ELEKTRİKLİ & ELEKTRONİK EŞYA ATIKLARI YÖNETİM PROJESİ Kartal Belediye Başkanı

1. ELEKTRİKLİ & ELEKTRONİK EŞYA ATIKLARI YÖNETİM PROJESİ Kartal Belediye Başkanı Op. Dr. Altınok ÖZ

2. E-ATIK NEDİR ? E-Atıkların İçerikleri: E-atık, elektrikli ve elektronik aletlerin kullanıcısı tarafından kullanım süresini tamamlamasıylaortaya çıkan atıktır. Günlük hayatta kullandığımız TV, çamaşır makinesi, buzdolabı gibi büyük ev aletleri ile bilgisayar, cep telefonu, oyuncak gibi pek çok eşya bir süre sonra kullanım ömrünü tamamlayarak elektronik atık olarak nitelenmektedir. • Değerli Hammadeler • plastikler, metaller ve cam • altın, gümüş, bakır, demir, çinko, kalay, nikel • Tehlikeli Kimyasallar • kurşun, cıva, kadmiyum, fosfor, baryum, krom, berilyum, • plastikler ve ozon tüketiciler

3. Bromlu Alev Geciktiriciler (BFR): Hormonal fonksiyonları önemli derecede etkiler. BFR işyeri ve ofislerdeki bilgisayarlar üzerindeki tozlarda bulunmaktadır. ABD ve İsveç’te anne sütünde çok fazla miktarda rastlanmıştır. Fosfor (P): CTR tüpünün iç yüzünü kaplamak için kullanılır. Kırılan tüplerden oluşan tozların teneffüsü çok risklidir. Fosforun zararı pek fazla bilinmemektedir. Plastikler :Bir bilgisayarda, PVC’de içeren ortalama 7 kg civarında plastik bulunur. Belli sıcaklıkta yandığında dioksin oluşur. Plastik kombinasyonları basılı devrelerde, PVC en tehlikeli plastiktir. Kurşun (Pb): Çocuklarda beyin hasarı ve üreme bozukluklarına yol açar. Cıva (Hg): Düşük dozlarda bile zehirlidir ve beyin ve böbreklere zarar verir. Kadminyum (Cd): İnsan vücudunda böbrekte birikir ve insanı zehirler. Baryum (Ba): CTR tüpünden radyasyonu azaltmak için kullanılır. Beyin şişmesine, kas zayıflığına, kalp ve karaciğer hastalığına neden olabilmektedir. Altı Değerlikli Krom (Cr+6): DNA hasarı ve astimik bronşite sebep olabilir. Beliryum (Be): Ana kart ve bağlantıda bulunur. Son zamanlarda Be kanserojen madde olarak sınıflanmaktadır.

4. Gelişmiş ülkelerde ATIK KANUNLARI iki neden üzerine yapılandırılmıştır. Çevrenin Korunması Doğanın ve Doğal Kaynakların Ekolojik Olarak Ele Alınması [ 2002/96/EC - 27 Ocak 2003 Avrupa Birliği Direktifi(AEEE) Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar(WEEE) WasteElectrical & ElectronicEquipment ]AEEE DOLAŞIM SİSTEMİ Atık kategorilerine göre diğer ülkeleri de kapsayacak Direktifler ve Kontrol Yönetmelikleri oluşturulmuştur. Bunlardan biri de WEEE Direktifi’dir. AEEE yönetimi ve geri kazanımı; toplamadan taşımaya, depolamadan işlemeye, nihai imhasından raporlamaya kadar bir dolaşım sisteminin oluşturulmasını ve yönetilmesini gerektirmektedir. AEEE Yönetmeliğinin Getirdiği Önemli Sorumluluk Alanları Belediyeler Üreticiler Yakma ve bertaraf tesisleri Geri kazanım tesisleri Tüketici Türkiye’de Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar Kontrolü Yönetmeliği 2010 Yılı İçerisinde Yayınlanması Beklenmektedir.

5. AEEEYönetmeliğine Göre Elektrik ve ElektronikEşyalarınSınıflaması 1) Büyük beyaz eşya 6) Elektrik veelektronikaletler 7) Oyuncak, eğlencevesporekipmanlarıvealetleri 2) Küçükelektriklievaletleri 8) Tıbbîcihazlar 3) Bilişimvetelekomünikasyonekipmanları 9) İzlemevekontrolcihazvealetleri 10) Otomatlar 4) Tüketici aletleri 5) Işıklandırma cihaz ve aletleri Elektrikli ve Elektronik Atıkların Dağılımı

6. Belediyelerle İlgili Hususlar ( AEEE Yönetmeliği – Madde 8 ) MADDE 8-(1) - Belediyeler, Büyükşehirlerde Büyükşehir  Belediyeleri; a)AEEE’lerinevselkatıatıklarlabirliktedepolamasahalarınakabuletmemekle, b)Büyükşehir Belediyeleri Kanunu’nda verilenhükümlereuyarak, Belediyemücaviralanlarıdahilindeinşaedilecekgeridönüşümtesislerineruhsatvermekle, c)Üreticilerlebirlikteveinşaat, tesisileişletmemaliyetleriüreticilereaitolmaküzere, tüketicilerinAEEE’leriniherhangibirücretödemedenteslimedebilecekleriveüreticilertarafındantoplamanoktasıolarakkullanılabilecekveyalojistikya da geridönüşümmüteahhitlerineişletilebilecek AEEE kabulnoktalarıvegeridönüşümmerkezleriiçinüreticilereücretsizolarakyertahsisetmekle , ç)Buyerleri Büyükşehir belediyelerindeve Büyükşehir kapsamındakiilçebelediyelerinde ..... tarihine, diğerbelediyelerdeise ......... tarihinekadaroluşturmakla, d)Butoplamanoktalarınınoluşturulmasında, nüfusyoğunluğukriterlerineuymakla, e)EEE üreticileriveyaüçüncütaraflarcagerçekleştirilen AEEE toplamafaaliyetlerinedestekvermekvebunlarıkoordineetmekle, f)Üreticilerinişbirliğiile, tüketicibilinçlendirmekampanyalarınıgerçekleştirmekveözelveyabelediyelertarafındançalıştırılanatıktoplamakuruluşlarıiçineğitimprogramlarınıdüzenlemekle, g) DepolamasahalarınagelenAEEE’ıişlemetesislerinegöndermekle, görevli ve yetkilidir.

7. Üretici Sorumluluğu 1 Giriş Kapısı 2 Alüminyum & Çelik saçlar 3 Ofis 4 Kantar/AEEE Kabul 5 Kaba Atıklar Presi 6 Atık Yağ 7 Tekstil/Ayakkabı 8 Depo 9 Kadavra 10 Metaller 11Kağıt 12 Karton 13 Cam Şişe (sağlam) 14 Cam 15 Evsel İnşaat Atıkları 16 Çıkış 1 - Bütün üreticiler ve distribitörler elektrik ve elektronik ürünlerini son kullanıcıdan ücretsiz geri almak ve geri dönüşüme göndermekle yükümlüdür. 2 - Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyalar (AEEE) direktifinde çok kesin bir şekilde ifade edildiği üzere; “üretici sorumluluğunun toplama merkezlerinden itibaren başladığı” hükmedilmektedir. 3 - Toplama merkezlerinin üreticiler tarafından kurulması mümkün değildir; bu sebeple, belediyeler ücretsizolarak,gerekliulaşımimkanlarınavealtyapıyasahipyerlertahsis etmekle yükümlüdür.

8. E- ATIK YÖNETİM PROJESİ Teknolojinin hızla geliştiği ve insan hayatını kolaylaştırmak için yeni ürünlerin ardı ardına piyasaya sürüldüğü günümüzde, kullanım ömrünü tamamlayan veya kullanım süresi dolmadan atık halini alan elektrikli ve elektronik ürünlerin, tamamen yararsız olduğu düşüncesi bir yanılgıdır. Hızla atığa dönüşen bu kişisel ürünlerin yanı sıra; endüstri alanında kullanılan hammadde, malzeme ve bakım atıkları da, ülkelerin ve teknolojinin büyüme hızlarına paralel olarak e-atık kategorisinde yerlerini almaktadırlar. Hurda gözü ile bakılan bu atıklar, yanlış yöntemlerle ayrıştırıldığında, küresel alanda hem ekonomik hem de ekolojik olarak bir tehdit unsurudur. Uzman kişiler tarafından geri dönüşümü yapıldığında ise, ülke ekonomisine fayda sağlayan artı değer olacak ve imhası esnasında çevreye olumsuz etkileri ortadan kaldırılacaktır. Bu teknolojik gelişmeler karşısında en doğru çözüm, e-atıkların doğaya zarar vermeyen uygun yöntemler ile geri kazanılmasının sağlanmasıdır.

9. E-atIkYönetİmİProjeMİZİN Genel AmaçlarI E-atIkYönetİmİProjeMİZİNHedeflerİ ** Sürdürülebilir sağlıklı çevre ve sağlıklı toplum oluşturmak. ** E-atık hakkında toplum bilincini geliştirmek. ** E-atıkların içindeki zehirli maddelerin güvenli şekilde yok edilmesini sağlamak. ** Elektrik ve elektronik eşyalardaki atık miktarını azaltmak. ** Elektrik ve elektronik eşyaların yeniden kullanımı sağlanarak, yaşam süresini uzatmak. ** Kartal sınırları içerisinde, güçlü bir e-atık yönetimi kurmak. ** Örnek teşkil edeceğini düşündüğümüz bu sistemin, önce çevre belediyelere, sonra bütün İstanbul’ daki belediyelere, hatta tüm Türkiye’ ye yayılmasını sağlamak. ** E-atık hakkındaki yönetmeliğin çıkarılmasında, baskı mekanizması olarak, katkıda bulunmak. ** Geri kazanım tesislerindeki artış ile beraber, yeni bir sektör oluşturmak ve yapısal bir problem olan işsizliğin azalmasına katkı sağlamak.

10. E-atIkYönetİmİProjemİzİnÖnemİ E-ATIK TOPLAMADAKİ GÜÇLÜKLER ** Elektrikli ve elektronik eşyaların değerlendirme alışkanlığı ** Bazı bölgelerimizdeki coğrafi ve demografik koşullar, ** Geri dönüşüm alt yapımızdaki eksiklikler, ** “Çevrenin korunması” bilincinin ve eğitiminin eksikliği, ** Lojistik sorunları. Elektrik ve elektronik teknolojisi, her geçen gün hızla gelişmektedir ve bu gelişmelere paralel olarak e-atık miktarı da, doğayı, insanı ve çevreyi büyük ölçüde tehdit ederek gündelik çöp kutularımızda yerini almaktadır. E-atıklar, imha edildiğinde tehlike arz eden; geri kazanıldığında ise değerli olarak nitelenen maddeler içermektedir. Bundan dolayı, e-atık yönetim sistemi konusunda İlçemizde çalışmalara başlanılmıştır.

11. I. AŞAMA :Lisanslı e-atık geri kazanım firmasıyla anlaşmanı imzalanması. • II. AŞAMA: E-atıkların depolanması için kapalı ve güvenli yeşil toplama alanının oluşturulması. • **Toplama noktalarının kurulacağı yer için alternatifler arasından uygun olanını seçmek • **Toplama noktasının tasarlanması ve oluşturulması • -Konteynır tahsis edilmesi • -Güvenliğin sağlanması (mümkünse çit ile çevrilmesi ve sorumlusunun olması) • III. AŞAMA: Toplama sistemi oluşturularak, toplamada kullanılacak ekipman ve araçların belirlenmesi. • IV. AŞAMA: Alo E-atık hattının oluşturulması. • V. AŞAMA: Tüketici ve üreticilere projemizin duyurulması ve tanıtılması: • **Afiş, poster, el broşürü, kartvizit basılması. • **Billboardlarda reklam yapılması. • **Seminer ve yarışmaların düzenlenmesi. • **Birebir görüşmelerin ve anket çalışmalarının yapılması. • **E-mail yollanması. • **Yerel ve ulusal yerel basında tanıtım yapılması. • **Üniversiteler ve Sivil Toplum Kuruluşları ile işbirliği oluşturulması. • **Mahallelerde çevre gönüllüleri oluşturulması. PROJEMİZİN UYGULAMA AŞAMALARI

12. VI. AŞAMA: E-atıklar konusunda, üreticiler ve halk için eğitim aktivitelerinin düzenlenmesi. Tüketicilerin Bilgilendirilmesi Gereken Konular ** Elektrik ve Elektronik atıklarını ayrı toplamalarını sağlama, ** Tüketicilerden toplama sistemlerini kurma, **Tekrar kullanma, tekrar işleme ve geri kazanımda kullanıcıların rolünün , **Elektrik ve elektronik ekipmanlardaki tehlikeli maddelerin bulunması halinde çevre ve insan sağlığına etkileri, **Belediye çöplüğüne atılmaz – ayrı toplama sembolü olan çöp konteynırının üzeri çizili şekli **Maliyet ve çevresel açıdan en uygun toplama, geri kazanım, tekrar işleme sistemlerine destek verme **Geri kazanılmış ürünün, yeni ürünlerde kullanımını sağlama **Geri kazanım miktarını arttırabilmek için ülkeler arası AEEE dolaşımını kolaylaştırma GERİ DÖNÜŞÜM: Atıkların fiziksel ve / veya kimyasal işlemlerden geçirildikten sonra ikincil hammadde olarak üretim sürecine sokulmasıdır. TEKRAR KULLANIM: Atıkların toplama ve temizleme dışında hiçbir işleme tabi tutulmadan aynı şekli ile ekonomik ömrü dolana kadar defalarca kullanılmasına denir. GERİ KAZANIM: Geri dönüşüm ve tekrar kullanımı kapsayan üst kavramdır. Geri dönüşüm ve tekrar kullanımın üstünde, atıkların özelliklerinden yararlanarak içindeki bileşenlerin fiziksel, kimyasal ve biyokimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye çevrilmesidir.

13. Tasarım Hammadde VII. AŞAMA: Temizlik işçileri için özel ve teknik eğitimlerin (hem ekipmanların çeşitleri, hem de ekipmanların içerikleriyle- kablo, alüminyum, elektronik kart, metaller, tehlikeli kimyasallar- ilgili) düzenlenmesi. VIII. AŞAMA: Özel kuruluşlar, kamu kurumları ve şahıslar tarafından verilen her türlü elektrik ve elektronik eşyaların ücretsiz olarak toplanması. IX. AŞAMA: Toplanan ekipmanların stok programına kaydının yapılması. (kim tarafından, ne zaman, kaç adet verildi, ekipmanın tipi, ağırlığı, vb.) X. AŞAMA: Lisanslı firma tarafından, toplama noktasındaki kendi konteynırında biriken e-atıkların, Müdürlüğümüzün projeyle ilgili çalışan yetkili kişinin düzenleyeceği resmi evrak karşılığında, teslim alınmasının sağlanması. Doğal Kaynak Döngüsü Üretim Geri kazanım Satış Demontaj Kullanım Toplama Atık oluşumu

15. Şuan Uygulanan Sistem Hedeflenen Dolaşım Sistemi Gerikazanım Tesisi Yeşil nokta (Belediye) Lisanslı Firma RAPORLAMA Bertraf Tesisi Konutlar ve İşyerleri

16. Ülkemizin özel şartlarına uygun olarak, • sanayimizin rekabet gücünü olumsuz etkilemeden, • tüketicinin alım gücünü zayıflatmadan, • ELEKTRİK & ELEKTRONİK ATIKLARIN, • EKONOMİYE GERİ KAZANDIRILMASI, • GERİ KAZANDIRILAMAYANLARIN İSE • GÜVENLİ İMHA EDİLMESİ, • ÇEVRENİN KORUNMASI SAĞLANMALIDIR. • ELEKTRONİK ATIK TEHLİKELİ • ANCAK • GERİKAZANILDIĞINDA DEĞERLİDİR!

17. TEŞEKKÜRLER KARTAL BELEDİYESİ ÇEVRE KORUMA VE KONTROL MÜDÜRLÜĞÜ Müdür: İbrahim GÜRBÜZ