ERGONOMİ Prof. Dr. Melikşah YILDIRIM

1. ERGONOMİ Prof. Dr. Melikşah YILDIRIM

2. Ergonomi bircok ülkelerde değişik şekilde • isimlendirilmektedir. • Amerika Birleşik Devletleri'nde "insan faktorii • mühendisligi», • - İngiltere'de «Uygulamalı Psikoloji», • - İskandinav ülkelerinde "Biyoteknoloji», • - Almanya'da “Ergonomie” • sozcüğü ile ifade edilir. • Ergonomi yeni bir bilim dalı olup işbilimi’nin bir bolümünü teşkil eder.

3. Türkçe'de işbilim olarak da adlandırlan Ergonomi terimi Yunanca'dan gelen Ergon = iş ve nomos = kanun (iş yasası) kelimelerinin birleştirilmesinden oluşup insan ile iş arasındaki münasebetleri konu alan bir bilim dalıdır.

4. Ergonomi, insan tarafından yapılmakta olan işin uygulanabilirliğini ve katlanabilirliğini belirlemek amacıyla anatomi, fizyoloji, psikoloji, sosyoloji ve teknik ile ilgili bilgileri kullanarak gerekli metotları geliştirir. Böylece işin düzenlenmesiesaslarını tespit eder. Öncelikle işin insana uyumu ve sonra insanın işe uyumunda bu esaslardan faydalanır.

5. Tanım : Ergonomi "insan ile kendi çalışma çevresi arasındaki ilişkinin bilimsel etüdü” dür

6. İşin insana uyumunun sağlanması için iş sistemi içinde birçok analizler yapılır ve düzenlemelere gidilir. • Bu çalışmalar : • Çalışma yeri ve iş araçları (Çalışma masası, • makinalar vb.) • Çalışma koşulları (Gürültü, aydınlatma, dinlenme • araları vb.).

7. İnsanın işe uyumunun sağlanması için yapılan çalışmalar ise : • Personel planlama ve yerleştirme (yaş, cinsiyet. • öğrenim vb.) • İşin oğretilmesi ve alıştırma.

8. Ergonomi’nin Amacı • İşçi sağlığı ve iş güvenliğinin sağlanması • İşgücü kayıplarının önlenmesi • Yorulmanın ve iş stresinin azaltılması • İş kazaları ve mesleki risklerin minimizasyonu • Verimlilik ve kalitenin yükseltilmesi

9. İnsan ve İş Verimi • Uygulanabilirlik • Katlanabilirlik • kabul edilebilirlik • memnuniyet

10. İnsan ve Enerji Oksijen Karbondioksit Besin Kimyasal Kan Dolaşımı Kas lifi Atık

11. İnsanın Yetenekleri • Görme, işitme, koklama. tutma ve dokunma gibi duyu • organlarıçok zayıf uyarımları alabilecek derecede • duyarlıdır, • Karışık sesler ve gürültülerarasından istenilen sesleri • süzerek algılayabilir, • - Çevre etkisinden kendini koruma yetenegi çok büyüktür. • - Birçok çeşitli bilgileri hafızada tutabilir, • - Oğrendiği bilgileri istenildiğinde tekrar geri verebilir, • - Yeni durumlaraani ve etkin bir şekilde reaksiyon gösterir, • Gözlemlerden genellemelere giderek yargılama ve • problem çozme, karar verme yeteneği vardır, • - Güvenilir subjektif değerlendirmeler yapar, • - Yenilik, değişiklik ve yeni buluş yeteneği vardır, • - Uygulamalarda istendiğinde değişiklik yapabilir .

12. İnsanın ergonomik önem taşıyan organları • Sinir Sistemi • Kan dolaşımı • Kas sistemi • Duyu Organları • - görme duyusu • - işitme duyusu • - dokunma duyusu • - kas ve kiriş duyusu • - sıcaklık duyusu • - ağrı duyusu

13. Sinir Sistemi

14. Kan Dolaşımı

15. Kas Sistemi

16. Duyu Organları • Kimyasal Duyu • Tat • Koku • Uyum özelliği olan duyular • Görme-Koku-Sıcaklık • Uyum Özelliği olmayan duyular • - İşitme-Tat-Ağrı-Dokunma

17. Görme Duyusu Yaşlar Net görebilme uzakığı Küçük Çocuklar7 cm 40 22 cm 60 100 cm 75 Sonsuz

18. Yaşlılıkla birlikte adaptasyon yavaşladığı gibi ışık ihtiyacı büyür.

19. Bazı İşlerde Işık İhtiyacı • - Çok İnce İşler (Saatçilik, Örücülük, Gravür işleri) • 1000 Lüks ve daha fazla (75 Watt) • İnce İşler (Küçük parça montajı, Koyu renkli kumaş • üzerinde çalışma, Çizim işleri) • 500-1000 Lüks (40-75 Watt) • - Az İnce işler (Okuma, Yazma, Dikiş, Normal montaj) • 250-500 Lüks (25-40 Watt) • Kaba İşler (büro işleri, Otomatik makinaların • kontrolü) • 125-250 Lüks (15-25 Watt) • Çok Kaba İşler (Dökümcülük, marangozluk, Taşıma, • Yükleme, Boşaltma yerleri) • 40-125 Lüks (15 Watt’tan az)

20. Göz Yanılmaları

22. Göz – Hafıza ilişkisi 8U M354J 21HN1M121N N3 K4D4RH4R1KUL4D3, 3TK1L3Y1C1 53YL3RY4PT1Ğ1N1N K4N1T1D1R.845L4NG1ÇT4 0KUM4K 20RDU,F4K4T 51MD1 8U 54T1R1 Z1HN1N12K4F4 Y0RM4D4N 0T0M4T1K 0L4R4K0KUY481L1Y0R D3Ğ1L M1?GURUR DUY4B1L1R51N1Z!S1RT1N121N S1V42L4NM451N1H4K3D1Y0R5UNUZ! 83Ğ3ND1YS3N1ZV3 0KUY38İLDİY53NİZ5İZ D3 PA4YL4ŞIN

23. İşitme Duyusu

24. Dokunma duyusu (Tat, Sıcak-Soğuk, pürüzlü, Kaygan vb.)

25. Dokunma Hassasiyeti Dil ucu 1 mm Parmak ucu 2 mm El ayası 10 mm El sırtı 30 mm Sırt ortası 70 mm

26. Kas ve Kiriş Duyusu

27. Sıcaklık Duyusu

28. Ağrı Duyusu • Duyu merkezleri • Karın-Beyin zarı • Göğüs kafesi • Kemikler • Mafsallar • Duyarsız organlar • Kalp • Akciğer • Karaciğer • Beyin • Mide • Bağırsak

29. İnsana ait İş Verimi PERFORMANS TALEBİ GERÇEKLEŞEN PERFORMANS PERFORMANS ARZI YETENEKLER İSTEKLİLİK ANA YETENEKLER KAZANILAN YETENEKLER FİZYOLOJİK GÜÇ (DİSPOZİSYON) PSİKOLOJİK GÜÇ (MOTİVASYON) KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ CİNSİYET SAĞLIK -GÖRME YETENEĞİ -DUYMA YETENEĞİ -VB. ANTREMAN ÖZELLİĞİ YAŞ VB. EĞİTİM DENEYİM ALIŞTIRMA VB. GÜNLÜK, HAFTALIK, AYLIK RİTİM HAVA DURUMU MEVSİMLER FİZİKSEL ÇEVRE HORMON DALG. VB. İŞE İLGİ İŞ ÇEVRESİ AİLE ARKADAŞLIK GÜVEN ÖZEL YAŞAM VB.

30. Verim arzının zaman içinde değişimi • Alıştırma ve antrenman • Günlük ritim • Haftalık performans değişimi • Yaşlanma

31. Alıştırma Verim Verim Enerji sarfiyatı haftalar

32. Tekrarların olumlu etkileri • İş tekrarlarının sayısı ve süre, • Çalışan kişinin vücut yapısının ve daha önce • yaptığı işin yeni işe uyumu. • İş metodunun zorluk derecesi. • İş hakkında ön bilgi (öğrenim, eğitim). • Alıştırma = İstemli refleks hareketi !

33. Antrenman Bedensel gücün devamlı yükseltilmesi amacıyla vücudun kumandalı bir uyarı ile zorunlu olarak etkilenmesidir.

34. Antrenman ile organizmada oluşan değişiklikler • Kasların kan ile beslenmei iyileşir, böylelikle • besin maddeleri ve oksijen ile iyi bir beslenme • sağlanır, • Oksijen taşıma görevine sahip olan kandaki • alyuvarların sayısı artar, • - Proteinin yapısı değişir, • - Kas hacmi büyür (Kas Iiflerinin sayısı değişmez), • - Nabız hacmi büyür, • - Nefes hacmi büyür, • - Kaslarda ve karaciğerde glikojen miktarı artar, • Terleme fonksiyonu düzenli hale gelir, böylece • vücut sıcaklığı daha iyi ayarlanabilir.

35. Verim Gücünün Periyodik Değişimi Günlük Ritim Verime Hazır Olma Fiziki Gece 6 9 12 15 18 21 24 3 6 Günün saatleri

36. İş Veriminin İş Süresi İçinde Değişimi

37. İş Verimi Pt Sa Ça Pe Cu Ct Pa Günler İş Veriminin haftanın günlerine dağılımı

38. Kas Gücünün Yaşa Bağlı Değişimi Kas Gücü 10 20 30 40 50 60 Yaşlar

40. İş Fizyolojisi İş fizyolojisi, bir işin yapılması esnasında bir taraftan işin durumu, cinsi, ağırlığı, süresi, diğer taraftan işyeri koşullarının etkisi ile meydana gelen bedensel ve zihinsel baskıyı konu alan bir bilimdir.

41.   İş Sistemi 2 7 1 6 5 4 İNFORMASYON İŞ ARAÇLARI 1.Görev 2.Girdi 3.Çıktı 4.İnsan 5.Üretim Aracı 6.İş Akışı 7.Çevre Koşulları 3

42. İş Sistemleri

43. Makin ve İnsan özellikleri karşılaştırması

44. İş fizyolojisinin amacı - Çalışan insan ile çalışma koşulları arasındaki ilişkiyi araştırmak, - Bu ilişkilere ait kuralları koymak, - İş gücünün korunmasını sağlamak, - Böylelikle verimliliği artırmak, - Yorulmaya neden olan etkenleri tespit etmek, - işe uygun çalışmaşeklini araştırmak.

45. İşFizyolojisinin araştırma alanları - İş enerjisi, - İş enerjisinin tespiti, - İnsan vücudunun etki derecesi, - Yorulma ve dinlenme zamanlarının ayarlanması, - Alıştırma ve antrenman, - Statik ve dinamik iş, - Çalışma yeri ölçmeleri (Antropometri) dir.

46. İş ve Enerji Tüketimi

47. Besin Maddelerinin Enerji Miktarları

48. İnsan Vücudunu Oluşturan Maddeler % 60 Su, % 18 Protein, % 15 Yağ ve % 7 Mineral’den ibarettir suyun % 40’ı ise hücre içerisindedir.

49. Yağlar et, süt ürünleri ile yer fıstığı, susam gibi bitkilerde bulunur. Yağlar hem enerji temin ederler, hem de aynı zamanda hücre yapıları ve bunların yaşamları için gerekli maddelerdir.

50. Proteinler çoğunlukla et, balık, yumurta, peynir, fasulye, börülce, bezelye ve mercimekte mevcut olup vücudun gelişimi ve hücrelerin yenilenmesi için gerekli bulunmaktadır.