Ü bersetzungswissenschaft oraz Szkoła Lipska

1. Übersetzungswissenschaft oraz Szkoła Lipska EWA DRAB Współczesne tendencje przekładoznawcze – A. Pisarska, T. Tomaszkiwicz Wydawnictwo Naukowe UAM, 1996

2. Głównymi badaczami nurtu byli: • Wolfram Wilss • Katharina Reiss • Werner Koller • Otto Kade • Albrecht Neubert Przedstawiciele

3. Szkoła niemiecka: • opierała się na teorii E. Nidy • próbowała wprowadzić do badań zasady nauk matematycznych (ekwiwalencja) • posiada orientację lingwistyczną, a przez wielu jest nazywana subdyscypliną językoznawstwa stosowanego, której metody przyjęła.

4. Szkoła Lipska: • jej przedstawiciele działali na Uniwersytecie Lipskim. • istotą badań jest: analiza procesów przekładowych traktowanych jako procesy językowe oraz badanie wykorzystywanych przy tych procesach mechanizmów językowych

5. Ekwiwalencja: • główny przedmiot poszukiwań badaczy ze szkoły niemieckiej • centrum definicji przekładu • element ważniejszy niż idea przekładu wiernego i wolnego

6. System potencjalnych ekwiwalencji międzyjęzykowych Otto Kadego (1968): • Ekwiwalencja totalna: idealna korespondencja znaczeniowa i formalna między wyrazami dwóch różnych języków. • Ekwiwalencja fakultatywna: korespondencja miedzy jednym słowem a kilkoma z drugiego języka. • Ekwiwalencja aproksymatywna: korespondencja jednego słowa do części znaczenia z drugiego języka • Ekwiwalencja zerowa: brak odpowiednika w jednym z języków branych pod uwagę.

7. Teoria komunikacji w przekładzie • komunikacja nie ulega pogorszeniu przy zastąpieniu tekstu źródłowego tekstem języka docelowego, jeśli inwariantem pozostanie INFORMACJA. • kluczem są idee kodu, kodowania wiadomości i dekodowania przez odbiorcę docelowego

8. Model komunikacji wewnątrz języka Nadawca i odbiorca używają tego samego kodu (języka), dlatego droga komunikatu jest krótka: NADAWCA KODOWANIE KOMUNIKAT DEKODOWANIE ODBIORCA

9. Model komunikacji międzyjęzykowej Otto Kadego (1968) W komunikacji między językami, na płaszczyźnie przekładu, kod jest inny, dlatego tłumacz pełni funkcję pośrednika. Dekoduje tekst w języku wyjściowym jako pierwszy odbiorca, a potem nadaje dekodowaną (przetłumaczoną) wiadomość jako drugi nadawca, aby ta dotarła zrozumiała do drugiego, docelowego odbiorcy Tłumacz dekoduje Tłumacz koduje na nowo NADAWCA ODBIORCA

10. Badania Kathariny Reiss • ekwiwalencję można znaleźć na poziomie jednostek, ale także całych tekstów. • Wyróżnienie typów tekstów: tekst informatywny: inwariantem w tłumaczeniu są informacje (instrukcja, komentarz, dokumentacja, esej) tekst ekspresywny: tworzenie analogicznej formy artystycznego przekazu (powieści, liryka, dramat) tekst operatywny: adaptacja wzorców do kultury docelowej (pamflet, satyra, kazania)

11. Wolfen Wilss • chciał stworzyć OGÓLNĄ TEORIĘ PRZEKŁADU grupującą bardziej szczegółowe zagadnienia • zajmował się wpływem psychologii, intuicji, poznaniem na przekład • traktował tłumaczenie jako TRANSFER: przekład to poszukiwanie drogi do zsynchronizowania na różnych poziomach językowych dwóch odrębnych systemów językowych. • korzystał z SEMIOTYCZNEJ ANALIZY TEKSTU – przekład należy rozważać w kategorii tekstu. Tłumaczenie zakłada pełne zrozumienie (na każdym poziomie językowym) tekstu źródłowego, przy którym konieczna jest kompetencja transferowa tłumacza.

12. Wolfen Wilss 2 • korzystał z LINGWISTYKI TEKSTU– językoznawcza analiza struktur powierzchniowych tekstu prowadzi do jego REKONSTRUKCJI w języku docelowym. • rozróżniał tłumaczenia: DOSŁOWNE – zachowanie konstrukcji z języka wyjściowego przy jej dostosowaniu do języka docelowego  SŁOWO W SŁOWO – każde słowo w języku docelowym jest dokładną repliką odpowiedniego słowa z języka wyjściowego

13. Tłumacz • jest elementem analizy tłumaczonego tekstu, dlatego należy wziąć pod uwagę jego indywidualny i subiektywny wpływ na tekst • musi być multikulturowy, bo język, jak i tekst, jest integralną częścią kultury • jest nośnikiem informacji, która stanowi istotęprzekładanego tekstu

14. Tekst w kulturze • przekład to akt komunikacyjny, TRANSFER KULTUROWY • przekład nie może być kulturowo wyizolowany • TEXT-IN-SITUATION: tekst jako całość zanurzona w danej kulturze wyjściowej. • „DETRONIZACJA” tekstu źródłowego – “stworzenie” nowego tekstu przez tłumacza, poprzez przeniesienie go do nowej kultury. • tłumaczenie można pojmować też (Holtz-Mänttäri) jako akt komunikacji poprzez bariery kulturowe.

15. SYTUACJA JĘZYKOWA KULTURA TEKST tekst zanurzony jest w konkretnej sytuacji językowej, która z kolei osadzona jest w kulturze. Możemy:  utrzymać tło kulturowe tekstu wyjściowego  dostosować tekst do percepcji kulturowej języka docelowego

16. Tekst a przekład • bardziej liczy się funkcja tekstu docelowego (PRZEKŁAD PROSPEKTYWNY) niż zalecenia tekstu wyjściowego (PRZEKŁADRETROSPEKTYWNY) • najważniejszy jest cel, dla którego tekst powstaje (podejście całościowe do zawartości tekstu)

17. SŁOWNIK WAŻNYCH POJĘĆ