240 likes | 744 Views
ANATOMIJA ŽIVČANOG SUSTAVA S OBZIROM NA OROFACIJALNU BOL. DOC.DR.SC. VANJA VUČIĆEVIĆ BORAS ZAVOD ZA ORALNU MEDICINU STOMATOLOŠKI FAKULTET ZAGREB. OSJETNI RECEPTORI.
E N D
ANATOMIJA ŽIVČANOG SUSTAVA S OBZIROM NA OROFACIJALNU BOL DOC.DR.SC. VANJA VUČIĆEVIĆ BORAS ZAVOD ZA ORALNU MEDICINU STOMATOLOŠKI FAKULTET ZAGREB
OSJETNI RECEPTORI • Na distalnim završecima aferentnih (senzornih) živaca se nalaze specijalizirani osjetni receptori koji reagiraju na fizičke odnosne kemijske podražaje. • Jednom kada su receptori adekvatno stimulirani , impuls se stvara u primarnom aferentnom neuronu i prenosi se centralno u CNS. • Osjetni receptori su specifični za određeni tip podražaja. • Klasificirani su u 3 osnovne grupe: • EKSTEROCEPTORI • PROPRIOCEPTORI • INTEROCEPTORI
GRAFIČKI PRIKAZ ULAZA PERIFERNOG ŽIVČANOG PUTA U KRALJEŽNIČNU MOŽDINU
INTEROCEPTORI • su osjetni receptori koji su smješteni i prenose impulse iz tijela. • ispod svjesne razine. • to su npr. • 1. Pacinijeva tjelešca: percepcija pritiska • 2. slobodni živčani završeci: percipiraju visceralnu bol i druge osjete.
EKSTEROCEPTORI • informacije iz kože i sluznica, osjećaju se na svjesnoj razini. • 1. Merkelova tjelešca (submukoza jezika i oralna sluznica). • 2. Meissnerova tjelešca • 3. Ruffinijeva tjelešca • 4. Krauseova tjelešca. • 5. Slobodni živčani završeci.
PROPRIOCEPTORI • su osjetni receptori koji omogućavaju informacije iz muskuloskeletalnih struktura o prisutnosti, položaju i pokretu tijela te su uglavnom uključeni u automatsko funkcioniranje. • 1. Mišićni snopovi • 2. Golgijevi tetivni organi • 3. Pacinijeva tjelešca • 4. Parodontalni mehanoreceptori • 5. Slobodni živčani završeci
NOCICEPTORI • Slobodni živčani završeci se nalaze skoro u svim tkivima i ovi receptori su odgovorni za određivanje vrste ozljede tkiva i zbog toga se zovu nociceptori. • Područje tkiva za koje je odgovoran nociceptor je područje prihvata. • Nociceptori mogu reagirati na razne podražaje poput mehaničkih, topline, hladnoće i kemijskih: stoga su oni polimodalni.
Identificirani su nociceptori C i A mehaničkih /na toplinu osjetljivih vlakana. • C nociceptori se obično nalaze u koži i kada su stimulirani dovode do osjećaja pečenja. • A nociceptori dovode do nastanka ubadajuće i oštre boli. • Kao opće pravilo, nociceptori A vlakana rade isto što i nociceptori C vlakana ali robustnije. • Svaki živac ima svoje vlastite nociceptore-ovojnica vezivnog tkiva koja okružuje periferni živac je inervirana primarnim aferentnim vlaknima koji se nazivaju nervi nervorum.
Opća klasifikacija neurona TIP VLAKANAPROMJER BRZINA A VLAKNA -alfa 13-20 µM 70-120 m/s -beta 6-13 µM 40-70 m/s -gama 3-8 µM 15-40 m/s -delta 1-5 µM 5-15 m/s C VLAKNA0,5- 1 µM 0.5- 2 m/s
A-alfa, A-beta, A-gama vlakna prenose impulse koji potiču taktilne i proprioceptivne podražaje ali ne i bol. • A-delta i C vlakna prenose bol ali i druge podražaje, tako npr A-delta prenose i dodir, toplinu i hladnoću dok C vlakna prenose svrbež, toplinu i hladnoću.
NEURONI PRVOG REDA • SVAKI SENZORNI RECEPTOR JE PRIČVRŠĆEN NA AFERENTNI NEURON KOJI PRENOSI IMPULSE U CNS-TZV. NEURONI PRVOG REDA ILI PRIMARNI AFERENTNI NEURONI. • NEURONI PRVOG REDA TVORE SINAPSE S NEURONIMA DRUGOG REDA (u dorzalnim rogovima kralježnične moždine) (TZV.TRANSMISIJSKI NEURON) KOJI PRENOSE IMPULSE U ANTEROLATERALNI SPINOTALAMIČKI PUT, TJ. U VIŠE CENTRE CNS-a.
NEURONI DRUGOG REDA • 3 VRSTE, OVISNO O TIPU IMPULSA KOJI DOMINANTNO PRENOSE: -MEHANOSENZITIVNI NEURONI NISKOG PRAGA prenose informacije blagog dodira, pritiska i propriocepcije (osjet o vlastitom tijelu ili dijelu tijela u prostoru) -NOCICEPTIVNI SPECIFIČNI NEURONI prenose impulse vezane SAMO uz nociceptivni podražaj. -NEURONI ŠIROKOG DINAMIČKOG RASPONA prenose široki raspon intenziteta podražaja od neštetnih do štetnih.
NEURONI TREĆEG I ČETVRTOG REDA ITD. MOGU BITI UKLJUČENI U PRIJENOS IMPULSA U TALAMUS I KORTEKS.
REFLEKSNI LUK • NEKE NEURONSKE VEZE SU JEDNOSTAVNE KAO NPR. • Impuls se iz senzornog receptora prenosi u CNS primarnim aferentnim neuronom i ulazi u sinapsu s međuneuronom. • Međuneuron ulazi u sinapsu s eferentnim motornim neuronom koji prenosi impuls iz CNS-a u eferentni organ (npr. mišić). • Stimulacija koju slijedi imedijatni i automatski odgovor se naziva refleksni luk.
OPĆE SMJERNICE S OBZIROM NA PERIFERNE NOCICEPTIVNE PUTEVE • INERVACIJA ORALNOG I MASTIKATORNOG PODRUČJA: 7,9, i 10 kranijalni živci kao i aferentni neuroni 5. kž te 1,2, i 3 cervikalni spinalni živci i na kraju aferentni visceralni žici simpatikusa i parasimpatikusa
PERIFERNI NOCICEPTIVNI PUTEVI • AFERENTNI ILI OSJETNI PUTEVI • EFERENTNI ILI MOTORNI PUTEVI • VISCERALNI PUTEVI
AFERENTNI /OSJETNI/ ŽIVCI • TRIGEMINALNI ŽIVAC • FACIJALNI ŽIVAC • GLOSOFARINGEALNI ŽIVAC • VAGALNI ŽIVAC • CERVIKALNI SPINALNI ŽIVAC
EFERENTNI/MOTORNI/ ŽIVCI • OKULOMOTORNI/TROHLEARNI/ABDUCENTNI ŽIVCI • TRIGEMINALNI, FACIJALNI, GLOSOFARINGEALNI, VAGALNI, AKCESORNI, HIPOGLOSALNI, CERVIKALNI SPINALNI ŽIVCI
GRAFIČKI PRIKAZ ULASKA TRIGEMINALNOG ŽIVCA U MOŽDANO DEBLO NA NIVOU PONSA
ODNOS ULASKA IMPULSA TRIGEMINALNIM I SPINALNIM ŽIVCEM U VIŠE CENTRE
VISCERALNI/AUTONOMNI/ ŽIVCI • SIMPATIČKI ŽIVCI-aferentni i eferentni • PARASIMPATIČKI ŽIVCI-aferentni i eferentni