Kamu Muhasebe Sistemi

1. Kamu Muhasebe Sistemi

2. Devlet Muhasebesi Sistemleri • Kameral muhasebe sistemi • Schneider muhasebe sistemi • Constante muhasebe sistemi • Logismografi muhasebe sistemi NOT: Bu sistemlerden Kameral muhasebe sistemi ile Schneider muhasebe sistemi klasik görüş çerçevesinde, Constante muhasebe sistemi ile Logismografi muhasebe sistemi ise çağdaş görüş çerçevesinde şekillenmiştir.

3. Kameral Muhasebe Sistemi • Bu sistem ilk defa 1768 yılında Avusturya’da uygulanmıştır. Kameral muhasebe sistemi, bütçe ile ilgili rakamları, gelir ve giderlerin tahakkukunu, tahsilatını bütçe tertibine göre veren bir sistemdir. Bu sistemde sadece nakit akımlarını izlemek mümkündür. Devletin alacak ve borçları ile malvarlığı hareketleri sistemin kapsamı dışındadır.

4. Schneider Muhasebe Sistemi • Schneider muhasebe sistemi, kameral muhasebe sisteminin gelişmiş bir versiyonudur. Bu sistemde, nakit hareketleri ve bütçe işlemlerinin yanında mahsup işlemlerine ve bütçe dışı alacak ve borç hesaplarına da yer verilmektedir. Ayrıca bu sistemde kameral sistemde tutulan kasa defteri yoktur. Yevmiye defterinin de ilk olarak bu sistemde kullanıldığı görülmektedir.

5. Constante Muhasebe Sistemi • Bu sistem içerisinde bütçe hesaplarının yanında malvarlığı hesaplarına ve gelir-gider tahakkuklarına da yer vermektedir. Sistem, bütçede yer alan gelir ve giderleri tahakkuk aşamasında kayıt etme ilkesine göre kurulmuştur. • Constante muhasebe sistemi, yevmiyedeki diğer hesaplar aracılığı ile devlet malvarlığındaki artış ve azalışları verdiği gibi, mali yılın sonunda kar-zarar durumlarını da göstermek kabiliyetine sahiptir.

6. Logismografi Muhasebe Sistemi: • Logismografi muhasebe sisteminde de Constante muhasebe sisteminde olduğu gibi bütçe hesapları ve malvarlığı hesapları bir arada görülmektedir. Bu sistemde devlet malvarlığının bir sahibi, bir de malvarlığının idarecisi olduğu anlayışından hareketle, mal sahibi (devlet) hesabı ile görevli (devlet memurları) hesabı olmak üzere iki hesap tutulur. • Logismografi sistemi, bütçe ve malvarlığı hesaplarını her an gösterebilmesi yanında, devlet işlemlerinin maliyetini de göz önünde bulundurulmasını sağlayan bir teknik olması sebebiyle devlet muhasebe sistemleri arasında önemli bir yer tutmaktadır.

7. Devlet Muhasebesi Kayıtlarında Kullanılan Yöntemler

8. Nakit Esaslı Kayıt Yöntemi • Nakit esaslı devlet muhasebesi kayıt sisteminde nakit akımları esas alınmakta, mali işlemler ve olaylar nakit alındığında veya ödendiğinde muhasebeleştirilmektedir. • Dolayısıyla, mali işlemlere ilişkin fayda ve hizmetlerin ne zaman gerçekleştiği göz önünde bulundurulmamaktadır. Böyle bir muhasebe sisteminde mali raporlar, asıl olarak bütçe gelir tahminlerini ve gider tahminlerini, nakit girişlerini, nakit çıkışlarını, açılış ve kapanış nakit varlıklarını raporlar. • Nakit esaslı devlet muhasebesi devletin sahip olduğu, özellikle maddi duran varlıkları, tahakkuk etmiş gelir ve giderleri, aktifleştirilmesi gereken varlıklara yapılan harcamaları, devlet borçları ile diğer yükümlülükleri, taahhüt ve garantiler ile varlık ve yükümlülüklere ilişkin fiyat ve miktar değişmelerini kaydetmez ve raporlamaz.

9. Nakit esaslı devlet muhasebesi sisteminin temel zayıflıkları; • Bilanço düzenlenmemesi • Ekonomik sonuçların açıklanmaması • Ekonomik ve finansal performans göstergelerin olmaması • Hizmet maliyetleri konusunda bilgi üretilememesi • Hesap verme sorumluluğunun yerine getirilememesi ve mali şeffaflığın sağlanamaması

10. Tahakkuk Esaslı Kayıt Yöntemi • Devlet faaliyetlerinin etkinliğini ve sonuçlarını, uygulamaların maliyetlerini ve uzun dönemli yükümlülükleri ortaya koyan bir muhasebe kayıt şeklidir. Bu sistemde işlemler ve olaylar ortaya çıktıklarında kaydedilirler. • Gelir ve giderler doğdukları yılın hesaplarına ve raporlarına dahil edildikleri için hazırlanan ve kayıtlar mali işlemleri tam olarak yansıtacaktır. Bu sistem sadece fiziksel varlıkları değil, maddi olmayan duran varlıkları da kapsamaktadır.

11. Tahakkuk esaslı devlet muhasebesi diğer devlet muhasebesi kayıt yöntemleri ile karşılaştırıldığında, diğerlerinden farklı olarak aşağıdaki üstünlüklere sahip olduğu görülür; • Bilanço düzenlenebilmesi • Faaliyet tablosu düzenlenebilmesi • Performans göstergeleri belirlenebilmesi

12. TÜRKİYE’DE UYGULANAN DEVLET MUHASEBESİ SİSTEMİ • Ülkemizde devlet muhasebesi kayıtlarının düzenlenmesinden, hesap planlarından Maliye Bakanlığı (Muhasebat Genel Müdürlüğü) sorumludur. Sayıştay da bakanlığa yardımcı olmaktadır.

13. 1880’li yıllarda düzenlenen muhasebe talimatları kameral muhasebe sisteminin özelliklerini taşımaktadır. • 2. Meşrutiyet döneminde kameral muhasebe sisteminde değişiklik yapılarak, borç ve alacak kavramlarına yer veren ikili kayıt sistemine geçilmeye çalışılmıştır. • 1910 yılında Fransa’dakine benzer hükümleri olan “Muhasebe-i Umumiye Kanunu ” kabul edilmiştir. • Cumhuriyet döneminin başlarında Amerikan sistemine benzeyen iki taraflı muhasebe sistemi uygulanmıştır. • 26 Mayıs 1927 de bütçe ve devlet muhasebesi uygulamalarına yön veren 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu kabul edilmiştir. • 1928 yılında iki taraflı muhasebe sistemi kaldırılarak tasnif yevmiyesi sistemi kurulur. • 1948 yılında Devlet Muhasebesi Genel Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik ile bugün uygulanan sistemin esasları ortaya konulmuştur.

14. 1964 yılında muhasebe kayıtları nakit esasına göre düzenlenmiştir. Gider ve gelir hareketleri nakit olarak izlenmiş, mahsup döneminde yapılan işlemlerin tahakkuk esasına göre kayıtları tutulmuştur. Avans şeklindeki ödemelerde ise karma usul kullanılmıştır. • 1973 yılında program bütçeye geçilmiştir. Bu yönde 1978 yılında Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünce “Devlet Muhasebesini Geliştirme Projesi” hazırlanmıştır. Bu projeye IMF ve Birleşmiş Milletler Teşkilatı katkıda bulunmuştur. • “Say 2000i Web Tabanlı Saymanlık Otomasyon Projesi” geliştirilmiş ve projenin tüm süreçleri 2001 yılında tamamlanmıştır. • Devlet muhasebesine ilişkin çeşitli sorunların ortadan kaldırılması ve analitik bütçe sınıflandırmasına da uygun olarak 2001 yılında genel yönetime dahil kamu idarelerinde tahakkuk esaslı muhasebe sistemine geçilmesi amacıyla Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü bünyesinde bir çalışma grubu oluşturulmuştur.

15. 2002 yılından itibaren 6 pilot kamu kurumunda tahakkuk esasına göre muhasebe uygulaması sürdürülmüştür. Bu kurumlar; • Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı • Sahil Güvenlik Komutanlığı • Hazine Müsteşarlığı • Karayolları Genel Müdürlüğü • Hacettepe Üniversitesi • Ege Üniversitesi • 2003 yılında Devlet Muhasebesi Genel Yönetmeliği hazırlanıp yürürlüğe konulmuştur ve 2004 yılı başında ise çalışmalar tamamlanarak tahakkuk esasına dayalı muhasebe sistemi kurulmuştur.

16. Havva Nur Kunduracı • Yeliz Akdağ • Ezgi Güneş