gebe bırakıldıktan sonra ortalama 285 gün sonra doğum yapar ve, ØDoğumdan sonra memelerden süt salınmaya başlar. Ø İşte sütün bir taraftan üretilip bir tarafdan da salınmaya devam etmesine laktasyon, ortalama 305 gün süren bu döneme de laktasyon dönemidenir.

4. Øİneğin yeniden gebe kalmadan önce son 45-60 gün boyunca hem memesinin hemde diğer organlarının dinlendiği ve yenilendiği döneme ise kuru dönem denir. ØKuru dönemde ineğin işkembesinde yararlı bakterilerin miktarı artar. Øİneğin bazı hastalıkları giderilir. ØBir sonraki laktasyon döneminde daha verimli süt alınabilmesi için memeler hazırlanır. Øİneğin karaciğerinde ve memesinde süt yapımı için gerekli besin maddeleri depolanır.

5. SAĞIM PERSONELİNİN TEMİZLİĞİ VE HİJYENİ • Sağımcı yıkanıp temizlendikten hijyenik sağım kıyafetini giydikten sonra sağım yapmalıdır. • Hijyenik elbise yalnız sağım sırasında giyilmelidir • Sağım işiyle meşgul erkekler, sağımcı kepi ile , kadınlar temiz bir örtü ile saçlarını örtmelidir. • Tırnaklar kısa kesilmeli ve sağımdan önce fırçalayarak iyice temizlenmelidir • Sağımdan önce kol ve eller temizleyip dezenfekte edilmelidir • Sağım sırasında kirlenen eller ve önlükler ikinci sağıma geçmeden önce yıkanıp temizlenmelidir. Bu amaçla çalışma yerinde akarsu, sabun ve temiz havlular hazır bulundurulmalıdır.

6. MEMENİN TEMİZLİK VE DEZENFEKSİYONU Sağımdan önce ineğin memesi uygun bir dezenfektan katılmış 40-50 derece sıcak su ve temiz, yumuşak bezlerle yıkanmalıdır.Bu yıkama işlemimemeyi ovuşturarak yapılmalıdır. Memenin ovuşturarak adeta masaj yapar gibi yıkanması hem meme üzerindeki kirleri temizlediği gibi hem de sütün indirilmesi için bir uyarı olur.

7. Yıkanan memeler her inek için hazırlanan temiz ve yumuşak bir havlu ile kurulanmalıdır. Havlular 30x30 cm boyutlarında olmalıdır. Sağım tamamlandıktan sonra bütün havlular yıkanmalı ve sonraki sağıma hazır duruma getirilmelidir.

8. ÖN SÜT KONTROLÜ Üzerine ince gözlü süzgeç teli yerleştirilmiş siyah renkli emaye küçük bir kontrol tası içine her meme başından bir iki sıkımlık süt sağılarak memenin sağlık durumu kontrol edilmelidir. Yangılı bir memeden sağılan süt içindeki kan, pıhtı, renk ve viskozite değişimi gibi anormal durumlar kontrol kabındaki süzgeç teli üzerinde yada tasın zemini üzerinde görülebilir. Bozuk olan meme lobu hemen tedaviye alınmalı ve bu meme lobu en son olarak sağılarak sütü normal sütle karıştırılmamalıdır . Ön süt kontrolünden 1 dakika sonra sağıma başlanmalıdır.

9. SAĞIM TEKNİKLERİ ELLE SAĞIM Meme başı avuç içine alınır ve açık durumdaki baş parmakla işaret parmağı arasında sıkıştırılır.Daha sonra diğer parmaklar üstten aşağıya doğru sırayla kapatılır. Böylece meme başı boşluğunda biriken süt dışarı çıkarılmış olur.Sonra avuç açılarak meme başı boşluğunun tekrar dolmasına izin verilir ve birinci hareket tekrarlanır.Bu tekrarlar sağım tamamlanıncaya dek devam eder. Bu yöntem elle sağım yöntemlerinin sağımcıyı en az yoranı ve memeye en az zarar verenidir.

10. MAKİNE İLE SAĞIM Sağım makinesi: buzağının emme hareketlerini taklit ederek elde edilen sütü süt tankı veya güğümde toplayacak biçimde yapılmıştır. Makine ile sağımda meme yıkanıp kurulandıktan ve ön süt alındıktan hemen sonra sağım başlıkları takılmalıdır. Sağım başlıkları takılırken: Sağım pençesi bir elle tutulur.Meme başı iç lastiğine vakum geçişini sağlayan vana açılır.Sağımcıya en uzak meme başından başlayarak sağım başlıkları memeye takılır. Yalnız sağım başlığını kavradığında sağımcının işaret parmağı boşta kalmalıdır.Bu parmak memenin başlığa doğru olarak girmesi için kullanılır.

11. Başlıklar takıldıktan hemen sonra süt akışı hızlanır.Bu akış bir müddet devam eder ve sonra sütün akış hızı düşer.Normal bir ineğin sağımı 5-7 dakika içerisinde tamamlanır. Sağımın tam yapılamaması (sütün indirilememesi,sütün tam olarak alınamaması) veya süt akış hızı iyice azaldığı halde başlıkların memede tutulması zararlıdır. Birinci durumda sağımın tam yapılamaması durumunda hem sağılan süt azalır hem de son süt daha yağlı olduğu için sütün yağ oranı düşer. İkinci durumda yani başlıkların memede fazla tutulması memedeki damarların çatlamasına sebep olur. Her iki durumda da inekler mastitis denilen meme hastalığına yakalanır

12. Süt akışının hangi seviyede olduğu ve akışın devam edip etmediği şeffaf süt hortumlarından izlenebilir.Ne var ki bazen süt hortumunun alt ucunda bulunan sütün hareketi sağımın devam ettiği izlenimini verir. Bu yanılgıdan kurtulmak için süt hortumunu hafifçe yukarıya doğru kaldırarak bir tepe oluşturmak ve sütün bu tepeyi aşıp aşmadığına bakmak gerekir. Masaj avuç içini yumuşak hareketlerle memede dolaştırmak şeklinde yapılır.Bu hareketten sonra süt akışının arttığı gözlenecektir.Yaklaşık bir dakika içerisinde süt akış hızı tekrar azalır .Bu durumda sağım pençesi hafifçe aşağıya doğru çekilerek meme başlarındaki kalan süt de alınır.

13. SAĞIM BAŞLIKLARININ ALINMASI Sağımın bittiğine emin olunduktan sonra sıra sağım başlıklarının alınmasına gelmiştir. Bir elle sağım pençesi tutulur ve meme başlıklarına giden vakum kesilir.Aynı anda diğer el ile en uzak meme başına takılı olan başlık kavranır ve hafifçe aşağıya doğru çekilir.Bu işlem diğer üç başlığın da inmesini sağlar. Başlıkların, memeden yere dik olarak alınmasına özen göstermek gerekir.aksi halde meme başları zamanla hasara uğrar.

14. Makine ile sağımda sağım 5-6 dakika içinde bitirilmelidir. Meme başlıkları soğuk olmamalı, meme başlıklarında hava kaçağı olmamalı, zemin üzerinde asla sürüklenmemelidir. Sağım aralarında , hayvandan hayvana geçişte meme başlıkları antiseptik sudan geçirilmelidir. Teat -dipping Sağım tamamlandıktan sonraki ilk yarım saat memenin dışarıdan girecek mikroplara karşı en korumasız olduğu dönemdir.işte memenin bu zayıf anında ona destek sağlamak amacıylateat-dipping dediğimiz bir uygulama ile meme başları yıkanır Bu amaçla özel kaplar veya bir plastik bardak içine hazırlan antiseptikli suya meme başları daldırılır böylece hayvanların mastitise yakalanma riskleri azaltılır

15. ÜRETİM YERLERİNDE TOPLANAN SÜTLERE UYGULANAN İŞLEMLER Sütün ısı derecesi memeyi terk ettiği anda 37 C. civarındadır. Yeni sağılan sütlerde ortalama 104/ML potansiyelinde mikroorganizma mevcuttur. Bu sayı zamanla artış gösterir. Mikroorganizmalar genellikle süte düşen organik maddelere ve kirlere yapışık olarak bulunurlar. A) SÜTLERİN SÜZÜLMESİ Sütler sağıldıktan hemen sonra tülbentten ve filtreden geçirilerek süzülür B) SÜTLERİN SOĞUTULMASI Sağımdan sonra en kısa zaman zarfında süt 10 C nin altıda soğutulmalıdır. Soğutma işlemi için küçük işletmelerde soğuk sudan yararlanılır.Bu amaçla güğümlerdeki süt boğazını aşmayacak şekilde soğuk suya daldırılır. Çiğ sütler için ideal muhafaza ısısı 4 C dir. Çünkü bu ısı derecesinde mikroorganizmalar , mayalar ve küfler 19 saatlik bir süre içerisinde önemsiz bir üreme gösterirler.

16. SAĞIM MAKİNESİ VE SİSTEMLERİNİN TEMİZLİK VE DEZENFEKSİYONU a)Ön yıkama: Temiz ve soğuk su ile süt artıklarının mümkün olduğu kadar uzaklaştırılmasına çalışılır.Burada ılık su da kullanılabilir.Ön yıkamada sıcak su kullanılır ise sistemde süt taşlarının oluşması tehlikesi vardır. b)Esas temizlik: Mekanik ve kimyasal temizliğin bir kombinasyonu halinde uygulanır. Kova tipi sağım makinelerinde temizlik özel fırçalar yardımıyla yapılır.

17. Otomatik temizlemede sağım makinesinde ve buna ait borulara temizlik solüsyonları pompalanır.Boru sistemli sağım makinelerinde temizlik sirkülasyon yöntemiyle yapılır.Tazyik uygulanır. Alkali karakterli temizlik maddelerinin kullanılması halinde her ikinci sağımdan sonra asit karakterli bir temizleyici ile yıkama yapılmalıdır. Akşamları asit temizleyici,sabahları klor temizleyicileri önerilir

18. c) Dezenfeksiyon: Temizlik ve dezenfeksiyonun ayrı işlemler halinde yapılması amaçlanırsa dezenfektan 15-20 dk süreyle sisteme pompalanır veya sistemi oluşturan aksam dezenfektan madde içerisine konularak 15-20 dk bekletilir.Dezenfektanı fazla bekletmemek gerekir çünkü sistem üzerine korazif etkide bulunur.(klorlu dezenfektanlar) d)Durulama: Temizlik ve dezenfeksiyondan hemen sonra temiz ve berrak su ile durulanır. Suyun mikrobiyolojik analizi yapılmalıdır.

19. Hijyenik koşullarda yapılan sağımda elde edilen sütlerin 70-350 / ml mikroorganizma içerebildikleri , hijyenik olmayan sağımda bu oranın 10.000/ ml ‘ nin üzerinde olduğu bildirilmiştir. İyi temizlenip dezenfekte edilmiş makinelerle yapılan sağımlarda sütlerdeki 103-104/ml arasında mikroorganizma tespit edilirken, özenle temizlenmemiş sağım makineleriyle elde edilen sütlerin yaklaşık 1.000.000/ml. mikroorganizma içerdikleri belirlenmiştir.

20. İKİ SAĞIM ARASI SÜRE VE GÜNLÜK SAĞIM SAYISI Genel uygulama günde 2 sağımdır. Yüksek süt verimli ineklere günde üç sağım uygulanabilir.Yüksek verimli ineklerde günde iki sağım yerine üç sağım yapılması süt verimini %10-15 arttırır.Günde üç sağım süt yağı ve süt kuru maddesi oranlarında bir değişiklik meydana getirmez. İki sağım arası süre 12 saat,üç sağım arası 8 saat olmalıdır.Bu kurala uyulmadığı takdirde süt veriminde önemli oranda bir azalma gözlenmektedir.