YATAN HASTA SERVİSLERİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR VE DİYET YEMEKLERİNİN DOĞRU SERVİS EDİLMESİ

1. YATAN HASTA SERVİSLERİNDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR VE DİYET YEMEKLERİNİN DOĞRU SERVİS EDİLMESİ Dyt. Emine Beyhan ŞILBIR Dyt. Duygu MATARACI

2. Çalışanlar ile hasta ve hasta yakınları arasında ilişkinin nasıl kurulması gerekir? • Selamlama, • Gülümseme, • Göz teması, • Yer gösterme, • Fiziksel ve psikolojik olarak hastayı rahatlatma, • Onu dinleme ve sorularla onun talebini doğru olarak algılama

3. Çalışan tüm personel a) Gaita Kültürü (Salmonella, Shigella)-6 ayda bir b) Gaita Mikroskobisi (parazit için)-6 ayda bir c) Burun boğaz kültürü-6 ayda bir d) Akciğer grafisi-12 ayda bir • giyilecek kıyafeti temin edilmeli ve personel görevi esnasında bu kıyafeti giymeli • Tüm mutfak ve bulaşıkhane personeli mutfak kıyafeti, beyaz bone, eldiven,kolluk ve maske kullanmalı • Kılık kıyafet ve hizmetin sunumu sağlık koşullarına uygun, hijyenik, temiz olmalı

4. Etkili İletişim-Görgü Kuralları • Görgü kurallarına uyulup, empati kurularak hoş görülü davranılmalı • Etkili iletişim kişilerin birbirlerine önem vermesi, saygı duyması; kişilerin birbirini dinlemesi ve anlamaya çalışması ile olur • “Personel çok yüksek ya da anlaşılmayacak kadar alçak olmayan bir ses tonuyla önemli noktaları vurgulamasını bilmeli. Ses tonu karşılıklı olarak huzur ve güven vermelidir.”

5. Göz teması sağlamak • Beden diline dikkat etmek • Personelin hasta ile etkili bir iletişim kurabilmesi için göz teması ve baş hareketi ile dinlediğini belli etmeli. • İki yönlü iletişim kurmak • Geri bildirimde bulunmak

6. Yatarak tedavi gören hastalara günlük 3 ana öğün, gerekiyorsa ara öğünler verilmesi gerekir. • Yemeklerin hastalara servis edilmesi esnasında dikkat edilmesi gereken önemli kurallar vardır.

8. Servis için kullanılan araç-gereçlerin (tabak, çatal, kaşık vb.) temizliğinden emin olunmalıdır. • Servis sırasında düzenli aralıklarla yiyecekleri karıştırarak sıcaklığın eşit olarak dağılması sağlanmalıdır. • Çizilmiş, çatlamış ya da kırık araç-gereçler kullanılmamalıdır.

9. Tabakların ve bardakların ağız kısımlarına dokunulmadan, alttan ya da kenarlarından tutulmalıdır. • Servis yaparken yere düşen besin ya da araç-gereçler asla kullanılmamalıdır.

10. Pişmiş yiyecekler iki saatten fazla oda sıcaklığında açıkta bekletilmemelidir. • Serviste kullanılan baharatlık vb. gereçler belirli aralıklarla temizlenmelidir. • Artan yemeklerin içerisine kesinlikle yeni pişirilen yemekler katılmamalıdır.

11. Ekmekler, toz, nem ve diğer dış etmenlerden korunacak şekilde servis edilecek; yemek saatine kadar olan hazırlık aşamasında salata, tatlı, yoğurt, ekmek vb. gıda maddelerinin üstü kapalı olarak muhafaza edilmesi sağlanacaktır. • Servis edilecek yiyeceklerin üzerlerini kapatmak için asla bez kullanılmamalıdır.

12. Yemekler, yemek saatinde servise hazır olacak, pişen yemekler 65°C’nin üzerindeki sıcaklıklarda ki benmarilerde ısısı muhafaza edilerek hijyenik şartlarda servis yapılacaktır. • Yemeklerin hasta ve çalışanlara sıcak sunumu sağlanmalıdır.

13. Her hastaya mutlaka peçete, ıslak mendil, kürdan vb. ürünler servisle birlikte sunulmalıdır. • Bulaşıcı hastalığı olup izole olan hastalar için her öğünde tek kullanımlık tabak, çatal, kaşık, bıçak kullanılmalıdır. • Yiyecekler kapalı taşıma araçları ile kirliliği önleyecek şekilde üzeri örtülü olarak taşınmalıdır.

14. Diyet Yemekleri • Hastalık veya tedaviye bağlı sindirim, emilim veya besin öğesi metabolizmasındaki bozukluklar göz önünde bulundurularak hastanın günlük alması gereken enerji ve besin öğeleri hesaplanmalı, hastaya yeterli ve dengeli bir şekilde verilmesi sağlanmalıdır.

15. Kişinin hastalığı göz önünde bulundurularak verilen diyetin karbonhidrat, protein ve yağ bakımından dengeli olması sağlanmalı • Hastanın herhangi bir kısıtlaması var ise buna göre düzenleme yapılmalıdır.

16. Hastalıklara Özel Diyet Planlanması Yatan hasta ameliyat sonrası yemek alabilmesi için öncelikle bağırsak fonksiyonlarının tekrar oluşması beklenir. Bağırsaklardan gaz çıkışının olması bağırsakların çalışmaya başladığının göstergesidir. Bu fonksiyonlar başlamadan önce geçiş diyetleri uygulanır.

17. Sulu Gıda (R1) Diyeti • Ameliyat sonrası beslenmeye başlamada ilk adım olarak kullanılır. • Hastada gaz çıkışı olana kadar devam edilir. • Diyette bağırsakları en az yoracak, sindirim ve gaz problemi yaratmayacak, sıvı ve yumuşak besinler tercih edilir. • Kahvaltı için petibör bisküvi ve çay • Öğle ve akşam yemekleri için tanesiz çorbalar, tavuk suyu çorba, tanesiz komposto verilebilir.

18. Sulu Yumuşak (R2) Diyet • Hasta sulu diyeti rahat şekilde tüketebiliyorsa R2 diyete geçiş yapılır. • Diyette süt grubundan peynire başlanır. • Kahvaltıda peynir, galeta ve bal verilir. • Öğle ve akşam gaz yapmayan çorba, patates püresi veya gaz yapmayan iyi pişmiş sebze yemeği yada püresi, muhallebi veya sütlaç, taneli komposto, etimek veya grisini verilebilir. • Sulu yumuşak diyette et, tavuk ve balık verilmez. • Süt, yoğurt, çiğ meyve ve sebze gaz yapacağı için verilmez.

20. Normal (R3) Diyet Herhangi bir yiyeceğe karşı intoleransı yada alerjisi olmayan, hastalığına özel bir diyeti olmayan tüm hastalara uygulanabilir.

22. İshal Diyeti • Bu hastalara 3 ana ve 3 ara öğün verilmelidir. • Az yağlı besinler tercih edilmelidir. • Süt, kurubaklagiller, meyve ve sebzeler, şeker ve şekerli besinler verilmemelidir. • Vücuttan su atımının haricinde elektrolit (mineral) atımı da olduğu için hastalara yemeklerinin yanında ekstra tuz verilir bol su tüketmesi tavsiye edilmelidir.

23. İshal Diyeti • Haşlanmış patates veya sütsüz patates püresi, pirinç lapası, yayla veya patates çorbası, yağsız makarna, yağsız yoğurt veya yağsız ayran verilebilir. • Ara öğünlerde muz, kabuksuz elma veya elma suyu, yağsız yoğurt-ayran veya grisini verilebilir.

25. Kabız Diyeti • 3 ana ve 3 ara öğün verilmelidir. • Başka bir hastalığı yoksa tam buğday ekmeği tüketmesi tavsiye edilmelidir. • Ara öğünlerde meyve verilmeli • Kabuklu yenilebilen meyveler kabuklarıyla tüketmesi tavsiye edilmelidir. • Muz, şeftali, ayva, patates sık verilmez. • Kuru meyveler posa içerikleriyle bağırsak çalışma hızını artırır(kuru kayısı, kuru erik,kuru incir) • Öğle ve akşam yemeklerinde salata veya meyve verilir.

26. Kardiyak Diyet • Yemekler zeytinyağı, ayçiçek veya mısırözü yağı gibi bitkisel yağlar kullanılarak hazırlanır. • Fırında, buğulama, ızgara ve haşlama yöntemleri seçilir. • Kızartma veya bol yağda kavurarak hazırlanmış yemekler verilmez. • Günlük sodyum miktarını azaltmak için yemekler tuzsuz veya az tuzlu olmalıdır. • Yemeklerin yanında ayrıca tuz verilmemelidir.

27. Salamura veya tuz içeriği yüksek besinler verilmez. • Her öğünde sebze yemeği ve/veya salata verilmelidir. • Kırmızı et haftada en fazla 2 kez verilir. • Diğer günler protein kaynağı olarak tavuk, balık veya kurubaklagiller tercih edilir. • Yumurta haftada 1-2 defa verilmelidir. • Süt veya süt grubu yarım yağlı verilmelidir. • Posa tüketimini artırmak için diyette meyveye de yer verilmelidir.

28. Hipertansiyon • Tuz ve tuzlu yiyecekleri tüketmesi uygun değildir. • Zeytin, turşu, sosis, salam,sucuk gibi işlem görmüş besinler verilmemeli • Katı yağ kullanılan yemekler verilmemeli • Az tuzlu ve az yağlı peynir ve tuzsuz zeytin verilmelidir.

29. Diyabetik Diyet • Diyabet tedavisinde insülin uygulaması hasta için ne kadar önemli ise diyeti de o kadar önemlidir. • 3 ana ve 3 ara öğün şeklinde diyet planlanmalıdır. • Kan şekerini yavaş yükseltecek, glisemik indeksi düşük besinler verilmelidir.

30. Diyabetik Diyet • Yemekler az yağlı yapılmalıdır. • Saf şeker, şeker kullanılarak yapılmış tatlılar, bal, reçel, meyve suyu ve içeriği bilinmeyen besinler verilmez. • Diyabetik şeker ile hazırlanmış tatlı veya reçeller tercih edilebilir.

31. Diyabetik Diyet • Meyve tek başına yenildiğinde kan şekerini hızlı yükseltebilir. Bu nedenle ara öğünlerde meyve tek başına verilmez, yanında süt, yoğurt, ayran gibi protein içeriği yüksek bir besin ile birlikte verilir.

32. Diyabetik Diyet • Diyabetik hastalara karbonhidrat kaynağı olarak tam buğday veya kepek ekmek tercih edilir. • Pirinç kan şekerini hızlı yükseltebilir. Bu nedenle pirinç yerine bulgur tercih edilebilir.

33. Diyabetik Diyet • Posa diyabetik hastalarda çok önemlidir. Bol posalı diyetlerde mide boşalması gecikerek kan şekerinin düştüğü görülmektedir. Bu nedenle diyabetik hastaların diyetlerinde posaya bolca yer verilmelidir.

34. } • Patates • Pirinç • Beyaz ekmek • Muz • Kavun • Karpuz • Kuru meyveler • Meyve suyu Glisemik indeksi yüksek besinlerdir. Diyabetik hastalara verilmesi önerilmez.

36. Gut Diyeti • Hastanede gut diyeti tedavisi alan bireylerde pürinden kısıtlı bir beslenme programı oluşturulur. • Az yağlı ve az tuzlu diyet düzenlenir. • Meyve idrarı alkali yapacağı için ara öğünlerde meyve verilir. • Diyetlerinde fazla pürin içeren besinlere de belirli miktarda yer verilir. • Kepekli ekmek tercih edilmez.

37. Gut Diyeti } • Kırmızı et • Tavuk • Balık • Kurufasülye • Bulgur • Nohut • Mercimek • Mantar • Ispanak • Karnabahar Pürinden zengin besinler

38. Gut Diyeti • Süt ve süt ürünleri yağsız olarak verilir. • Hastanın kaliteli protein almalarını sağlamak amacı ile eğer hastanın kolesterolle ilgili bir sorunu yoksa yumurta verilebilir.

40. K Vitamininden Fakir Diyet(Yeşilden fakir diyet) • Damardaki kanın pıhtılaşmasını önlemek amacıyla kullanılan anti-koagülan ilaçlar (coumadin, vb) ile K vitamininden zengin sebze ve meyveler arasında önemli bir etkileşim vardır. • Diyetin K vitamini içeriği ilaç tedavisi süresince en fazla 300-350 μg olmalı, günler arasında büyük farklılıklar göstermemelidir. • Günlük fark 250 μg’ı geçmemelidir. Diyette bu düzeyde farklılık yaratacak tek besin grubu yeşil yapraklı sebzelerdir.

41. K Vitamininden Fakir Diyet(Yeşilden fakir diyet) • Lahana, Brocoli, Pazı, Ispanak, Semizotu, Maydanoz, Dereotu, Tere, Roka, Marul ve Asma yaprağı coumadin kullanan hastalar tarafından tüketilmemelidir. • Havuç, domates, salatalık, soğan; çiğ, kabuksuz ve yağsız tüketildiklerinde serbest olarak yenebilirler.

42. K Vitamininden Fakir Diyet(Yeşilden fakir diyet) • Tahıl tohumları (buğday, arpa, yulaf, vb), kök yumru sebzeler (patates, yer elması, kereviz, vb), meyvelerin etli kısımları ve meyve suları K vitamininden fakirdir, serbest yenebilir.

43. K Vitamininden Fakir Diyet(Yeşilden fakir diyet) • Meyvelerin kabuk kısımları ve sebzelerin dış yaprakları iç yapraklarına oranla 3-6 kat daha fazla K vitamini içermektedir. • Elma, Armut, Ayva,Salatalık ve Kabağı kabuksuz tüketmeleri gerekmektedir. • Kiraz verilmemelidir. • Acı biber kullanılmamalıdır. • İçeriği bilinmeyen karışım çaylar tüketilmemelidir.

44. Bol Proteinli Diyet • Ameliyat sonrası hastalar veya ağır enfeksiyon geçiren hastaların hücrelerinde yıkım fazla olmaktadır. Bu yıkımı önlemek ve yapımı artırmak amacıyla hastalara yüksek proteinli diyetler düzenlenmesi gerekir.

45. Bol Proteinli Diyet } • Yumurta beyazı • Kırmızı et • Tavuk • Balık • Süt • Yoğurt • Peynir Yüksek Protein İçeren Besinler

46. Bol Proteinli Diyet • Yüksek protein alan hastalara sabah kahvaltısında 2 peynir verilmeli, • Sabah kahvaltısında yumurta verilecekse mutlaka yanında 1 peynir verilmeli • Ara öğünlerde haşlanmış yumurta, muhallebi, süt, yoğurt veya peynir verilmeli • Öğle ve akşam yemeklerinde yemeklerin etlerinden fazla verilmelidir.