480 likes | 648 Views
HOÀI SINH TIM PHOÅI. TS BS Hoà Huyønh Quang Trí Vieän Tim TP HCM. NOÄI DUNG. Toång quaùt veà hoài sinh tim phoåi – Caùc höôùng daãn quoác teá veà hoài sinh tim phoåi Caáp cöùu caên baûn Caáp cöùu naâng cao Chaêm soùc sau ngöng tim. YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI HOÏC VIEÂN.
E N D
HOÀI SINH TIM PHOÅI TS BS Hoà Huyønh Quang Trí Vieän Tim TP HCM
NOÄI DUNG Toång quaùt veà hoài sinh tim phoåi – Caùc höôùng daãn quoác teá veà hoài sinh tim phoåi Caáp cöùu caên baûn Caáp cöùu naâng cao Chaêm soùc sau ngöng tim
YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI HOÏC VIEÂN Bieát caùch nhaän bieát sôùm ngöng tim Bieát trình töï caáp cöùu ngöng tim caên baûn Bieát caùch nhaán ngöïc ñuùng Bieát nguyeân taéc giuùp thôû tröôùc vaø sau khi kieåm soaùt ñöôøng thôû naâng cao Soác ñieän phaù rung: bieát chæ ñònh, naêng löôïng, vò trí ñieän cöïc Bieát caùc thuoác duøng trong caáp cöùu ngöng tim vaø lieàu duøng caùc thuoác naøy ôû ngöôøi lôùn Bieát caùc loaïi ngöng tim vaø caùch xöû trí trong töøng loaïi Bieát caùc nguyeân nhaân ngöng tim coù theå ñaûo ngöôïc Bieát caùc muïc tieâu caàn ñaït veà huyeát ñoäng, thoâng khí, cung caáp oxy vaø kieåm soaùt ñöôøng huyeát trong chaêm soùc sau ngöng tim
Hoài sinh tim phoåi (Cardiopulmonary resuscitation – CPR) • Hoài sinh tim phoåi laø moät chuoãi nhöõng haønh ñoäng caáp cöùu ñöôïc thöïc hieän nhaèm caûi thieän khaû naêng soáng soùt sau ngöng tim. • Tröôùc naêm 2000, caùc hoäi chuyeân khoa cuûa töøng quoác gia vaø khu vöïc ñöa ra nhöõng höôùng daãn rieâng reõ veà hoài sinh tim phoåi. • Naêm 1992, UÛy ban Lieân laïc Quoác teá veà Hoài sinh (International Liaison Committee on Resuscitation – ILCOR) ñöôïc thaønh laäp, goàm Hieäp hoäi Tim Hoa Kyø, Hoäi ñoàng Hoài sinh chaâu AÂu, Hoäi Tim vaø Ñoät quò Canada, Hoäi ñoàng Hoài sinh Nam Phi, UÛy ban Hoài sinh UÙc vaø New Zealand, Hoäi Tim Lieân Myõ vaø Hoäi ñoàng Hoài sinh chaâu AÙ. • Muïc tieâu cuûa ILCOR: nhaän dieän vaø xem xeùt caùc chöùng cöù khoa hoïc veà hoài sinh tim phoåi vaø caáp cöùu tim maïch vaø tieán ñeán moät söï ñoàng thuaän quoác teá veà caùc höôùng daãn ñieàu trò.
Caùc höôùng daãn veà hoài sinh tim phoåi Naêm 2000, ILCOR ñöa ra moät höôùng daãn chung ñaàu tieân veà hoài sinh tim phoåi. Naêm 2005 ILCOR ñöa ra höôùng daãn laàn 2 coù nhieàu thay ñoåi so vôùi höôùng daãn 2000. Naêm 2010 ILCOR ñöa ra höôùng daãn môùi nhaát veà hoài sinh tim phoåi. Döïa treân höôùng daãn 2010 cuûa ILCOR, caùc chuyeân gia thuoäc Hieäp hoäi Tim Hoa Kyø ñaõ bieân soaïn “Höôùng daãn 2010 veà hoài sinh tim phoåi vaø caáp cöùu tim maïch cuûa Hieäp hoäi Tim Hoa Kyø” (2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care).
Chuoãi soáng soùt (Chain of survival) Hoài sinh ngöng tim thaønh coâng ñoøi hoûi phaûi coù moät heä thoáng nhöõng haønh ñoäng ñöôïc phoái hôïp chaët cheõ, taïo thaønh chuoãi soáng soùt. Caùc maét xích cuûa chuoãi soáng soùt: Nhaän bieát ngay ngöng tim vaø kích hoaït heä thoáng caáp cöùu Caáp cöùu caên baûn sôùm, nhaán maïnh vieäc nhaán ngöïc ñuùng Phaù rung nhanh choùng Caáp cöùu naâng cao coù hieäu quaû Chaêm soùc sau ngöng tim moät caùch toaøn dieän
Caáp cöùu ngöng tim caên baûn(Basic Life Support – BLS) Nhaän bieát sôùm ngöng tim: Khoâng tænh, khoâng ñaùp öùng Khoâng thôû bình thöôøng (ngöng thôû hoaëc thôû kieåu ngaùp caù) Baét maïch: Nhaân vieân y teá khoâng maát quaù 10 giaây cho vieäc baét maïch Boû qua vieäc baét maïch neáu khoâng phaûi nhaân vieân y teá Goïi trôï giuùp vaø baét ñaàu caáp cöùu caên baûn ngay
Caáp cöùu ngöng tim caên baûn Trình töï nhaán ngöïc-giuùp thôû thay ñoåi töø ABC(Airway-Breathing-Circulation) trong caùc höôùng daãn tröôùc ñaây thaønh CAB trong höôùng daãn 2010: baét ñaàu caáp cöùu caên baûn baèng nhaán ngöïc. Nhöõng ñieàu caàn nhôù veà nhaán ngöïc: Taàn soá ít nhaát 100/phuùt Bieân ñoä ít nhaát 2 inches (5 cm) Ñeå ngöïc bung leân hoaøn toaøn giöõa 2 laàn nhaán Ñoåi ngöôøi nhaán moãi 2 phuùt Haïn cheá toái ña vieäc giaùn ñoaïn nhaán ngöïc, moãi laàn giaùn ñoaïn khoâng quaù 10 giaây
Caáp cöùu ngöng tim caên baûn Giöõ thoâng ñöôøng thôû: Ngöôøi caáp cöùu khoâng phaûi nhaân vieân y teá: Neáu ñuû töï tin ñeå vöøa nhaán ngöïc vöøa giuùp thôû thöïc hieän tö theá “head tilt-chin lift”. Ngöôøi caáp cöùu laø nhaân vieân y teá: thöïc hieän tö theá “head tilt-chin lift” hoaëc tö theá “jaw thrust” neáu nghi ngôø coù chaán thöông coät soáng coå.
Caáp cöùu ngöng tim caên baûn Giuùp thôû: Neáu ngöôøi caáp cöùu laø nhaân vieân y teá thoâng thaïo caùch giuùp thôû: Giuùp thôû baèng phöông phaùp mieäng-mieäng hoaëc boùng-maët naï Xen keõ 30 laàn nhaán ngöïc vôùi 2 laàn giuùp thôû Moãi laàn giuùp thôû khoaûng 1 giaây Theå tích giuùp thôû ñuû ñeå thaáy ngöïc nhoâ leân Neáu ngöôøi caáp cöùu khoâng quen caùch giuùp thôû: chæ nhaán ngöïc ñôn thuaàn (hands-only CPR).
TNLS phaân nhoùm ngaãu nhieân taïi bang Washington (Hoa Kyø) vaø London (Anh) treân 1941 ca ngöng tim ngoaøi beänh vieän. 981 ca ñöôïc phaân vaøo nhoùm HSTP vôùi nhaán ngöïc ñôn thuaàn vaø 960 ca ñöôïc phaân vaøo nhoùm HSTP chuaån. Tæ leä soáng soùt ñeán khi xuaát vieän cuûa 2 nhoùm töông ñöông nhau (12,5% so vôùi 11,0%, p = 0,31). (N Engl J Med 2010;363:423-433)
TNLS phaân nhoùm ngaãu nhieân taïi Thuïy Ñieån treân 1276 ca ngöng tim ngoaøi beänh vieän. 620 ca ñöôïc phaân vaøo nhoùm HSTP vôùi nhaán ngöïc ñôn thuaàn vaø 656 ca ñöôïc phaân vaøo nhoùm HSTP chuaån. Tæ leä soáng soùt sau 30 ngaøy cuûa 2 nhoùm khaùc bieät khoâng coù yù nghóa (8,7% so vôùi 7,0%, p = 0,29). (N Engl J Med 2010;363:434-442)
Nhaán ngöïc: ñoäng taùc caên baûn trong HSTP (Circulation 2010;122:S676-S684)
Maùy phaù rung töï ñoäng (Automated external defibrillator – AED)
Sydney Orlando Beijing
Qui trình caáp cöùu ngöng tim caên baûn daønh cho caùn boä y teá
Caáp cöùu ngöng tim naâng cao(Advanced Cardiovascular Life Support) Nhöõng thay ñoåi chính so vôùi höôùng daãn 2005: Theo doõi lieân tuïc CO2 trong khí thôû ra (continuous quantitative waveform capnography) ñöôïc khuyeán caùo nhaèm xaùc nhaän vò trí oáng noäi khí quaûn. Qui trình caáp cöùu ñöôïc ñôn giaûn hoùa vaø thieát keá laïi nhaèm nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa nhaán ngöïc ñuùng (taàn soá, bieân ñoä, cho ngöïc bung leân hoaøn toaøn giöõa 2 laàn nhaán, haïn cheá vieäc giaùn ñoaïn) vaø traùnh taêng thoâng khí. Boû vieäc duøng atropine moät caùch thöôøng qui trong caáp cöùu hoaït ñoäng ñieän voâ maïch vaø voâ taâm thu. Truyeàn thuoác taêng co boùp ñöôïc xem laø moät bieän phaùp thay theá cho taïo nhòp tim trong tröôøng hôïp nhòp chaäm coù trieäu chöùng. Adenosine ñöôïc khuyeán caùo duøng trong xöû trí ban ñaàu nhòp nhanh coù phöùc boä roäng ñôn daïng vaø ñeàu.
Caùc bieän phaùp hoã trôï vieäc kieåm soaùt ñöôøng thôû vaø thoâng khí Oxy: Thoâng khí baèng oxy 100% ngay khi coù ñieàu kieän. Thoâng khí baèng boùng-maët naï (bag-mask ventilation): Laø moät phöông phaùp cung caáp thoâng khí vaø oxy ñöôïc chaáp nhaän trong caáp cöùu ngöng tim Ñoøi hoûi kyõ naêng (++) chæ daønh cho nhaân vieân y teá ñaõ ñöôïc huaán luyeän Toát nhaát laø thöïc hieän bôûi 2 ngöôøi, moät ngöôøi giöõ thoâng ñöôøng thôû vaø aùp maët naï vaøo maët beänh nhaân, ngöôøi coøn laïi boùp boùng (moãi laàn khoaûng 600 ml trong 1 giaây) Ñaëc bieät höõu ích trong tröôøng hôïp kieåm soaùt ñöôøng thôû naâng cao chöa thöïc hieän ñöôïc hoaëc thaát baïi
Kieåm soaùt ñöôøng thôû naâng cao Kieåm soaùt baèng duïng cuï treân haàu (supraglottic airways): oáng thöïc quaûn-khí quaûn (esophageal-tracheal tube – Combitube) oáng thanh quaûn (laryngeal tube) maët naï thanh quaûn (laryngeal mask airway) Ñaët noäi khí quaûn
OÁng thöïc quaûn-khí quaûn Coù theå thay theá cho thoâng khí baèng boùng-maët naï (class IIa) vaø cho ñaët noäi khí quaûn (class IIa) trong caáp cöùu ngöng tim (nhaân vieân y teá thoâng thaïo)
OÁng thanh quaûn Coù theå thay theá cho thoâng khí baèng boùng-maët naï (class IIb) vaø cho ñaët noäi khí quaûn (class IIb) trong caáp cöùu ngöng tim (nhaân vieân y teá thoâng thaïo)
Maët naï thanh quaûn Coù theå thay theá cho thoâng khí baèng boùng-maët naï (class IIa) vaø cho ñaët noäi khí quaûn (class IIa) trong caáp cöùu ngöng tim (nhaân vieân y teá thoâng thaïo)
Thoâng khí sau khi ñaõ kieåm soaùt ñöôøng thôû naâng cao Boùp boùng giuùp thôû 1 laàn moãi 6-8 giaây (töông öùng vôùi taàn soá giuùp thôû 8-10/phuùt) Khoâng caàn phaûi ngöng nhaán ngöïc ñeå giuùp thôû
Soác ñieän phaù rung • Chæ ñònh trong rung thaát vaø nhòp nhanh thaát voâ maïch. • Trong caùc höôùng daãn cuõ: Soác ñieän laàn löôït 3 cuù vôùi möùc naêng löôïng taêng daàn (200 – 300 – 360 J) xen keõ giöõa nhöõng chu kyø giuùp thôû-nhaán ngöïc. • Keå töø höôùng daãn 2005: Soác ñieän moät cuù duy nhaát giöõa nhöõng chu kyø nhaán ngöïc-giuùp thôû. Muïc ñích: Haïn cheá khoaûng thôøi gian phaûi ngöng nhaán ngöïc ñeå soác ñieän. • Ngay sau cuù soác ñieän: baét ñaàu laïi caùc chu kyø nhaán ngöïc-giuùp thôû trong 2 phuùt, sau ñoù môùi kieåm tra nhòp, maïch.
Naêng löôïng cuûa soác ñieän phaù rung Biphasic truncated exponential Rectilinear biphasic (Physio Control, Philips) (Zoll) Maùy soác ñieän coù daïng soùng 2 pha: Cuù ñaàu 120-200 J tuøy theo höôùng daãn cuûa nhaø saûn xuaát (biphasic truncated exponential: 150-200 J; rectilinear biphasic: 120 J) Neáu khoâng bieát roõ: duøng naêng löôïng toái ña Naêng löôïng cuûa cuù thöù 2 vaø caùc cuù sau ñoù ≥ naêng löôïng cuûa cuù ñaàu
Naêng löôïng cuûa soác ñieän phaù rung • Maùy soác ñieän coù daïng soùng 1 pha: 360 J (ngöôøi lôùn) • Treû em: cuù ñaàu 2 J/kg, cuù thöù hai 4 J/kg, caùc cuù sau ñoù ≥ 4 J/kg nhöng khoâng quaù 10 J/kg
Vò trí caùc ñieän cöïc soác ñieän Khaûo saùt cuûa Heames & CS treân 101 baùc só coâng taùc taïi Southampton General Hospital: Vò trí ñieän cöïc phaûi: ñuùng 65% Vò trí ñieän cöïc traùi: ñuùng 22% (BMJ 2001;322:1393-1394)
Ñöôøng truyeàn tónh maïch • Ñöôøng truyeàn TM raát caàn thieát ñeå tieâm thuoác caáp cöùu. • Neáu tieâm thuoác qua TM ngoaïi vi: sau moãi laàn tieâm traùn laïi baèng 20 ml dòch truyeàn ± giô cao caùnh tay 10-20 giaây. • Coù theå chích TM trung taâm (caûnh trong, döôùi ñoøn) neáu ngöôøi caáp cöùu thoâng thaïo caùc kyõ naêng naøy (Chích TM trung taâm caûn trôû nhaán ngöïc vaø giuùp thôû). • Sau khi caáp cöùu thaønh coâng, neân ruùt boû ñöôøng truyeàn khoâng voâ truøng, ñaët laïi ñöôøng truyeàn môùi moät caùch thaät voâ truøng.
Caùc ñöôøng duøng thuoác khaùc Bôm thuoác qua oáng noäi khí quaûn: - Coù theå bôm adrenalin, lidocain, atropin, naloxone, vasopressin. - Lieàu thuoác bôm qua oáng noäi khí quaûn = 2 – 2,5 laàn lieàu duøng ñöôøng TM. - Pha thuoác trong 5-10 ml nöôùc caát (thuoác haáp thu toát hôn khi pha trong nöôùc caát so vôùi khi pha trong NaCl 0,9%).
Caùc ñöôøng duøng thuoác khaùc Chích vaøo xöông (vò trí thoâng thöôøng: maët tröôùc xöông chaøy): coù theå duøng ñöôïc ôû caû treû em laãn ngöôøi lôùn.
Thuoác duøng trong hoài sinh tim phoåi • Adrenalin: Ñöôïc duøng trong taát caû caùc loaïi ngöng tuaàn hoaøn (rung thaát, voâ taâm thu, hoaït ñoäng ñieän voâ maïch) Lieàu ngöôøi lôùn: 1 mg tieâm TM/trong xöông moãi 3-5 phuùt hoaëc 2-2,5 mg bôm vaøo oáng noäi khí quaûn Lieàu treû em: 0,01 mg/kg tieâm TM/trong xöông moãi 3-5 phuùt hoaëc 0,1 mg/kg bôm vaøo oáng noäi khí quaûn • Vasopressin: Moät lieàu 40 ñôn vò tieâm TM/trong xöông coù theå thay theá cho lieàu adrenalin thöù nhaát hoaëc thöù hai.
Thuoác duøng trong hoài sinh tim phoåi • Amiodarone: chæ ñònh trong rung thaát /nhòp nhanh thaát voâ maïch khoâng ñaùp öùng vôùi soác ñieän vaø adrenalin. Lieàu: 300 mg tieâm TM, coù theå laëp laïi 150 mg tieâm TM (lieàu treû em: 5 mg/kg). • Lidocaine: chæ ñònh gioáng amiodarone. Lieàu: 1-1,5 mg/kg tieâm TM, nhaéc laïi 0,5-0,75 mg/kg sau 5-10 phuùt (toång lieàu khoâng quaù 3 mg/kg). • Magnesium sulfate: chæ ñònh trong xoaén ñænh. Lieàu: 1-2 g tieâm TM (lieàu treû em: 25 – 50 mg/kg).
Caùc loaïi ngöng tim • Rung thaát /Nhòp nhanh thaát voâ maïch (ventricular fibrillation /pulseless ventricular tachycardia). Ñieàu trò: soác ñieän phaù rung, adrenalin (vasopressin), amiodarone (lidocaine). • Voâ taâm thu (asystole): Tieân löôïng xaáu, thöôøng xaûy ra ôû ngöôøi beänh tim giai ñoaïn cuoái hoaëc ñaõ bò ngöng tim laâu. Ñieàu trò baèng thuoác: adrenalin (vasopressin). • Hoaït ñoäng ñieän voâ maïch (pulseless electrical activity - PEA): Tieân löôïng xaáu neáu khoâng giaûi quyeát ñöôïc nguyeân nhaân. Ñieàu trò baèng thuoác: gioáng voâ taâm thu.
Caùc nguyeân nhaân ngöng tim coù theå ñaûo ngöôïc • 5 H: hypoxia, hypovolemia, hydrogen ions (H+), hypo-/hyperkalemia, hypothermia • 5 T: toxins, tamponade (cardiac), tension pneumothorax, thrombosis (pulmonary), thrombosis (coronary)
Qui trình caáp cöùu ngöng tim naâng cao
Xöû trí roái loaïn nhòp chaäm vaø nhanh coù trieäu chöùng Taàn soá tim trong roái loaïn nhòp chaäm coù trieäu chöùng thöôøng laø < 50/phuùt. Taàn soá tim trong roái loaïn nhòp nhanh coù trieäu chöùng thöôøng laø > 150/phuùt. Nguyeân taéc xöû trí chung: Nhaän dieän vaø giaûi quyeát nguyeân nhaân (ví duï giaûm oxy/maùu) Ñaùnh giaù xem roái loaïn nhòp coù aûnh höôûng ñaùng keå treân huyeát ñoäng hay khoâng (tuït huyeát aùp, choaùng, roái loaïn tri giaùc, ñau thaét ngöïc, suy tim caáp)
Chaêm soùc sau ngöng tim Muïc tieâu ban ñaàu: • Toái öu hoùa chöùc naêng tim phoåi vaø töôùi maùu caùc cô quan quan troïng • Chuyeån ngöôøi ngöng tim ngoaøi beänh vieän ñeán moät beänh vieän thích hôïp • Chuyeån ngöôøi ngöng tim trong beänh vieän vaøo moät khoa saên soùc tích cöïc thích hôïp • Nhaän dieän vaø xöû trí caùc nguyeân nhaân thuùc ñaåy vaø ngöøa ngöng tim taùi phaùt Muïc tieâu sau ñoù: • Kieåm soaùt thaân nhieät ñeå taêng khaû naêng soáng soùt vaø caûi thieän döï haäu thaàn kinh • Nhaän bieát vaø ñieàu trò hoäi chöùng maïch vaønh caáp • Toái öu hoùa thoâng khí cô hoïc nhaèm giaûm thieåu toån thöông phoåi • Giaûm nguy cô toån thöông ña cô quan vaø hoã trôï chöùc naêng cô quan neáu caàn • Ñaùnh giaù moät caùch khaùch quan döï haäu • Phuïc hoài chöùc naêng khi caàn
Chaêm soùc sau ngöng tim Theo doõi huyeát ñoäng taêng cöôøng • Sieâu aâm tim • Ño cung löôïng tim (ño khoâng xaâm nhaäp hoaëc baèng ca-teâ-te ÑMP) Theo doõi naõo • Ñieän naõo ñoà (khi caàn/lieân tuïc): phaùt hieän sôùm vaø ñieàu trò co giaät • CT/MRI naõo Theo doõi tích cöïc chung Ca-teâ-te trong ñoäng maïch Ñoä baõo hoøa oxy qua da Monitor ñieän tim lieân tuïc AÙp löïc TM trung taâm Ñoä baõo hoøa oxy maùu TM trung taâm Nhieät ñoä (baøng quang, thöïc quaûn) Löu löôïng nöôùc tieåu Khí maùu ñoäng maïch Lactate huyeát thanh Ñöôøng huyeát, ñieän giaûi, coâng thöùc maùu, creatinin huyeát thanh X-quang ngöïc
Chaêm soùc sau ngöng tim Vaán ñeà can thieäp maïch vaønh: Nhöõng ngöôøi ngöng tim ñöôïc hoài sinh tim phoåi thaønh coâng coù tieâu chuaån ñieän tim cuûa NMCT caáp vôùi ST cheânh leân caàn ñöôïc chuïp maïch vaønh ngay vaø can thieäp maïch vaønh qua da neáu coù chæ ñònh. Vì taàn suaát hoäi chöùng maïch vaønh caáp ôû ngöôøi ngöng tim ngoaøi beänh vieän khaù cao vaø ñieän tim coù nhieàu haïn cheá trong chaån ñoaùn NMCT caáp, cuõng neân xem xeùt chuïp maïch vaønh ngay cho nhöõng ngöôøi ngöng tim ñöôïc hoài sinh tim phoåi thaønh coâng vaø nghi ngôø coù hoäi chöùng maïch vaønh caáp.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 2010 International Consensus on Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Science with Treatment Recommendations. (http://circ.ahajournals.org/content/vol122/16_suppl_2/) 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care Science. (http://circ.ahajournals.org/content/vol122/18_suppl_3/) Post-cardiac arrest syndrome. ILCOR Consensus Statement. Circulation 2008;118:2452-2483.