Gatunki roślin prawnie chronione w Polsce

1. Gatunki roślin prawnie chronione w Polsce Marcin Sagan klasa 3\3

2. Brzoza ojcowska • Brzoza ojcowska (Betula oycoviensis Bess.) – gatunek drzewa lub krzewu należący do rodziny brzozowatych. Według danych na 2006 w Polsce występuje na 5 stanowiskach: Chojnik w Sudetach, Dolina Kobylańska i Hamernia na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, Czerwona Góra koło Opatowa na Wyżynie Sandomierskiej oraz Skiełek w Beskidzie Wyspowym. Poza Polską spotykany jest w Siedmiogrodzie, na Słowacji, Ukrainie, Danii i Szwecji, jednak są to pojedyncze stanowiska. Jest mieszańcem brzozy brodawkowatej (Betula pendula) z brzozą Szafera (Betula szaferi). Według nowszych ujęć taksonomicznych nie jest odrębnym gatunkiem, lecz tylko odmianą brzozy brodawkowatej i ma nazwę Betula pendula Roth var. oycoviensis (Besser) Dippel Handb. Laubholzk. 2:167. 1891 Brzoza ta znaleziona została w 1805. Opisana po raz pierwszy w 1809 r. przez polskiego botanika Wilibalda Bessera jako Betula oycoviensis. W 1860 niemiecki botanik Schur odkrył ten sam gatunek brzozy w Siedmiogrodzie. W roku 1920 znalazła ją Jadwiga Jentys-Szaferowa, która, po długich badaniach, ogłosiła ich wyniki w roku 1928 w Roczniku Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego i w 1953 r. w Ochronie Przyrody (rocznik XXI)

3. Sosna limba Gatunek jednopienny, wiatropylny. Limba kwitnie po raz pierwszy dopiero w wieku około 40 lat (70–80 lat). Kwitnie i produkuje nasiona co 2–3 lata, ale tylko w jednym roku na 4–10 obficie[5]. Pylenie w czerwcu i lipcu. Szyszki dojrzewają po 2 latach i opadają w całości. Igły pozostają na drzewie przez 3 do 6 lat. Jedna wiązka przewodząca i dwa kanały żywiczne w liściu. Limby w Dolinie Małej Zimnej Wody w Tatrach W Polsce w stanie dzikim występuje tylko w Tatrach, gdzie rośnie pojedynczo wśród kosodrzewiny w reglu górnym oraz na górnej granicy lasu. Typowe siedliska znajdują się na wysokościach od 1200 do 2600 m n.p.m. Na granicy lasu tworzy często czyste gatunkowo skupiska, ale także lasy mieszane ze świerkiem lub modrzewiem. Uważana jest za gatunek charakterystyczny górnoreglowych borów świerkowych. Limba rośnie na skalistych zboczach, przeważnie na podłożu krystalicznym, chociaż dobrze czuje się także na nizinach o żyznych, glinianych glebach, dobrze nawodnionych. Lubi miejsca nasłonecznione. Jest drzewem wolno rosnącym. W warunkach naturalnych może minąć 30 lat zanim osiągnie wysokość 1,3 m. W związku z powolnym wzrostem limba przegrywa walkę o światło w konkurencji z innymi gatunkami drzew. Jest jednak lepiej przystosowana do warunków wysokogórskich, dzięki czemu może tworzyć jednolite stanowiska powyżej granicy występowania tych gatunków. Powolny wzrost w początkowej fazie naraża także limby na ataki chorób wywoływanych przez grzyby, w warunkach długotrwałego przebywania pod pokrywą śnieżną. Z tego powodu limby nie zasiedlają miejsc i obszarów, na których śnieg długo się utrzymuje. Nasiona chętnie zjadane, a przy tym rozsiewane, przez ptaki, m.in. orzechówkę (Nucifraga caryocatactes). Orzechówka może zebrać ok. 25000 nasion w ciągu roku. Nie zjada ich od razu, tylko zakopuje w ziemi na zapas. • Sosna limba (Pinus cembra L.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych. Sosna limba występuje na obszarze Alp, Tatr i Karpat Wschodnich na terenie państw: Austria, Francja, Niemcy, Polska, Rumunia, Słowacja, Szwajcaria, Ukraina, Włochy. Drzewo iglaste, wolno rosnące. Może osiągnąć wiek do 500 lat.

4. Cis pospolity Cis pospolity (Taxus baccata L.) – gatunek wiecznie zielonego iglastego drzewa lub dużego krzewu z rodziny cisowatych. Występuje naturalnie w Europie; na północy do południowej Skandynawii, na wschodzie do Iranu (w Azji) oraz w północnej Afryce[1]. Największe osobniki znane są z Kaukazu i Szkocji (Fortingall), gdzie osiągają do 32 m wysokości i 9 m obwodu pnia. Roślina dwupienna. Kwitnie w okresie od lutego do maja. Nasiona dojrzewają od sierpnia do listopada. Liczba chromosomów 2n=24. Roślina trująca. We wszystkich częściach rośliny, oprócz osnówki, znajdują się duże ilości trujących związków, przede wszystkim taksyna. Zatrucia zazwyczaj przypadkowe. Objawy zatrucia dotyczą przede wszystkim układu krwionośnego i serca (spadek ciśnienia krwi, zaburzenia rytmu serca, migotanie komór). Zatrucia mogą okazać się śmiertelne, więc poszkodowany powinien znaleźć się jak najszybciej w szpitalu. najstarszy cis na świecie uważany jest Llangernyw Yew, rosnący w północnej Walii, w wiosce Llangernyw. Szacuje się, że ma 4-5 tys. lat. Najstarszym cisem w Polsce jest cis Henrykowski w Henrykowie Lubańskim na Dolnym Śląsku, jego wiek ocenia się na 1266 lat. Blisko 800-letni cis rośnie w Bystrzycy (Gm. Wleń), drzewo mierzy w obwodzie ponad 382 cm. Jak głosi legenda posadzony był przez mieszkańców po zakończeniu budowy kościoła katolickiego (ok. 1217 r.) na cześć jego fundatorki księżnej Jadwigi uznanej później za świętą

5. Jarząb szwedzki Jarząb szwedzki (Sorbus intermedia) – gatunek drzewa należącego do rodziny różowatych. Występuje w Europie. W Polsce osiąga południową granicę; w stanie dzikim występuje tylko na Pomorzu – w lasach nad Bałtykiem, między Kołobrzegiem a Gdynią. Coraz częściej spotykany w lasach i zaroślach niemal całej Polski za sprawą rozsiewania się drzew uprawianych na terenach zieleni. W północnych i północno-wschodnich Niemczech i w zachodniej Polsce jest nierzadkim drzewem alejowym przy ulicach i w zadrzewieniach śródpolnych. Gatunek jest utrwalonym mieszańcem poliploidalnym jarząba pospolitego (S. aucuparia), jarząba mącznego (S. aria) i jarząba brekinii (S. torminalis) Roślina ozdobna. Jarząb ten jest często uprawiany na terenie całego kraju. Mało wymagający w stosunku do gleby, jednak na siedliskach uboższych zwykle rośnie krzaczasto. Wymaga pełnego oświetlenia. Ozdobny jest ze względu na liście, regularną koronę, barwne owoce. Jest odporny na zarazę ogniową

6. Jarząb brekinia • Jarząb brekinia, jarząb brzęk (Sorbus torminalis) – gatunek drzewa należącego do rodziny różowatych (Rosaceae). • Występuje w Europie, Azji Mniejszej, na Kaukazie i w Afryce Północnej. Najdalej na północy rośnie we wschodniej Danii. Najliczniej rośnie w Europie Południowej i sięga tutaj do wysokości 1200 m n.p.m., zaś najwyżej położone jego stanowiska znajdują się na Kaukazie, gdzie sięga do wysokości 1900 m. W Polsce jest dość rzadki, występuje na rozproszonych stanowiskach, głównie na niżu. W Karpatach znany jest obecnie tylko z dwóch stanowisk: na Białowodzkiej Górze i w Rożnowie koło zapory. Osiąga u nas południowo-wschodnią granicę zasięgu. Linia przebiega od Gdyni przez Tczew, Ciechocinek, Strzelno, Gołuchów, Wrocław, Strzelin, Ojców i Nowy Sącz. • Megafanerofit. Rośnie w świetlistych i suchych zaroślach i lasach. Najwyżej położone jego stanowisko w Polsce znajduje się na Białowodzkiej Górze (550 m n.p.m.)[3]. Wymaga gleb żyznych i głębokich; dobrze rośnie na glebach wapiennych i gliniastych. Nie rośnie na piaskach, glebach bagiennych i ilastych. Jest odporny na suszę. W młodości dobrze znosi ocienienie (do 8 roku), później potrzebuje dużo światła. Nie jest przystosowany do surowych warunków klimatycznych. Rośnie wolno. Kwitnie w maju-czerwcu. Owoce dojrzewają w październiku – listopadzie. Zaczyna owocować ok. 15 roku, owocuje co 3 lata. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu

7. Woskownica europejska • Woskownica europejska (Myrica gale L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny woskownicowatych. Występuje nad morskimi wybrzeżami w Ameryce Północnej, Azji i w Europie. W Polsce jest rośliną bardzo rzadką, występuje jedynie w niewielu miejscach nad Bałtykiem, największe jej skupienia znajdują się nad Zalewem Szczecińskim. • Nanofanerofit. Rośnie na nadmorskich torfowiskach, w bagiennych olszynach i w zaroślach na siedliskach bagiennych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl/O/All. Alnetea glutinosae i Ass. Myrico-Salicetum auritae • Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Występuje tylko na ok. 50 stanowiskach. Największym zagrożeniem dla tego gatunku są zmiany warunków siedliskowych, szczególnie osuszanie. Dla jej ochrony utworzono na Pomorzu kilka rezerwatów przyrody i użytków ekologicznych.

8. Wierzba borówkolistna • Wierzba borówkolistna (Salix myrtilloides L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny wierzbowatych. • Występuje na niektórych obszarach w Azji i Europie. W Polsce jest rzadka. Występuje głównie na Pojezierzu Mazurskim, nad dolną Wisłą i na Lubelszczyźnie. Pojedyncze jej stanowiska znajdują się jeszcze w Puszczy Białowieskiej, na Nizinie Śląskiej i w Sudetach • Rośnie wyłącznie na torfowiskach, wśród torfowców. Chamefit. Kwitnie od maja do lipca, już po rozwinięciu się liści. Jest rośliną owadopylną i miododajną. Nasiona są rozsiewane przez wiatr. • Tworzy mieszańce z wierzbą piaskową, w. płożącą, w. uszatą, w. purpurową i innymi gatunkami pokrewnymi.

9. Malina moroszka • Malina moroszka (moroszka) Rubus chamaemorus L. – gatunek rośliny zielnej z rodziny różowatych (Rosaceae Juss.). • Roślina strefy borealno–arktycznej Euroazji i Ameryki Północnej[2]. W Skandynawii oraz Rosji występuje powszechnie. W Polsce jest bardzo rzadka, jest reliktem epoki lodowcowej. Ma kilka rozproszonych stanowisk na Pomorzu, Warmii i Mazurach oraz w Sudetach (Karkonoszach). Na Pomorzu jej zasięg sięga po linię Świnoujście – Tuchola – Morąg – Górowo Hawskie[3]. W 2002 znaleziono jedno stanowisko w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej na torfowisku Puścizna Wielka[4]. Jest to jedyne stanowisko tego gatunku w Karpatach i równocześnie najbardziej na południe wysunięte w całym jego zasięgu • Rośnie w górach – piętro kosodrzewiny, na niżu – torfowiska wysokie i bory bagienne. Kwitnie w czerwcu, w Polsce rzadko owocuje. Kwitną i owocują zazwyczaj okazy rosnące w zacienieniu, pod drzewami i krzewami. Natomiast okazy rosnące na otwartych, dobrze nasłonecznionych terenach zwykle są płone[4]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Oxycocco-Empetrion, Ass. Empetro-Trichophoretum austriac

10. Wiśnia karłowata • Wiśnia karłowata, wisienka stepowa (Prunus fruticosa Pall.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny różowatych. • Występuje od południowo-zachodniej Syberii do Nadrenii, rozprzestrzeniła się również gdzieniegdzie poza obszarem swojego rodzimego występowania. Przez Polskę przebiega północno-zachodnia granica jej zwartego zasięgu, który obejmuje Wyżynę Zachodniowołyńską, Polesie, Wyżynę Lubelską, południowo-wschodnią część Wyżyny Radomskiej i środkową część Wyżyny Małopolskiej. Poza tymi obszarami zwartego zasięgu występuje jeszcze w rozproszonych stanowiskach w Kotlinie Toruńskiej, Równinie Inowrocławskiej, w rezerwacie Bielinek nad Odrą, Dolsku koło Gostynia, Grodzisku koło Łęczycy i w okolicach Przemyśla • Nanofanerofit. Siedlisko: słoneczne wzgórza i zbocza, obrzeża lasów. Gatunek pontyjski, ciepłolubny. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku zespołów (All.) Prunion fruticosae • W literaturze polskiej funkcjonuje łacińska nazwa Cerasus fruticosa (Pall.) Woronow. Według nowszych ujęć taksonomicznych prawidłowa nazwa tego gatunku to Prunus fruticosa Pall.. • Tworzy mieszańce z czereśnią ptasią, wiśnią pospolitą (często), wiśnią wonną

11. pluskwica europejska • Pluskwica europejska (Cimicifuga europaea Schipcz.), nazywana też pluskwicą cuchnącą – gatunek rośliny z rodziny jaskrowatych. Według nowszych badań filogenetycznych gatunki należące do rodzaju pluskwica (Cimicifuga) zostały włączone do rodzaju Actaea, prawidłowa zatem nazwa łacińska tego gatunku to Actaea europaea • Występuje w Europie. W Polsce jest dość rzadka. Główny obszar jej występowania to wyżyny na południu, dorzecze dolnej Wisły oraz Pojezierze Mazurskie. W Karpatach jest bardzo rzadka, podano ją z ok. 20 stanowisk. Tutaj występuje głównie w Pieninach (Zielone Skałki, Upszar, Masyw Trzech Koron, Wąwóz Szopczański, Podskalnia Góra, pod Kopą Siana, podnóża Facimiecha, Małe i Wielkie Przechodki, Wysokie Skałki, Rabsztyn, Ligarki, Kiczora), poza nimi tylko na dwóch stanowiskach na Pogórzu Bukowskim i dwóch w Tatrach Zachodnich (Organy i Wąwóz Kraków) • Bylina, hemikryptofit. Rośnie zwłaszcza w liściastych lasach oraz w zaroślach, szczególnie na ich obrzeżu. Preferuje gleby o odczynie obojętnym lub zasadowym, wilgotne. Występuje głównie na próchnicznych rędzinach powstałych z wapieni, rzadko tylko na glebach brunatnych powstałych z lessu i na czarnoziemach. W górach występuje po regiel dolny. Najwyższe opisane jej stanowisko znajduje się w Wąwozie Kraków w Tatrach. Kwitnie w lipcu i sierpniu. Owoce rozsiewane są przez zwierzęta (zoochoria), w sierść których wczepiają się specjalnymi haczykami. Roślina trująca, zawiera alkaloidy i glikozydy. Liczba chromosomów 2n=16

12. Wawrzynek wilczełyko • Wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum L.) – gatunek krzewu należący do rodziny wawrzynkowatych. Występuje w całej Europie, w zachodniej Syberii, na Ałtaju i Kaukazie, także w Azji Mniejszej. W Polsce na całym terytorium, ale jest rośliną rzadką. • Kwitnie przed wypuszczeniem liści, na przedwiośniu, od lutego do kwietnia, najczęściej w marcu i na początku kwietnia. Kwiaty zapylane przez owady o długich narządach gębowych. Nasiona rozsiewane przez ptaki (ornitochoria). Występuje w cienistych lasach liściastych i mieszanych oraz zaroślach w całej Polsce (także w lasach regla dolnego i górnego oraz w kosówce). Preferuje gleby świeże i zasadowe, szczególnie wapienie. Rośnie na niżu i w górach. Nanofanerofit. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Fagetalia • Cała roślina jest bardzo silnie trująca. Zjedzenie 10-12 dojrzałych owoców może spowodować śmierć dorosłego człowieka, dla dziecka nawet 1-2 owoce mogą być śmiertelne. Owoce i liście zawierają dwa trujące składniki: glikozyd dafninę i mezereinę. Ma słodko-cierpki smak. Pierwszymi objawami zatrucia jest pieczenie i drętwienie ust, puchnięcie warg, krtani i twarzy, ślinotok, chrypka oraz trudności w połykaniu. Potem pojawiają się silne bóle brzucha i głowy, odurzenie, skurcze, wymioty i krwawe biegunki. Śmierć występuje wskutek zatrzymania krążenia (zapaść). Roślina działa szkodliwie również na skórę i błony śluzowe; już sam kontakt z nią, bez doustnego spożycia, może powodować zaczerwienienie i obrzęki oraz pojawienie się pęcherzy na skórze

13. Rokitnik zwyczajny • Rokitnik zwyczajny, rokitnik pospolity (Hippophaë rhamnoides L.) – gatunek rośliny z rodziny oliwnikowatych (Elaeagnaceae). Nazywany bywa także rosyjskim ananasem. Występuje w Europie i Azji, aż po Chiny, głównie wzdłuż wybrzeży morskich. W Polsce naturalne jego stanowiska znajdują się tylko nad wybrzeżem Bałtyku po ujście Wisły na wschodzie. Zdziczałe formy rosną również w Pieninach i w rejonach upraw, zwykle w obrębie obszarów zurbanizowanych. Często sadzony, jako roślina ozdobna oraz w celu umocnienia skarp. • W Polsce rośnie nad Bałtykiem na wydmach i na klifach, tworząc tam gęste zarośla. Ma niewielkie wymagania glebowe, może rosnąć na piaszczystych glebach. Jest odporny na mróz i suszę, niezbyt silne zasolenie gleby, dobrze znosi zanieczyszczenie powietrza. Na północ jego zasięg sięga aż do 68 stopnia szerokości geograficznej. Jest rośliną światłolubną i kwasolubną. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych podgat. Hippophae rhamnoides subsp. maritima jest gatunkiem charakterystycznym dla All. Salicion arenarieae • Surowiec zielarski: owoce są bogate w witaminy i mikroelementy: zawierają 2,4 razy więcej witaminy C niż czarna porzeczka, witaminy: E, F, K, P, kwas foliowy, prowitaminę A i D, antocyjany, flawonoidy, fosfolipidy, garbniki, nienasycone kwasy tłuszczowe oraz makro i mikroelementy, m.in. mangan, żelazo, bor. • Roślina objęta ochroną gatunkową. Zagrożeniem dla niej jest zacienianie jej stanowisk przez wyższe drzewa w wyniku naturalnej sukcesji ekologicznej. Niektóre jej stanowiska ulegają zniszczeniu w wyniku eksploatacji kredy

14. źródła • Wikipedia • http://eko.org.pl/lkp/ostoje_html/gatchron.htm