EĞİTİM PROGRAMININ ÖGELERİ: D. SINAMA DURUMLARI

1. EĞİTİM PROGRAMININ ÖGELERİ: D. SINAMA DURUMLARI By_Ofspring 2007/2008

2. Sınama durumları, öğrencide gözlemeye karar verdiğimiz istendik davranışların kazanılıp kazanılmadığı hakkında bir yargıya varma işidir. Sınama durumları düzenlenmediği taktirde oluşturulan programın bütünü ve program içerisinde yer alan öğrenme etkinliklerinin uygunluğu ve yeterliliği hakkında herhangi bir dönüt alınamayacaktır. By_Ofspring 2007/2008

3. Sınama durumlarını düzenlerken şu hususlara dikkat edilmelidir: ▪ Belirtke tablosu düzenlenmelidir. ▪ Sınama durumunun amacı belirlenmelidir. ▪ Sınama durumu davranış alanlarının niteliklerine ve davranışın düzeyine göre belirlenmelidir. ▪ Sınama durumları hedef davranışların yoklanmasında işe koşulacak uygun soru tiplerine göre hazırlanmalıdır. By_Ofspring 2007/2008

4. ▪ Sınama durumu yoklanacak davranışla ilgili olmalıdır. ▪ Sınama durumu açık ve anlaşılır olmalıdır. ▪ Soru olumsuz ifade ile bitiyorsa bunun altı çizilmeli ya da farklı yazılmalıdır. ▪ Soru çoktan seçmeli ise kuralına uygun olarak yazılmalıdır. ▪ Bilgiler tam ve doğru olarak verilmeli, bilimsel ve mantıksal hata yapılmamalıdır. ▪ Sınama durumu bilenle bilmeyeni ayırmalıdır. By_Ofspring 2007/2008

5. ▪ Her soru bağımsız olmalı, bir soru diğerinin ipucu olmamalıdır. ▪ Soru sayısı, soruların güçlüğü ve yeterlilik düzeyine göre yeterli zaman tanınmalıdır. ▪ Sınama durumunda dönüt, düzeltme ve ipucu kullanılmamalıdır. ▪ Kolay sorular başa, ortaya ve sona dağıtılmalıdır. ▪ Benzer nitelikteki sorular gruplandırılmalıdır. ▪ Sınav ortamı davranışın gerektirdiği şartlara göre düzenlenmelidir. ▪ Kopya çekmeye fırsat verilmemelidir. ▪ Gerekli araç – gereç, öğrencinin kolayca alıp kullanacağı bir yerde olmalıdır. By_Ofspring 2007/2008

6. BİLİŞSEL ÖĞRENMELERİN SINANMASI-BELİRTKE TABLOSU By_Ofspring 2007/2008

7. DUYUŞSAL ÖĞRENMELERİN SINANMASI-TUTUM ANKETLERİ By_Ofspring 2007/2008

8. DEVİNİŞSEL ÖĞRENMELERİN SINANMASI-DERECELİ PUANLAMA ANAHTARLARI By_Ofspring 2007/2008

9. PROGRAMIN DENENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ By_Ofspring 2007/2008

10. PROGRAMIN DENENMESİ Hedefler, davranışlar, içerik, eğitim ve sınama durumlarından oluşan bir program ne kadar bilimsel hazırlanırsa hazırlansın bir denenceler manzumesi olmaktan öteye gidemez. Programı denemenin esas amacı, geliştirilen yeni programın ülke çapında uygulamaya konmadan önce eksik ya da iyi yönlerini tespit ederek en iyi programa ulaşmaktır. Bunun için “alan testi” önerilmektedir. By_Ofspring 2007/2008

11. Programın denenmesinde şu sıra izlenir: 1. Uygulamanın planlanması 2. Deneme yapılacak okul ve sınıfların seçilmesi 3. Okul yöneticisi ve öğretmenlerin seçilmesi 4. Okul yöneticisi ve öğretmenlere denenecek programın dağıtılması, tanıtılması 5. Hazırlanan program ve öğretim materyallerinin uygulanması 6. Denenen programın ve öğretim materyallerinin değerlendirilmesi (anketler, mülakatlar, gözlemler, testler, deney ve kontrol grubu karşılaştırmaları vs..) By_Ofspring 2007/2008

12. PROGRAMIN DEĞERLENDİRİLMESİ Program değerlendirme, programın etkililiği hakkında karar verme sürecidir. Eğitim programının etkililiği hakkında önce veriler toplanmalı, bu veriler belli bir ölçütle karşılaştırıldıktan sonra bir karara varılmalıdır. By_Ofspring 2007/2008

13. 1. Değerlendirme Türleri a. Yönelik Olduğu Amaca Göre Değerlendirme 1. Girişte Tanıma – Yerleştirmeye Dönük Değerlendirme (Diagnostic) 2. Süreçte Biçimlendirme ve Yetiştirmeye Dönük Değerlendirme (Formative) 3. Çıkışta Düzey Belirleyici Değerlendirme (Summative) b. Kıyaslama Ölçütüne Göre Değerlendirme 1. Norma Dayalı Değerlendirme (Bağıl Değerlendirme) 2. Hedefe Dayalı Değerlendirme (Mutlak Değerlendirme) c. Programın Ögelerine Bakılarak Yapılan Değerlendirme By_Ofspring 2007/2008

14. Program Değerlendirme Yaklaşımları • Yetişek tasarısına bakarak: Hedeflerin kurallara uygun olup olmadığını göstermekten öteye gidemez • Ortama bakarak: Sadece ortam değerlendirilir. Muhtemel uyarıcılarla gerçek uyarıcılar aynı olmayabilir ve öğrenci farkları göz ardı edilmemelidir • Başarıya bakarak: Kriter olan sene sonu sınavındaki başarıdır. • Erişiye bakarak:Bu yöntem daha uygun olmakla birlikte yetişeği tam değerlendirmemektedir. • Öğrenmeye bakarak: İstenilen öğrenmeler ile birlikte istenmeyen öğrenmeler de olacağı için tamdeğerlendirme yapmamızı engeller. • Ürüne bakarak:Öğrenci-öğretmen davranışları ve hatta ortamdaki başka değişkenler de hesaba katıldığı için daha mantıklıdır. By_Ofspring 2007/2008

15. YETİŞEK (EĞİTİM PROGRAMI)TASARISINA BAKARAK DEĞERLENDİRME • Tasarlanan yetişek, çağdaş yetişek geliştirme ilkelerine uygun olarak hazırlanıp hazırlanmadığı konusunda bilgi vermektedir.

16. ORTAMA (GİZLİ VE MUHTEMEL UYARICILAR DÜZENİNE) BAKARAK DEĞERLENDİRME • Eğitim işlemlerinin gözlenmesi ve betimlenmesi yoluyla yapılmaktadır.

17. BAŞARIYA BAKARAK DEĞERLENDİRME • Sene ve dönem sonunda verilen öğrenme düzeyini belirlemeye dönük değerlendirmeye göre sistem hakkında bir yargıya varmaktır.

18. ERİŞİYE BAKARAK DEĞERLENDİRME • Yetişeğe girişteki davranışlarla yetişekten çıkıştaki davranışlar arasındaki hedeflerle tutarlı farkın değerlendirilmesidir.

19. ÖĞRENMEYE BAKARAK YAPILAN DEĞERLENDİRME • Erişiye ilaveten istenmedik yan ürünleri ve beklenmedik, fakat istendik öğrenmeleri de kapsayarak yetişek hakkında değer yargısına varmada dayanak olmaktadır.

20. ÜRÜNE VE YAN ÜRÜNLERE BAKARAK YAPILAN DEĞERLENDİRME • Erişiye ağırlık verilerek ürün betimlenmekte, hangi davranışlarda tam öğrenmenin sağlandığı, hangi davranışlara erişilemediği, hangi davranışlarda ters gelişmelerin olduğu, hangi istenmedik yan ürünlerin oluştuğu, hangi beklenmedik istendik ürünlerin meydana geldiği ortaya konulmaktadır (Ertürk,1972; akt.Enginer,2000).

21. 2. Program Değerlendirme Modelleri a. Hedefe Dayalı Değerlendirme Modeli R.Tyler tarafından 1933-1941 yılları arasında geliştirilmiştir. Tyler tarafından, kendi program geliştirme modeline uygun olarak geliştirilmiştir. Tyler’a göre programın; Hedefler, Öğrenme Yaşantıları ve Değerlendirme olmak üzere üç temel ögesi vardır. Tyler’a göre bu ögeler birbiriyle etkileşim içinde olduğundan değerlendirme sürecinde hem hedeflerin hem de öğrenme yaşantılarının etkililiğine bakılmalıdır. By_Ofspring 2007/2008

22. a. Hedefe Dayalı Değerlendirme Modeli • Öğrenci davranışları hem öğretimin başında hem de sonunda olmak üzere hedeflere ulaşma derecesi bakımından test edilerek program değerlendirilir. • Bu değerlendirme yaklaşımının deneysel araştırma yöntemlerine uygun olduğu söylenebilir. By_Ofspring 2007/2008

23. Hedefe dayalı değerlendirme sürecinde aşağıdaki aşamalara yer verilmesi gerekir: 1. Programın hedeflerini belirleme 2. Hedefleri kazandırılmak istenen özelliğe göre sınıflama 3. Hedefleri davranış cinsinden ifade etme 4. Hedefe ulaşılıp ulaşılmadığını gösterecek durumu belirleme 5. Ölçme tekniklerini geliştirme ya da seçme 6. Öğrencinin davranış yeterlilikleri ile ilgili veriyi toplama 7. Elde edilen verilerle belirlenen hedefleri karşılaştırma. * Tyler’ın değerlendirme modelinde niceliksel verilerden yararlanılır. * Tyler, davranışların kalıcılığını kontrol etmek için programın bitiminden belli bir süre sonra da davranışların izleme çalışması ile değerlendirilmesinin önemi üzerinde durmuştur. By_Ofspring 2007/2008

24. b. Metfessel – Michael Değerlendirme Modeli 1960’ların sonlarında Metfessel ve Michael tarafından geliştirilmiştir. Bu değerlendirme modeline göre eğitim uzmanları: 1. Öğretmenlerin, yöneticilerin, öğrencilerin, sıradan vatandaşların doğrudan ve dolaylı olarak değerlendirmede yer almasını sağlamalıdır. 2. Hedeflerin yoğun paradigmasını geliştirmelidir. 3. Hedefleri uygulanabilir biçime dönüştürmelidir. 4. Hedeflerin ışığında programın etkililiğini bireylerden sağlanan verilerle ölçebilecek ölçme araçları geliştirmelidir.

25. 5. Programın uygulandığı sürece,test ve diğer uygun araçları kullanarak düzenli gözlemler yapmalı. Programın uygulama sürecini test etmelidir. 6. Toplanan bilgileri analiz etmelidir. 7. Programı felsefi anlamda değerlendirebilmede kullanılabilecek standartları ve değerleri açıklamalı. 8. Ulaşılan bilgilere dayalı olarak programın ileriye yönelik uygulanabilirliği konusunda öneriler geliştirmelidir. By_Ofspring 2007/2008

26. c. Provus’un Farklar Yaklaşımı İle Değerlendirme Modeli Bu modelde değerlendirme dört bileşene ve beş evreye ayrılır. Modelin; Bileşenleri: 1. Programın standartlarını belirleme 2. Program performansını belirleme 3. Performans ile standartları karşılaştırma 4. Performans ile standartlar arasında bir farkın olup olmadığını belirleme. By_Ofspring 2007/2008

27. Evreleri: 1. Tasarım 2. Oluşturma 3. Süreçler 4. Ürün – sonuçlar 5. Program çıktılarının benzer program çıktılarıyla karşılaştırılarak maliyet – yarar analizlerinin yapılması. By_Ofspring 2007/2008

28. d. Stake’in Uygunluk – Olasılık Modeli Robert Stake tarafından geliştirilmiştir. Stake'e göre eğitimciler değerlendirme yaparken sezgisel normları ve göreli yargıyı dışta tutarak düzenli değerlendirmenin temel ilkelerini oluşturmalıdır. Stake, bir yargıya varmanın çok zor olduğunu, ancak profesyonel bir değerlendirme uzmanının görevinin yargıya varmak olduğunu açıklamaktadır. Bu modelde düzenli değerlendirmenin nesnel sonuçlara götürebileceği varsayımından hareketle program değerlendirme şu üç boyutta ele alınmaktadır: 1. Girdiler: Çıktıyı etkileyen öğrenme – öğretme süreci öncesinde var olanları. 2. Süreç: Öğrenme – öğretme sürecindeki yaşantıları (sınıf ortamı, zaman ayarlamaları, boş zaman düzenlemeleri, iletişim ve etkileşim sistemi vb.) 3. Çıktı (Ürün): Akademik başarı, tutum ve beceri düzeyini değerlendirmeyi açıklamaktadır. Programı, uygulayıcıları olan öğretmen ve yöneticiler değerlendirmelidir. Stake’in modelinde tasarlanan ve gerçekleşen durumun (örneğin çıktının) uygunluğuna bakılır.

29. e. Stufflebeam’in Bağlam, Girdi – Süreç ve Ürün Modeli Stufflebeam’e göre program değerlendirmenin amacı, program hakkında karar verme yetkisine sahip kişilere bilgi vermektir. Program geliştirmede planlama, yapılaştırma, uygulama ve yeniden düzenleme ile ilgili kararlar alındığından bu kararlara dayanak olacak bilgilerin toplanması için programın dört farklı aşamasının değerlendirilmesi gereklidir: By_Ofspring 2007/2008

30. — Bağlamın Değerlendirilmesi aşamasında, programla ilgili tüm faktörler ve mevcut durum analiz edilir. Bu aşamanın amacı hedeflerin belirlenmesine temel olacak bilgilerin toplanması ve hedeflerin belirlenmesidir. Analiz sırasında özellikle karşılanamayan ihtiyaçlar ve bu ihtiyaçların neden karşılanamadığı üzerine odaklanılır. Ayrıca programın başarılı olabilmesi için kaynakların nasıl kullanılması gerektiği irdelenir. — Girdinin Değerlendirilmesi - Amaçlar mevcut duruma uygun olarak belirlenmiş mi? - Hedefler okulun amaçları ile tutarlı mı? - Öğretim stratejileri hedeflere uygun mu? - vb.. By_Ofspring 2007/2008

31. — Sürecin Değerlendirilmesi aşamasında, program uygulanırken gerçekleştirilen ve planlanan ile gerçek etkinlikler arasındaki uyuma bakılır. • — Ürünün Değerlendirilmesi aşamasında ise, beklenen ürünle gerçekleşen ürünün karşılaştırılması söz konusudur. Ürün değerlendirme ile, uygulanan programın devam edip etmeyeceği ya da nasıl bir değişikliğe uğratılması gerektiği hakkında bilgi sağlanır. By_Ofspring 2007/2008

32. g. Stufflebeam’ın Toplam Değerlendirme Modeli • Stufflebeam tarafından geliştirilmiştir. • Bu model bağlam, girdi, süreç ve ürün değerlendirilmesini gerektirir. • Dört tür karar vermeyi gösterir. a) Planlama kararları; çevre değerlendirmesinden sonra yapılır b) Yapılandırma kararları; girdi değerlendirmesinden sonra yapılır. c) Uygulama kararları; süreç değerlendirmesinden sonra yapılır. d) Geri dönüşüm kararları; ürün değerlendirmesinden sonra yapılır.

33. g. Toplam Değerlendirme Modeli • Stufflebeam ve arkadaşları karar vermenin dört şeklini belirtir: 1. Çok bilgi ile küçük değişiklik (durağan) 2. Az bilgi ile küçük değişiklik (çoğaltıcı) 3. Çok bilgi ile büyük değişiklik (biçim değiştirici) 4. Az bilgi ile büyük değişiklik (hareketli) • Bu farklı oluşumlar dört tür değişim etkinliğini getirir; - Durağan değişim; çok bilgiye dayanan küçük değişikliklerdir. Eğitimde en çok bu değişiklik kullanılır. - Çoğaltıcı değişim; az bilgiye dayalı olarak gerçekleşen bir dizi küçük değişikliği gösterir. - Biçim değiştirici değişiklik; çok bilgiye dayanan büyük değişikliklerdir. - Hareketli değişim; az bilgiye dayanan büyük değişiklik yapıldığında ortaya çıkar. Böyle bir durumda değişimin işleyeceğine ilişkin çok az kanıtla girişimde bulunulur. Bu değişiklikler küçük belirtiler üzerine kurulan yenileştirici çözümlerdir.

34. f. Eisner’in Eğitsel Eleştiri Değerlendirme Modeli Eğitim programı bu konuda geniş bilgisi olan, eleştirme gücü ve bilgisine sahip kişiler tarafından değerlendirilebilir. Bu modelde, değerlendirmede veriler ve sonuçlardan daha fazlasını üretmesi gereken eğitsel eleştiri ya da uzmanlık önerilir. Eisner değerlendirmecilerin; “Programın uygulanması sırasında yıl boyunca ne oldu?, Anahtar olaylar nelerdi?, Bu olaylar nasıl ortaya çıktı?, Öğretmen ve öğrenciler bu olaya nasıl katıldı?, Bu olay nasıl daha etkili hale getirilebilirdi?, Öğrencilerin hangi yönleri gelişti?, öğrenciler uygulamadan ne kazandılar?” gibi sürece, okuldaki yaşantılara ve eğitimin niteliğine yönelik sorular sorması gerektiğini ifade eder. By_Ofspring 2007/2008

35. Bu model uzman kişilerce uygulanmakta, program uygulandıktan sonra programın niteliksel sonuçları ile ilgili bilgilerin elde edilmesi, bunların yorumlanması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu yönüyle modelin üç boyutu bulunmaktadır. Bunlar: 1. Betimleme: Eğitimin niteliğinin ortaya konulması 2. Yorumlama: Ortaya çıkan durumların olası nedenlerinin ve sonuçlarının tartışılması, irdelenmesi 3. Değerlendirme: Betimleme ve yorumlama sonuçlarına göre program hakkında yargıya varılması By_Ofspring 2007/2008

36. h. Stake’in İhtiyaca Cevap Verici Program Değerlendirme Modeli • Robert Stake tarafından ortaya konulan bu modelde değerlendirmeciler, sonuçlardan çok program etkinliklerini ve sürecin değerlendirilmesiyle ilgilenir. • Değerlendirme uzmanı; 1. Programın öyküsünü anlatır, 2. Özelliklerini anlatır, 3. Müşterilerini ve personelini tanımlar, 4. Önemli konularını ve sorunlarını belirtir, 5. Başarılarını rapor eder. • Bu modelde değerlendirmecinin programın etkinliği ve içeriği ile ilgili bir plan geliştirmesi gerekir. Bu planda gözlem yapacak, öykü ve betimlemeleri hazırlayacak ve ürün sunumunu gerçekleştirecek kişilere gereksinim vardır.

37. Demirel’in Analitik Program Değerlendirme Modeli By_Ofspring 2007/2008

38. Bu model iki temel üzerine oturtulmuştur. Birinci boyut programın kendisi ve programla ilgili yazılı materyaller, ikinci boyut ise programdan etkilenen paydaşların görüşleridir. Modelde ayrıca her iki boyut için geçerli olacak veri kaynaklarına da yer verilmiştir. • Modelin birinci boyutunda program analizi önerilmekte ve analiz işlemine program tasarısından başlanmaktadır. Buna göre programın dayandığı temel felsefe, merkeze alınan öğrenme kuramları ile program ögeleri (hedef, içerik, süreç ve sınama durumları) arasındaki ilişkiler sırayla incelenmektedir. Program tasarısının analizi yapıldıktan sonra mevcut durumun analizi yapılması istenmekte ve bunun programın güçlü, zayıf yönleri ile program uygulamasındaki olanakları ve tehditleri irdeleyen SWOT analizi ile yapılması önerilmektedir. Program tasarısı hazırlanırken yapılan ihtiyaç analizi çalışmasının değerlendirilmesi de bu aşamada önerilmektedir. Son olarak hazırlanan programın girdi, süreç ve çıktı boyutunda değerlendirilmesinin program dökümanlarının incelenmesiyle birlikte yapılması önerilmektedir.

39. Modelin ikinci boyutunda ise bu programı uygulayacak paydaş görüşlerinin ayrı ayrı değerlendirilmesi önerilmektedir. Sırasıyla programla ilgili alan uzmanları ile program geliştirme uzmanlarının görüşlerinden başlanarak, öğretmen, öğrenci, yönetici, müfettiş, veli ve sivil toplum örgütlerinin görüşlerinin alınması önerilmektedir. Bu görüşlerin alınmasında gözlem, anket, görüşme ve test gibi araçlar kullanılabilir. • Hem programla ilgili verilerden hem de paydaş görüşlerinden elde edilen verilerden yola çıkılarak programın yeterliliği hakkında bir karara varılıp, elde edilen sonuca göre programın uygulanmasına geçilmesi yada belirlenen eksiklikler varsa bu eksiklerin yeniden gözden geçirilerek giderilmesi ve iyileştirilmesi önerilmektedir. By_Ofspring 2007/2008

40. EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME TEST - 6 By_Ofspring 2007/2008

41. 1. “Eğitim programının sürekli olarak geliştirilmesi gerekir. Aşağıdakilerden hangisi bu anlayışa uygun değildir? A) İlk uygulamada yüzde yüz öğrenme sağlayacak etkinlikte program hazırlamanın çok güç olması B) Okulların bürokratik bir yapı içerisinde örgütlenmiş olması. C) Eğitim teknolojisinde ilerlemeler kaydedilmesi. D) Konu alanlarındaki bilgi birikiminde önemli değişiklikler olması. E) Bilginin sürekli ve birikimli olarak değişmesi. KMS – 2001 By_Ofspring 2007/2008

42. 2.Program değerlendirme çalışmalarının temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?A) Okul ve çevre işbirliğini geliştirmeB) Programların geliştirilmesine olanak sağlamaC) Okulun eksikliklerini saptamaD) Öğretmenleri hizmet içinde yetiştirmeE) Program hedeflerinin gerçekleşme düzeyini belirleme KPSS – 2002 By_Ofspring 2007/2008

43. 3. Seçeneklerde sunulanlardan hangisi hedeflere göre program değerlendirme sürecinde yer alan aşamalardan biri değildir? A) Programın amaç veya hedeflerini belir­leme B) Hedefleri, bunlarda ele alınan özelliğe göre sınıflama C) Hedefleri, gözlenebilir nitelikteki belirti­leri ile ifade etme D) Elde edilen verileri hedeflerde ifadesini bulan düzeylerle karşılaştırma E) Öğretilecek davranışları göz önüne ala­rak, içeriği modüllere ayırma KPSS – 2003 By_Ofspring 2007/2008

44. 4. Program geliştirme sürecinde uygulama yapılırken denetleme – düzeltme yapılarak program geliştirilmeye çalışılır. Bu durum program geliştirmenin hangi özelliğini vurgulamaktadır? A) Süreklidir B) Çok yönlüdür C) Sistematiktir D) Durağandır E) İşlevseldir KPSS – 2004 By_Ofspring 2007/2008

45. 6. Eğitim dönemlerinin basında uygulanan, ilgi, yetenek ve düzey belirlemeye yönelik değerlendirme türü hangisidir? A) Biçimlendirmeye yönelik değerlendirme B) Tanıma ve yerleştirmeye yönelik değerlendirme C) İzlemeye dönük değerlendirme D) Bağıl değerlendirme E) Mutlak değerlendirme KPSS - 2005 By_Ofspring 2007/2008

46. 7. Geliştirilen bir programda kazandırılmak istenen davranışlara ulaşılıp ulaşılmadığı önemlidir. Bu nedenle öğrencilerin süreç içindeki yaşantılarının ve öğrenme eksikleri veya güçlüklerinin saptanarak iyileştirici önlemlerin alınması gerekir. Bu amaçla yapılan değerlendirme aşağıdakilerden hangisidir? A) Öğrenciyi tanıma amaçlı B) Öğrenmeleri izleme amaçlı C) Öğrenme düzeyini belirleme amaçlı D) Ortama bakarak E) Ürüne bakarak KPSS - 2006 By_Ofspring 2007/2008