Maddi Olmayan Varlıklar ve Hasılatın Belirlenmesi

1. İZMİR SERBEST MUHASEBECİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASIKÜÇÜK VE ORTA BÜYÜKLÜKTEKİ İŞLETMELER İÇİN MUHASEBE STANDARTLARI (KOBİMUS) SEMİNERLERİ – 4 Maddi Olmayan Varlıklar ve Hasılatın Belirlenmesi Doç. Dr. Serdar ÖZKAN Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi

2. KOBİMUS - 5. MADDİ OLMAYAN VARLIKLAR

3. 5.1. Bir kalemin maddi olamayan varlık olarak kabul edilebilmesi için, • ilgili varlık üzerinde kontrolün bulunması ve gelecekte elde edilmesi beklenen bir ekonomik faydanın varlığı • varlığın maliyetinin güvenilir şekilde ölçülebilmesi

4. İşletmenin varlıkla ilgili kaynaklardan gelecekte sağlanacak ekonomik faydaları elde etme gücüne sahip olması ve de üçüncü kişilerin bu faydalara ulaşımını kısıtlayabilmesi durumunda, işletmenin ilgili varlığı kontrol ettiği kabul edilir. • Bir işletmenin, maddi olmayan bir varlığa ilişkin gelecekteki ekonomik faydaları kontrol etme kapasitesi, normal olarak, mahkemelerde ileri sürülebilecek yasal hakların mevcut olması durumunda söz konusudur. • Maddi olmayan varlıklar üzerinde yasal hakların mevcut olmaması halinde, kontrolü göstermek daha zor olmakla birlikte, ekonomik faydaların başka yollarla kontrol edildiğinin ispatı durumunda, yasal olarak kullanılabilir bir hakkın varlığı kontrol için gerekli bir koşul değildir.

5. 5.2. İlgili varlıkla ilgili gelecekteki ekonomik faydanın muhtemel olup olmadığı hususu, varlığın faydalı ömrü boyunca var olacak ekonomik koşullar hakkında yönetimin en iyi tahminlerini temsil eden makul ve destekleyici varsayımlar kullanılarak değerlendirilir. • 5.3. Maddi olmayan varlıklar, başlangıçta, elde etme maliyeti üzerinden değerlenir. • 5.4. İşletme bünyesinde oluşturulan şerefiye, bir varlık olarak mali tablolara alınmaz.

6. İşletme bünyesinde oluşturulan maddi olmayan varlıklar Araştırma safhası • 5.5. Araştırma safhasında (veya işletme bünyesinde yürütülen bir projenin araştırma safhasında) herhangi bir maddi olmayan varlık mali tablolara alınmaz. • Araştırma safhasında, maddi olmayan varlığın, gelecekte ekonomik fayda sağlayıp sağlayamayacağının belirlenmesi mümkün olmadığından, yapılan araştırmaya ilişkin harcamalar (veya işletme bünyesinde yürütülen bir projenin araştırma safhasında yapılan harcamalar) gerçekleştiği anda gider olarak mali tablolara alınır.

7. Geliştirme safhası • 5.6. Aşağıdaki koşulların tamamının varlığı halinde, geliştirmeden (veya işletme bünyesinde yürütülen bir projenin geliştirme safhasından) kaynaklanan maddi olmayan varlıklar mali tablolara alınır; • Maddi olmayan varlığın kullanıma veya satışa hazır hale gelebilmesinin teknik olarak mümkün olması, • İşletmenin maddi olmayan varlığı tamamlama ve bu varlığı kullanma veya satma niyetinin bulunması, • Maddi olmayan varlığı kullanma veya satma imkanının bulunması, • Maddi olmayan varlığın muhtemel ekonomik faydayı nasıl oluşturacağının belirli olması, ayrıca, maddi olmayan varlığın çıktısının veya maddi olmayan varlığın kendisinin bir piyasasının olması veya işletme bünyesinde kullanılacaksa maddi olmayan varlığın kullanılabilir olması, • Geliştirme safhasını tamamlamak ve maddi olmayan varlığı kullanmak veya satmak için yeterli teknik, mali ve diğer kaynakların mevcut olması; ve, • Geliştirme sürecinde maddi olmayan varlıkla ilgili yapılan harcamaların güvenilir bir biçimde ölçülebilir olması.

8. 5.7. İşletme bünyesinde oluşturulan markalar, yayın isimleri, müşteri listeleri ve bu nitelikteki benzer unsurlar maddi olmayan varlık olarak mali tablolara alınmaz

9. Giderlerin mali tablolara alınması • 5.8. Aşağıdaki haller haricinde, bir maddi olmayan varlık için yapılan harcamalar gider olarak mali tablolara alınır. • 5.9. İşletme tarafından önceki dönem yıllık veya ara dönem mali tablolarında gider olarak mali tablolara alınan maddi olmayan bir varlığa ilişkin harcamalar, daha ileriki bir tarihte, maddi olmayan bir varlığın maliyetinin bir parçası olarak mali tablolara alınmaz.

10. 5.10. Maddi olmayan bir varlığın satın alımı veya tamamlanmasından sonra söz konusu varlık için yapılan harcamalar, aşağıdaki durumlar haricinde, gerçekleştiği anda gider olarak mali tablolara alınır. • Harcamanın, varlıktan elde edilecek ekonomik faydayı, harcamanın yapılmasından hemen önceki zaman itibarıyla belirlenen varlığın orijinal standart performansının gerektirdiğinin üzerinde artırmasının muhtemel olması; ve, • Harcamanın güvenilir bir biçimde ölçülebilmesi ve varlıkla doğrudan ilişkilendirilebilmesi • Bu koşullar sağlandığında, yapılan harcamalar maddi olmayan varlığın maliyetine dahil edilir.

11. 5.11. Mali tablolara ilk alınma sonrasında, maddi olmayan bir varlık, mali tablolarda maliyetinden birikmiş itfa payları ve birikmiş değer düşüklüğü zararları indirildikten sonraki değeri üzerinden gösterilir.

12. İtfa İtfa süresi • 5.12. Maddi olmayan bir varlığın itfa edilebilir tutarı, söz konusu varlığın faydalı ömrü boyunca sistematik olarak itfa edilir. Maddi olmayan bir varlığın faydalı ömrünün, aksi kanıtlanmadıkça, söz konusu varlığın kullanıma hazır hale geldiği tarihten itibaren yirmi yılı geçmeyeceği kabul edilir. İtfaya maddi olmayan varlığın kullanım için hazır olduğu tarihte başlanır. • 5.13. Maddi olmayan bir varlığın gelecek ekonomik faydaları üzerindeki kontrol, sınırlı bir sure için verilmiş yasal haklar ile sağlanıyorsa, maddi olmayan varlığın faydalı ömrü aşağıdaki haller dışında yasal hakların sürelerini geçemez. • Yasal haklar yenilenebilir, ve • Yasal hakların yenilenmesinin kesine yakın olması.

13. İtfa yöntemi • 5.14. Maddi olmayan varlıkların itfasında varlığın gelecek ekonomik faydalarının işletme tarafından tüketilme kalıplarını yansıtacak bir yöntem kullanılır. • Söz konusu tüketilme kalıbının güvenilir bir şekilde belirlenemediği durumlarda, itfada normal (doğrusal) itfa yöntemi kullanılır. Her dönemin itfa tutarı, diğer kısımlarda bu tutarın başka bir varlığın kayıtlı değerine dahil edilmesine izin vermemiş veya zorunlu tutulmamışsa gider olarak mali tablolara alınır.

14. Artık değer • 5.15. Maddi olmayan bir varlığın bakiye değerinin, aşağıdaki durumlar dışında sıfır olacağı varsayılır. • Varlığın faydalı ömrü sonunda üçüncü bir tarafça alınacağına ilişkin bir taahhüt varsa, • Varlığın aktif bir piyasası varsa, bu piyasanın varlığın ekonomik ömrü sonunda da mevcut olması muhtemelse ve bakiye değer bu piyasa esas alınarak belirlenebiliyorsa.

15. İtfa döneminin ve itfa yönteminin tekrar gözden geçirilmesi • 5.16. İtfa dönemi ve itfa yöntemi asgari her hesap dönemi sonunda yeniden gözden geçirilir. Eğer varlığın beklenen faydalı ömrü önceki tahminlerden farklılık gösteriyorsa, itfa dönemi yeni tahminler doğrultusunda değiştirilir. • Varlıktan beklenen ekonomik faydanın tüketilme kalıbında değişiklik olması durumunda ise, itfa yönteminin buna uygun olarak değiştirilmesi gerekir. • Maddi olmayan bir varlığın kullanım süresi içinde, faydalı ömre ilişkin tahmininin varlığın performansını artırmaya yönelik harcamalarda olduğu gibi varlığın faydalı ömrünün uzadığı durumda değiştirilmesi gerekli olabilir. • Benzer şekilde bir değer düşüklüğü sebebiyle itfa süresinin değiştirilmesi gerekebilir. İtfa yönteminde yapılan bir değişiklik, muhasebe tahminlerinde bir değişiklik olarak işleme tabi tutulur.

16. Kayıtlı değerin geri kazanılması –Değer düşüklükleri • 5.17. Her bir bilanço tarihinde, bir varlığın değer düşüklüğüne uğrayabileceğine ilişkin herhangi bir gösterge olup olmadığı değerlendirilir. Böyle bir gösterge mevcutsa, varlığın geri kazanılabilir tutarına ilişkin tahminde bulunulur.

17. Kullanım dışı bırakma ve elden çıkarma • 5.18. Maddi olmayan bir varlık; elden çıkarıldığında veya kullanımından veya elden çıkarılmasından herhangi bir ekonomik fayda elde edilemeyeceğinin anlaşıldığı durumlarda mali tablolardan çıkarılır. • 5.19. Maddi olmayan bir varlığın kullanım dışı bırakılması ya da elden çıkarılması nedeniyle oluşan kar veya zarar, elden çıkarma neticesinde elde edilen net tutar ile kayıtlı değeri arasındaki fark olarak belirlenir.

18. Kamuya açıklanacak hususlar • 5.20. İşletme içinde oluşturulan maddi olmayan varlıklarla diğer maddi olmayan varlıklar arasında bir sınıflandırma yapılmak suretiyle, her bir sınıf maddi olmayan varlık için aşağıdaki hususlar dipnotlarda açıklanır: • Faydalı ömürleri ve itfa için kullanılan oranlar, • Kullanılan itfa yöntemi, • Dönem başında ve sonundaki brüt kayıtlı değeri ve birikmiş itfa tutarı, • İtfa tutarının gelir tablosunda hangi kalem içerisinde gösterildiği, • Dönem başındaki kayıtlı değerleri ve dönem sonundaki kayıtlı değerleri arasında bağ oluşturacak şekilde, • Dönem içinde mali tablolara alınan itfa tutarı, • İptal edilerek gelir tablosu ile ilişkilendirilen değer düşüklüğü zararları, • Dönem içinde kayıtlı değerindeki diğer değişimler, • Gelir tablosuna alınan değer düşüklüğü zararları.

19. 5.21. Finansal tablolarda ayrıca, aşağıdaki hususlarda açıklama yapılmalıdır. • Maddi olmayan varlığın itfa süresi 20 yılı aşıyorsa, “faydalı ömrün varlığın kullanıma hazır hale geldiği tarihten itibaren 20 yılı aşmayacağı” varsayımına uyulmamasının nedeni, faydalı ömrün belirlenmesinde dikkate alınan faktörler, • İşletmenin bir bütün olarak finansal tabloları için önemli olan her bir maddi olmayan varlığın kayıtlı değeri ve kalan itfa süresi, • Hakları sınırlandırılmış olan maddi olmayan varlıkların olup olmadığı ve kayıtlı değeri, yükümlülükler için teminat olarak verilmiş olan maddi olmayan varlıkların kayıtlı değeri.

20. KOBİMUS - 9. HASILATIN BELİRLENMESİ

21. Hasılatın Ölçümü • 9.1. Hasılat alınan veya alınacak olan bedelin gerçeğe uygun değeri olarak ölçülür.

22. Mal Satışı • 9.2. Aşağıdaki tüm koşullar yerine geldiğinde mal satışına ilişkin hasılat tahakkuk ettirilir: • işletme malların sahipliği ile ilgili önemli risk ve yararları alıcıya devretmiştir; • işletme satılan mallar üzerinde ne etkin kontrolünü ne de sahipliğin genelde gerektirdiği yönetim etkinliğini sürdürmektedir; • hasılat tutarı güvenilir biçimde ölçülebilmektedir; • işletmenin işleme ilişkin ekonomik yararlara sahip olması olasıdır; • işleme ilişkin yüklenilen veya yüklenilecek olan maliyetler güvenilir biçimde ölçülebilmektedir.

23. Hizmet Satışı • 9.3. Hizmetlerin sunumuna ilişkin işlem sonucunun güvenilir biçimde tahmin edilebildiği durumlarda, işlemle ilgili hasılat işlemin bilanço tarihi itibariyle tamamlanma düzeyi dikkate alınarak tahakkuk ettirilir.

24. Aşağıdaki koşullar yerine getirildiğinde, işleme ilişkin sonuç güvenilir biçimde tahmin edilebilir: • hasılat tutarı güvenilir biçimde ölçülebilmektedir; • işleme ilişkin ekonomik yararların işletme tarafından elde edilmesi olasıdır; • bilanço tarihi itibariyle işlemin tamamlanma düzeyi güvenilir biçimde ölçülebilmektedir; ve • işlem için katlanılan maliyetler ile işlemin tamamlanması için gereken maliyetler güvenilir biçimde ölçülebilmektedir.

25. 9.4. Hizmetlerin sunumuna ilişkin işlem sonucunun güvenilir biçimde tahmin edilemediği durumlarda, hasılat ancak tahakkuk ettirilmiş giderlerin geri kazanılabilir tutarı kadar tahakkuk ettirilir. • 9.5. Mallar satış amacıyla işletme tarafından üretilen mamulleri ve perakendeci tarafından tekrar satmak üzere satın alınmış ticari malları veya arazi ve diğer gayri menkuller gibi satışa hazır malları içerir.

26. 9.6. Hizmet sunumu tipik olarak üzerinde anlaşmaya varılmış sözleşmeye bağlı bir işin taraflarca belirlenmiş sürede işletme tarafından yapılmasını içerir. Hizmet bir veya birden çok dönem içinde sunulabilir. Hizmetlerin sunumuyla ilgili örneğin proje yönetimi ve mimari hizmetlere ilişkin bazı sözleşmeler doğrudan inşaat taahhütleri ile ilgilidir.

27. 9.7. Hasılat yalnızca işletmenin kendi adına yaptığı işlemlerden aldığı ve alacağı brüt ekonomik yarar akışlarını içerir. Üçüncü kişiler adına toplanan satış vergileri, mal ve hizmet vergileri ve katma değer vergisi tutarları işletmeye akan ekonomik yararlar olmadığından öz kaynakta artış yaratmaz. • Bu nedenle bu tutarlar hasılat dışında bırakılır. Benzer şekilde acente ilişkilerinde brüt ekonomik yarar akışları işletme öz kaynaklarında artış yaratmayan ana para tahsilat tutarlarını da içerir. Ana para tahsilat tutarları hasılat değildir. Hasılat yalnızca komisyondur.

28. Faiz, İsim Hakları ve Temettüler • 9.8. İşletme varlıklarının başkaları tarafından kullanılmasından sağlanan faiz, isim hakları ve temettüler aşağıdaki koşulların bulunması durumunda paragraf 9.9. esas alınarak tahakkuk ettirilir: • (a) işlemle ilgili ekonomik yararların elde edilmesi olasıdır; ve • (b) hasılat tutarı güvenilir biçimde ölçülebilmektedir.

29. 9.9. Hasılat aşağıdaki esaslarda tahakkuk ettirilir: • (a) faiz varlığın efektif getirisini dikkate alan zaman orantılı esasa göre; • (b) isim hakları ilgili sözleşmelerin özü dikkate alınarak tahakkuk esasına göre; ve • (c) temettüler hissedarların tahsil etme hakları ortaya çıktığında.

30. 9.10. Hasılat işleme ilişkin ekonomik yararların işletme tarafından elde edilmesi olası bulunduğunda tahakkuk ettirilir. • Daha önce kayıtlara alınmış olan hasılat tutarının tahsil edilebilirliği konusunda bir belirsizlik ortaya çıkarsa, tahsil edilemeyen veya tahsil edilebilme olasılığı ortadan kalkan tutar başlangıçta tahakkuk ettirilmiş hasılatın düzeltilmesi yerine gider olarak tahakkuk ettirilir. • Hasılatın belirlenmesi konusuna ilişkin bazı örnekler Ek 2. Kısım B’de yer almaktadır.

31. Kamuya Açıklanacak Hususlar • 9.11.İşletme aşağıdakileri açıklayacaktır: • hizmetlerin sunumuna ilişkin işlemlerin tamamlanma evrelerinin belirlenmesi için kullanılan yöntemler dahil hasılatın tahakkukuna yönelik muhasebe politikaları; • aşağıdakilerden doğan hasılat dahil dönem içinde tahakkuk ettirilen her bir önemli hasılat sınıfı tutarı: • malların satışı; • hizmetlerin sunumu; • faiz; • isim hakları; • temettüler; ve • her bir önemli hasılat sınıfı içinde yer alan mal veya hizmet takası suretiyle ortaya çıkan hasılat tutarı.

32. Hasılatın Belirlenmesine İlişkin Örnekler • Aşağıdaki örnekler KOBİMUS’un daha iyi anlaşılması için hazırlanan ticari işlem ve durumları içermektedir. Örnekler, işlemlerin belli yönlerine odaklanmakta ve hasılatın belirlenmesi ile ilgili işlemlerin içinde yer alan tüm değişkenleri kapsamlı bir şekilde tartışmamaktadır.

33. Mal Satışı • Kanunlar ülkeden ülkeye farklılık gösterdiğinden ölçüm kriteri farklı zamanlarda yerine getirilecektir. Kanunlar özellikle işletmenin sahiplikle ilgili önemli risk ve getirileri transfer etmesini ölçüm kriteri olarak belirlemeyecektir. Bu bölümdeki örnekler satışın gerçekleştiği ülkenin kanunları çerçevesinde düşünülmelidir.

34. 1. Faturala-elde tut tarzı satışlarda teslim alıcının isteği ile ertelenmiştir. Fakat alıcı faturayı kabul etmiş ve sahipliği üstlenmiştir. • Gelir, alıcı sahipliği aldığından kaydedilir. Bunun şartları, • Teslimat muhtemeldir. • Satış kaydı yapıldığı anda mallar elde hazırdır ve teslim edilebilir. • Alıcı ertelenen teslimatla ilgili talimatları vermiştir. • Normal ödeme planı uygulanmaktadır. • Ertelenen teslimatla ilgili mallar teslimat için satın alınacak ya da üretilecekse gelir kaydı yapılamaz.

35. 2. Mallar gönderilmiş fakat aşağıdaki durumlar mevcutsa, • (a) Kurulum ve muayene: Gelir malların kabulü, kurulumu ve muayenesi gerçekleştikten sonra kaydedilmelidir. Aşağıdaki durumlarda malların kabulü ile beraber gelir kaydı yapılabilir: • (i) Kurulum doğası gereği oldukça basitse (fabrika testinden geçmiş televizyon paketinden çıkarılıp fişe takılacaktır) • (ii) Muayene anlaşma fiyatını belirlemek için yapılıyorsa (demir, şeker, soya fasulyesi) • (b) Satıcının sınırlı geri dönme hakkı olduğu durumlarda onaylaması: Malların geri gönderimi konusunda belirsizlik varsa, gelir teslimatın yasal olarak kabulünden sonra ya da malların teslimi ve geri dönme hakkının dolmasını takiben kaydedilir. • c) Alıcının malları satıcı adına yüklediği konsinye satışlar: Gelir alcının malları 3. kişilere sattığı an kaydedilir. • d) Ödemenin teslimat anında yapılması: Gelir teslimat yapıldıktan ve ödeme şirkete ya da acentasına yapıldığında kaydedilir.

36. 3. Teslimatın ödemenin tamamı gerçekleştiğinde yapılacağı depozito alınan satışlar • Bu gibi durumlarda gelir malların teslimiyle kaydedilir. Tecrübeler bu tür satışların genelde eksiksiz tamamlandığı yönünde ise belirli bir miktarda depozito alınmasıyla vb. gelir kaydedilebilir fakat mallar elde ve teslimata hazır olmalıdır. • 4. Belli miktar ödemenin kabul edildiği fakat malların stokta hazır olmadığı durumlar (Mallar üretilecek ya da 3. taraflardan alınarak teslimat yapılacaktır). • Mallar teslim edildiğinde gelir kaydedilir.

37. 5. Satıcının malları ileri tarihte istenildiğinde geri almak zorunda olduğu, alıcının malları satıcıya geri satma opsiyonuna sahip olduğu işlemler • Anlaşma dikkatlice analiz edilmelidir; sahiplikle ilgili risk ve getiriler alıcıya geçiyor ise gelir kaydedilir. Yasal olarak mülkiyet alıcıya geçtiği halde satıcı risk ve getirileri hala devretmemiş ise gelir kaydı yapılmaz, bu finansman anlaşmasıdır. • 6. Distribütör, tüccar gibi tüketiciye satış yapacak olan aracılara satış • Risk ve getirilerin transferi varsa gelir kaydedilir. Alıcı acenta gibi faaliyet gösteriyorsa konsinye satış kuralları uygulanır.

38. 7. Yayın abonelikleri ve benzer durumlar • Her dönemde benzer değerde mallar gönderiliyorsa gelir doğrusal yöntemle gönderim yapıldıkça kaydedilir. Dönemler arası malların değeri değişiyorsa toplam tahmini satış değerine oranlanarak gönderilen malların değeri hesaplanır ve kaydedilir. • 8. Taksitli satışlar • Faiz hariç satış fiyatı ödemeler atfedilen faiz oranı dikkate alınarak hesaplama bugünkü değer üzerinden belirlenir ve satış anında gelir kaydedilir. Ödemeler yapıldıkça, atfedilen faiz hesaplanarak gelir kaydedilir.

39. 9. Gayrimenkul satışları • Genel olarak gelir, yasal sahiplik alıcıya geçtiğinde kaydedilir. Bazı hallerde, yasal sahiplik geçmediği halde yasal haklar alıcıya geçebilir. Bu gibi durumlarda, risk ve getiriler transfer edilmiştir. Satıcının yerine getireceği edimler de tamamlanmışsa bu gibi durumlarda gelir kaydı yapılır. Eğer, yerine getirilecek önemli edimler varsa, edimlerin yerine getirilmesi beklenir. Örnek olarak, inşası henüz bitmemiş bina verilebilir. • Alıcının risk ve getiriyi transfer etmediği durumlarda; alım satım opsiyonlarının mevcut olması halinde, bu durumların varlığı işlemin satış, finansman anlaşması ya da finansal kiralama olduğunu belirler. İşlem satış olarak tanımlanıyor ise, satıcının devam eden kontrolü, gelir kaydının ertelenmesine sebep olabilir. • Satıcı ödeme niyetini de dikkate almalıdır. Örneğin, bir miktar ödeme alıcının taahhütünü yerine getireceği konusunda kesin kanıt sayılmaz ve gelir nakten alındığı ölçüde kaydedilir.

40. Hizmetlerin Sunumu • 10. Kuruluş ücretleri • Kuruluş ücretleri tamamlanma yüzdesi dikkate alınarak gelir kaydedilir. • 11. Ürün fiyatı içinde servis ücretinin yer alması • Ürünün fiyatına ölçülebilir miktarda servis ücreti dahil edilmişse, bu miktar ertelenir ve servisin yerine getirilmesiyle gelir olarak kaydedilir. Ertelenen miktar servislerle ilgili maliyetleri ve buna uygun miktarda karı içermelidir. • 12. Reklam komisyonları • Medya komisyonları ilgili reklam yayınlanmadan tanınabilir. Üretim komisyonları ise tamamlanma derecelerine göre gelir kaydedilir.

41. 13. Sigorta komisyonları • Sigorta acentalarının aldığı ya da alacak olduğu ve ek servis gerektirmeyen komisyonlar başlangıç ya da yenilenme tarihinde gelir kaydedilir. Acenta, poliçelerin geçerli olduğu dönem içinde ek servisler verecekse, gelir ertelenir ve poliçenin hayatı boyunca gelir kaydedilir. • 14. Giriş ücretleri • Artistik performanslarda ve özel gösterilerden elde edilen gelir, performans sunulduğunda kaydedilir. Birkaç etkinlik için giriş ücreti alınmışsa, etkinlikler gerçekleştikçe ilgili kısım gelir kaydedilir.

42. 15. Öğretim ücretleri • Gelir, eğitim gerçekleştirildikçe kaydedilir. • 16. Üyelik ücretleri • Gelirin kaydedilmesi, sağlanan hizmetlerin doğasına bağlıdır. üyelik aidatı sadece üyelik sağlıyor ve ürün/hizmetler için ayrıca ödeme yapılıyor olabilir; tahsilat ile ilgili şüphe yoksa gelir kaydı yapılır. Aidat üyelere sağlanan hizmetleri alma hakkı veriyor ise ya da belli dönem için indirim hakkı sağlıyor ise, gelir kaydı zamanlama, işin doğası ve sağladığı faydanın düzeyine göre yapılır.

43. 17. Franchising ücretleri: Franchising ücretleri, ilk ve sonraki hizmetleri, teçhizatı ve bilgi birikimini kapsayabilir. Gelir kaydedilirken, ücretin neleri kapsadığına bakılır. Aşağıdaki yöntemler, franchising ücretlerinin gelir kaydedilmesinde uygundur; • a) Teçhizat ve diğer maddi varlıkları tedariki • Varlıkların makul değeri teslimatla beraber gelir kaydedilir. • b) İlk ve sonraki servislerin sağlanması • Ücretin bir kısmı servisleri içeriyorsa ya da servisler için ayrıca ücret ödeniyorsa, ilgili servislerin gerçekleşmesi dikkate alınarak gelir kaydı yapılabilir. Franchising anlaşması, ekipman, stok ve diğer maddi varlıkların başkalarına yapılandan daha ucuza satımını içeriyorsa, tahminlenen maliyetler ve uygun bir kar hesaplanarak ertelenir ve satışlar gerçekleştikçe kaydedilir. Bölgesel franchising anlaşması yapıldıysa ve birden çok mağaza varsa mağazalara göre oranlanarak gelir kaydı yapılmalıdır. • c) Devam eden franchising ödemeleri • Anlaşmanın devam etmesi için ödenen ücretler, servisler sağlandıkça ya da haklar kullanıldıkça gelir kaydedilir. • d) Acenta İşlemleri • Ticari işlemler franchising veren ile alan arasında, acentalık faaliyeti gibi gelişebilir. Örneğin, franchising veren, alan adına kar amacı gitmeksizin tedarik emri verebilir ve ihtiyaçların karşılanmasına yardımcı olabilir; bu gibi durumlar, gelir yaratmazlar.

44. Faiz, İsim Hakları ve Temettüler • 19. Lisans Ücretleri ve İsim Hakları • İşletme varlıklarının (patent, yazılım, telif hakkı, filmler) başkaları tarafından kullanılmasından sağlanan ücret ve isim hakları, anlaşmanın içeriği göz önüne alınarak gelir kaydedilir. Bazı durumlarda, ücret ve isim hakkı ödemesi, gelecekte gerçekleşecek bir olaya bağlı olabilir; bu gibi durumlarda gelir, muhtemel olduğunda kaydedilir, bu durum genelde etkinliğin gerçekleşmesidir.