Grupowa natura świata społecznego

1. Grupowa natura świata społecznego

2. Sytuacje społeczne • Człowiek niemal zawsze znajduje się w sytuacjach społecznych. • To sytuacje, w których ludzie przez swoją obecność w zasadniczy sposób modyfikują zachowania jednostek (jednostki modyfikują swoje zachowanie). • Każda jednostka uczestniczy w życiu grupowym. To, jak się zachowuje, zależy nie tylko od tego, kim jest, ale też od tego, do jakiej grupy (zbiorowości) należy, jaką ma w niej pozycję – por. prezydent USA a prezydent Polski, szefowie dyplomacji obu państw… • Możemy mówić o kontekście społecznym: • Bezpośrednim • Pośrednim – obecnym za sprawą materialnych i niematerialnych produktów ludzkich działań

3. Kilka pojęć socjologicznych á propos kontekstu społecznego • Kategoria statystyczna: zbiór jednostek podobnych pod względem jakiejś wybranej cechy i różniących się pod tym względem od innych. • Kategoria socjologiczna: zbiór ludzi podobnych pod względem istotnej społecznie cechy, która implikuje realne podobieństwo sytuacji życiowej, interesów, szans, poglądów. • Kategoria społeczna: zbiór ludzi podobnych pod względem jakiejś istotnej społecznie cechy, którzy są świadomi tego podobieństwa (ta cecha ma dla nich znaczenie, jest wartością) i swojej odrębności od innych.

4. Czym jest grupa?Co to takiego?

5. Definicja grupy Grupa społeczna: zbiór jednostek, w którym wspólnota pewnych istotnych społecznie cech wyraża się w tożsamości zbiorowej i towarzyszą temu kontakty, interakcje i stosunki społeczne w jej obrębie częstsze i bardziej intensywne niż z osobami z zewnątrz. Inaczej: to zbiorowość ludzi, pomiędzy którymi występuje więź obiektywna, subiektywna i behawioralna Społeczeństwo = kompleks grup społecznych podporządkowanych określonej grupie nadrzędnej

6. Założenia dotyczące grup społecznych (DorwinCartwright i Alvin Zander) • Grupysą zjawiskiem powszechnym. Liczba tych, w których uczestniczymy, jest wskaźnikiem naszej aktywności społecznej (!!!GW, GC, GD, GL) • Wszechobecne grupy wywierają bardzo silny wpływna swoich członków, głównie na procesy poznawcze, zachowania, postawy jednostek. • Wpływ grupy na jednostkę, ze wzgl. na interes społeczny, może być pozytywny bądź negatywny. • Zrozumienie procesów grupowych może pozwolić danej grupie na zwiększenie jej wpływów pozytywnych na jednostkę i zmniejszenie negatywnych

7. Grupy odniesienia • Tadeusz Szczurkiewicz (środowisko społeczne) • Paweł Rybicki (środowisko typowe) • Herbert H. Hyman (grupy odniesienia porównawczego) • Samuel A. Stouffer (deprywacja - względne upośledzenie społ.) • Harold H. Kelley (grupy odniesienia porównawczego bądź normatywnego) • Jan Turowski: • środowisko społeczne to grupy, do których jednostka odnosi swój status, pozycję społeczną, i/lub swoje postępowanie, z których czerpie wzory postępowania, wartości, bądź je odrzuca • grupy odniesienia nie muszą być grupami przynależności

8. Typy grup i kryteria ich wyodrębnienia 1. Kryteria obiektywne a. liczebności (małe – duże); b. trwałości (grupy przelotne i trwałe); c. sposobu rekrutacji/przypisania, zapisania się (ekskluzywne, inkluzywne); d. intensywności uczestnictwa (jednofunkcyjne, wielofunkcyjne; żarłoczne, totalitarne - o rozbudowanym rygoryzmie, zakresie kontroli); e. korzyści (autoteliczność, instrumentalność/heteroteliczność); f. zorganizowania (zorganizowane–niezorganizowane); 2. Kryteria subiektywne (związane z identyfikacją, solidaryzowaniem się, zaufaniem lub brakiem tego typu odniesień

9. Typy grup Charles Cooley: Grupy pierwotne: niewielkie, nieformalne, spontaniczne, o bezpośrednich kontaktach i interakcjach (face to face) członków rozpoznających się nawzajem, podejmujących zróżnicowane działania, częściowo z pobudek autotelicznych (rodzina, wspólnota sąsiedzka) Grupy wtórne: liczą (często) wielu członków, w większości wzajemnie anonimowych, pomiędzy którymi zachodzą sformalizowane i pośrednie stosunki realizujące się w wysoce wyspecjalizowanych działaniach Ferdinand Toennies: *wspólnoty, *stowarzyszenia

10. Cechy konstytuujące grupę społeczną • Zbiór osób • Identyczność wskazująca na odrębność grupy • Wartości wspólnogrupowe • Więź społeczna • Struktura (struktury)/organizacja (pojęcia roli społecznej, pozycji społecznej)

11. Grupa społeczna a liczebność • Już dwie osoby tworzą grupę, ale trzy lepiej – • bo generują 3 stosunki interpersonalne, a nie jeden • WZÓR liczby stosunków interpersonalnych: N (n-1) • 2 • im większa l. członków, tym mniej aktywny udział w działaniach grupy • im większa liczba, tym mniejsza jednolitość, większe różnice poglądów • im więcej członków, tym potrzebne jest większe zorganizowanie Georg Simmel mówił o: diadzie, triadzie, kwadracie, pięciokącie...

12. Identyczność • Identyczność - zapewnia zadośćuczynienie zasadzie odrębności - przez pewne wartości materialne, duchowe i symbole • Grupa ustala pewne wzory zachowania, a czasem nawet wzory fizyczne /np. wygląd, strój/. Ważność wzoru (szczególnie fizycznego) polega na tym, że pełni on rolę środka identyfikacji jednostki jako członka grupy. Jest więc środkiem (instrumentem, wyrazem) utożsamiania się i wyodrębniania. • Zob. - żołnierze, policjanci, skate’owcy…

13. Wartości • Często stwierdza się, że grupa społeczna polega na skupianiu się zbioru ludzi wokół wspólnych wartości (celów, zadań, wspólnego dobra). • CEL - to punkt o wartości pozytywnej, do którego prowadzi określony ciąg działań zmierzających do jego osiągnięcia, np. otrzymanie stypendium. • Cele:wyznaczają organizację wewnątrz grupy, wynikają z wzajemnych interakcji pomiędzy członkami, motywują członków grupy do działania. Szczególnie pożądane są cele, które są wartościowane przez członków pozytywnie, wynikają z osobistych motywów, są podobne u większości członków grupy. • W ujęciu funkcjonalno-strukturalnym (Robert Merton) mówi się, że ośrodkiem grupy są funkcje. • Funkcje mogą być jawne i ukryte, świadome i niezamierzone, przypisane i rzeczywiste.

14. Więź społeczna • Wg Jana Turowskiego: • Więź społeczna (grupowa) to ogół stosunków społecznych wiążących członków w danym zbiorze ludzi oraz postaw członków tego zbioru do grupy jako całości. • Etapy kształtowania się więzi: • styczność przestrzenna – jednostki spostrzegają innych ludzi, lokalizują ich w przestrzeni i uświadamiają sobie ich obecność. Spoiwem jest wspólnie użytkowana przestrzeń (np. stołówka, sala wykładowa, boisko przyszkolne) • styczność psychiczna – zaczynamy czuć zainteresowanie innymi, ponieważ dostrzegamy, że inni mogą zaspokoić nasze potrzeby. • styczność społeczna – kiedy wystąpi wspólne przebywanie i zainteresowanie, osoby zaczynają na siebie oddziaływać, komunikować się, podejmować wspólne działania.

15. Stosunek społeczny Piotr Sztompka: Stosunek społeczny tonormatywnie określony schemat oczekiwanych interakcji między partnerami zajmującymi pewne pozycje społeczne i pełniącymi związane z nimi role. W każdym stosunku występuje zatem: podstawa zależności (stosunek służbowy wynika ze stanowiska w strukturze hierarchicznej, stosunek pokrewieństwa z pochodzenia – biol. lub. społ., stosunki sąsiedzkie - z bliskości zamieszkania); wynikający z niej... układ wzajemnych uprawnień i obowiązków (oczekiwań) system wzajemnych czynności regulowanych (oczekiwanych) przez partnerów...

16. Więź społeczna • Więź społeczna może mieć charakter asymetryczny, gdy jej aspekt obiektywny (strukturalny) będzie miał znak inny niż aspekt subiektywny (świadomościowy) • Więź społeczna występuje tu w rozumieniu: • psychospołecznym - świadomość grupowa i zbiorowa, poczucie łączności, solidarności, identyfikacja, utożsamianie się • strukturalnym– wynika z podziału ról w grupie • Wg Pawła Rybickiegomożna wyróżnić więzi: • naturalną – wynikającą z pochodzenia, pokrewieństwa • zrzeszeniową – z dobrowolnych związków • stanowioną – więzi narzucone

17. Wewnętrzna organizacja grupy To system pozycji i ról społecznych oraz instytucji grupowych podporządkowanych instytucji władzy grupowej (lub stanowisku), realizujący jakieś istotne społecznie funkcje. Pozycja (Ralph Linton)– wiązka uprawnień i obowiązków (oczekiwań) / trzeba ją odróżnić od prestiżowej pozycji społecznej Rola społeczna– rodzaj, zakres i wzory czynności, jakie jednostka wykonuje czy powinna wykonywać w imieniu i na rzecz grupy, wynikające z zajmowanej przez nią pozycji społecznej (źródła ról: charakter grupy, jej funkcje) Instytucje (społeczne, grupowe) (pierwsze rozumienie) trwały sposób postępowania (drugie rozumienie) zespoły ról i stanowisk, obejmujące czynności określone publicznie, a skierowane do realizacji funkcji grupy, oraz zespoły osób czynności te sprawujących za pomocą urządzeń i środków rzeczowych

18. Organizacja wewnątrz grupy Pozycja może być • przypisana- jest to pozycja w środowisku pracy, miejscem hierarchicznym w układzie stanowisk wraz z przypadającym zakresem władzy, praw i obowiązków • osiągnięta- wiąże się z autorytetem osobistym jednostki pełniącej określoną role Jednostka zajmuje tyle pozycji, ile pełni ról. • organizacja umożliwia współdziałanie, funkcjonowanie grupy tu i teraz • więź społeczna umożliwia trwanie i rozwój grupy

19. Organizacja wewnątrz grupy • Jądrem organizacji jest struktura, tj. forma wielokierunkowych stosunków społecznych. W zależności od tych „kierunków” można wyróżnić... • ...cztery rodzaje struktur: • władzy • Socjometryczną (wzajemnej atrakcyjności interpersonalnej) • komunikowania się • awansu – powiązania uwarunkowane są możliwością obejmowania wyższych pozycji w strukturze grupy • Struktura może być nadawana lub powstawać w wyniku interakcji. Może być formalna (ujęta w przepisach) lub nieformalna (np. socjometryczna).

20. Struktura władzy • Władza to możliwość podejmowania decyzji o zachowaniu innych ludzi i stosowanie względem nich systemu nagród i kar, to możliwość narzucenia innym własnej woli. • Typy panowania wg Maksa Webera z uwagi na źródło władzy: • Legalne (oparte na ustanowieniach prawnych) • Tradycjonalistyczne (oparte na tradycji uznającej daną warstwę, ród jako uprawnione do sprawowania władzy) • Charyzmatyczne (władza przyznawana jednostce ze względu na jej szczególne przymioty, talenty itp.) • Władza może być również oparta na: wiedzy (władza eksperta), na możliwości nagradzania i karania, na identyfikacji, • Kurt Lewin wyróżnił trzy modele sprawowania władzy (kierowania): • autorytarny • demokratyczny • liberalny • Mówi się też o typie władzy transakcyjnej (zadaniowej; dziś popularny)

21. Struktura socjometryczna • Jakob Moreno – struktura wzajemnych sympatii, antypatii, obojętności • Stanisław Mika – struktura atrakcyjności interpersonalnej • Socjogramy: klasyczny, hierarchiczny • Rodzaje struktur socjometrycznych (niescentralizowane, scentralizowane): para, łańcuch, gwiazda, sieć (klika) • Status wyborów: liczba wyborów otrzymanych przez osobę do liczby członków grupy pomniejszonej o 1 • Wskaźnik spoistości grupy: liczba wzajemnych wyborów w grupie do liczby wszystkich możliwych wzajemnych wyborów (im bliżej jedności, tym lepiej)

22. TEST  SOCJOMETRYCZNYdotyczący stosunków panujących w grupie pierwszoklasistów szkoły średniejOpracowała: Dorota Kołomyjska, http://docs4.chomikuj.pl/359589299,0,1,Test-socjometryczny.doc • I. Z KIM SZCZEGÓLNIE CHCIAŁBYŚ MIESZKAĆ W INTERNACIE? • 1. ............................................................................... • 2. ............................................................................... • 3. ............................................................................... • II. KTO PRZEDE WSZYSTKIM POWINIEN WEJŚĆ W SKŁAD MŁODZIEŻOWEJ RADY INTERNATU? • 1. ............................................................................... • 2. ............................................................................... • 3. ...............................................................................

23. Komunikacja interpersonalna • Komunikacja interpersonalna (z łaciny communicatio - rozmowa, wymiana, łączność) polega na przekazywaniu informacji pomiędzy uczestnikami życia społecznego, które dokonuje się za pomocą rożnego rodzaju znaków, symboli, a głównie za pomocą języka. • W systemie łączności (procesie komunikacji) występują: nadawca, środki, kanały komunikacyjne, odbiorca. • Komunikacji i łączności przypisuje się funkcje: • informacyjno-organizatorską • motywacyjno-inspirującą

24. Komunikacja interpersonalna • Wg psychologa Alberta Mehrabiana, w przypadku komunikowania postaw i uczuć: • 55 proc. informacji przekazujemy za pomocą gestów, • 38 proc. za pomocą akcentu, • 7 proc. słowami • Nie można tej zasady przenosić na komunikowanie danych pojęciowych, faktów • Szum - każdy czynnik, który przeszkadza w komunikacji: - szum wewnętrzny - związany jest z tzw. „wyłączeniem się”, z zamyśleniem, z brakiem uwagi i koncentracji; jest to tzw. strata kontaktu z rzeczywistością; • szum zewnętrzny - proces komunikacji jest zniekształcony przez rożne dźwięki dochodzące z zewnątrz. • Sprzężenie zwrotne- jest to odwrócenie procesu komunikowania się; wyraża się w nim reakcja na komunikat nadawcy; odbiorca staje się nadawcą, a nadawca odbiorcą.

25. Struktura komunikacyjna • To struktura, w której stosunki wiążące ze sobą poszczególne pozycje/stanowiska określone są liczbą przekazywanych informacji i liczbą kanałów informacyjnych łączących poszczególne pozycje... • Pozycje w tej strukturze są zróżnicowane ze względu na liczbę informacji dochodzących do danej pozycji/stanowiska i liczbę kanałów wiążących poszczególne pozycje z innymi. • Dystans = odległość jednego stanowiska od drugiego i kolejnych • Wskaźnik centralności pozycji w strukturze komunikacyjnej: stosunek dystansów (odległości) wszystkich pozycji w strukturze do sumy odległości (dystansów) dzielących jedną pozycję od pozostałych

26. Modele łączności w grupie