Państwo w gospodarce

1. POZ: Przedsiębiorczość, Organizacja i ZarządzanieWykład 1: Państwo a gospodarkaWojciech St. Mościbrodzkiwojmos@wojmos.com

2. Państwo w gospodarce • Po co istnieje państwo? • koncepcja teistyczna – nadanie przez absolut (Boga, Tao, Harmonię Kosmosu) • koncepcja patriarchalna – państwo jako spuścizna po "domenie władcy" • koncepcja marksistowska – państwo jako metoda podziału pracy i własności • koncepcja umowy społecznej: • Platon: twór idealny • Arystoteles: twór ewolucyjny (utylitarny) • Cyceron: państwo rzymskie vs barbarzyńcy • Hobbes: "dziki" stan natury samoobrona jednostki  umowa społeczna  władca (niepodważalny) • Locke: "semi-altruistyczny" stan natury  społeczeństwo  umowa społeczna  władca (odwoływalny) • koncepcja władzy (Webera) – państwo jako aparat utrzymania władzy

3. Czym właściwie jest państwo • Ujęcie polityczne: • Przymusowa organizacja, wyposażona w atrybuty władzy i zapewniająca ochronę interesów ludności • Samowystarczalna, zorganizowana społeczność podlegająca władzy (św. Tomasz) • Naturalna i racjonalna organizacja społeczna ludzi (Arystoteles) • Ujęcie prawne: • konwencja z Montevideo 1933: stała ludność+stała władza+terytorium+zdolność do wchodzenia w relacje • państwo konstytuowane na drodze umowy: państwo jest państwem, gdy jest uznawane przez inne kraje • Ujęcie socjologiczne: • państwo jako umowa społeczna • Ujęcie ekonomiczne: • państwo jako podmiot gospodarczy

4. Formy istnienia państw • Reżim = system organizacji stosunków władzy z obywatelami: • demokratyczny • autorytarny • totalitarny • System państwa: • monarchia • konstytucyjna • absolutna • parlamentarna • republika • arystokratyczna • demokratyczna

5. Funkcje państwa • Państwo istnieje, aby zapewniać realizację interesu grupy obywateli

6. Instrumenty polityki ekonomicznej państwa • polityka celna • cła, taryfy, kontyngenty • polityka alokacyjna: • subwencje, dotacje, zakazy i nakazy, ceny regulowane • polityka pieniężna (monetarna): • stopy procentowe, stopa rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku, polityka kursowa • polityka fiskalna: • wpływy: podatki, cła, • wydatki: budżet (dziura budżetowa, dług publiczny), obsługa długu, inwestycje rządowe • polityka społeczna: • kultura, bezrobocie, zrównoważony rozwój

7. Budżet państwa • Budżet państwa: • Dochody (podatki, cła, pożyczki) • Wydatki (…) • Co to jest deficyt budżetowy? • Czy budżet musi "się zgadzać"? • Co to jest dług publiczny?

8. Budżet (przychody): Podatki • Po co nam podatki? • Formy podatków: • Kryterium: wysokość • Stałe (stała wysokość) • Liniowe (stała stopa) • Progresywne (stopa rosnąca) • Degresywne (stopa malejąca) • Kryterium: podstawa • Pogłówne, Podymne, Poradlne / łanowe, Dochodowe, Obrotowe • Kryterium: miejsce płacenia • Bezpośrednie (płacone państwu): PDOF, CIT, rolny, leśny, spadkowy • Pośrednie (podatnik płaci go niebezpośrednio): VAT, akcyza • Cła • Prywatyzacja (prywatyzować, czy nie?!) • Pożyczki

9. Przedsiębiorca a podatki • Zobowiązania przedsiębiorcy (DzGOF): • Ubezpieczenie społeczne – ZUS • Podatek dochodowy – PDOF • VAT • Obowiązkiem podatnika jest: • Prowadzenie ewidencji • Deklarowanie wpłat • Wpłacanie • Wady i zalety podatków • VAT • PIT/CIT • obrotowy

10. Budżet: Wydatki • Ubezpieczenia społeczne • Edukacja • Ochrona zdrowia • Przemysł strategiczny • Administracja • Rolnictwo

11. Wartość • Jak mierzyć wartość dóbr? • wartość pieniężna, wartość wymienna • Czy dobra mają określoną (obiektywną) wartość? • paradoks wody i diamentu • wartość nominalna i wartość realna factoring • Skąd się bierze wartość? • Marks: wartość bierze się z pracy robotników • Czy wartość może być probabilistyczna? • wartość kuponu loterii, wartość w warunkach niepewności • Czy wartość można dyskontować? • obligacje i weksle

12. Pieniądz • Czym jest pieniądz: • ekwiwalent towarów i usług w gospodarce • Jakie są funkcje pieniądza: • transakcyjna (środek wymiany dóbr) • obrachunkowa (wyznacznik wartości) • płatnicza (oddzielenie w czasie transakcji i przepływu dóbr) • tezauryzacyjna (gromadzenie wartości) • motywacyjna (wpływ na zachowanie) • państwotwórcza (denar Mieszka I) • unifikująca (euro!)

13. Krótka historia pieniądza • Rozwój pieniądza: • pieniądz pierwotny – wymiana barterowa • pieniądz kruszcowy – pieniądz metaliczny (złoto, srebro) • pieniądz monetarny (poświadczona autorytetem państwa moneta) • pieniądz papierowy ("bank note") – pieniądz zobowiązaniowy • pieniądz bankowy – pieniądz wirtualny (mnożnik pieniądza) • pieniądz niewymienialny na złoto • pieniądz elektroniczny

14. Kto i dlaczego "robi" pieniądz • Skąd się bierze pieniądz? • Rola banku centralnego • Rola banków komercyjnych • Inne instytucje finansowe • Czy banki są wypłacalne? • Bankowy mnożnik kreacji pieniądza • Ile powinno być pieniędzy • Kursy walutowe • Co to jest wartość pieniądza i kto ją ustala

15. Kto uczestniczy w grze rynkowej • Rynek: • Państwo • Inne państwa (!) • Samorządy • Przedsiębiorcy / firmy • Osoby fizyczne (klienci i producenci indywidualni) • Rola państwa: • stabilizacja: gospodarki i społeczeństwa • alokacja: środków produkcji • redystrybucja: dochodu • Instrumenty państwa: • stopa podatkowa • stopa procentowa • zasady systemowe