STANDARD استاندارد

1. STANDARDاستاندارد در لغت به معنی نظم وقاعده و قانون ومفاهیمی از این قبیل است 1

2. تعریف استاندارد مدل یا قانونی است که موارد مشابه باید مطابق یادرمقایسه با آن ساخته شود. نمادهاواصول وقوانین استانداردمدلهایی هستندکه بصورت بین المللی ایجاد شده اند. در شاخه تولید صنعتی، این سیستم به منظور آسان نمودن ارتباطات ، کنترل وتولیدی نمودن صنعت درسرتاسرجهان ایجاد شده است که اهمیت آنها با ادامه توسعه تکنولوژی به صورت چشمگیری افزایش می یابد. 2

3. تعریف استاندارداز نظرISO Standard : Document , established by consensus and approved by a recognized body , that provides , for common and repeadet use , rules guidelines or characteristics for activities or their result , aimed at the achievement of the optimum degree of order in a given content. Note : Standards should be based on the consolidated results of science , thechnology and experience , and aimed at the promotion of the optimum community bebefits

4. تعریف استاندارداز نظرISO الف – مدرکی است دربرگیرنده قواعد- راهنمایی هایاویژگیهایی برای فعالیت ها یا نتایج آنها به منظور استفاده عمومی مکرر که از طریق همراهی فراهم وبوسیله سازمان شناخته شده ای تصویب شده باشد وهدف ازآن دست یابی به میزان مطلوبی ازنظم دریک زمینه خاص است. یادآوری:استاندارد بایدمبتنی برنتایج استوار علوم – فنون – تجربیات ودر راه ارتقا منافع مطلوب جامعه باشد. (International Organization for Standardiztion) 4

5. ّب – استاندارد کردن عمل ایجاد مقرراتی است برای استفادهعمومی و مکرر با توجه به مشکلات بالفعل وبالقوه که هدفازآن دست یابی به میزان مطلوبی ازنظم دریک زمینه خاص است. یادآوری: این فعالیت بخصوص شامل تدوین – نشرواجرای استاندارد است 5

6. دومفهوم عمده علمی وفنی استاندارد مفهوم اول :منظوراز استاندارد یکاها وبرسنج های اندازه گیرو مقیاسهای فیزیکی است . یکاهای اندازه گیری : متر- کیلوگرم – ثانیه ونظایر آنها مقیاس های فیزیکی: میله یک متری – وزنه یک کیلوگرمی ونظایرآنها مفهوم دوم :استاندارد کتابچه یا مجموعه مکتوبی است که دربردارنده مقررات واصولی برای تنظیم امورفنی – صنعتی – علمی وتجاری می باشد. 6

7. استاندارد کردن کارآيی را افزایش می دهد در سال 1901 اولین موسسه ملی استاندارد در انگلستان(BSI) در سال 1902موسسه ملي استانداردامريكا (ANSI) در سال 1916 در کشور هلند در سال 1917 در کشور آلمان سپس سیستمDINآلمان که سیستم استاندارد صنعتی است گسترش پیدا کرد . درسال 1926 اتحادیه ای متشکل از 20موسسه استاندارد ملی از کشورهای مختلف اتحادیه بین المللیموسسات ملی استاندارد(ISA)را تشکیل دادند در سال 1947باپیشرفت تکنولوژی ونیاز کشورهای مختلف جهان به ارتباطات صنعتی لزوم ایجادسازمانبین المللی استاندارد موردتوجه قرارگرفت وسازمان بین المللی استاندارد بنامISOتاسیس گردیدکهمقرآن درشهرژنوسويیس است. استانداردهای نقشه کشی کشورهای مختلف:ANSI آمریکایی –BSIانگلیسی UNI ایتالیایی --GOSTروسی --JISCژاپنی -- ِDINآلمانی ISIRIایرانی (Institute of Standards and Industrial Research of Iran) BSI: (موسسه استانداردهای انگلیس)British Standards Institute ANSI: (موسسه ملى استانداردهاى امريکا)American National Standards Institute 7

8. مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران • مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تنها سازمانی است در ایران که بر طبق قانون می‏تواند استاندارد رسمی فرآورده‏ها را تعیین و تدوین و اجرای آنها را با کسب موافقت شورایعالی استاندارد اجباری اعلام نماید. وظایف و هدفهای مؤسسه عبارتست از: (تعیین، تدوین و نشر استانداردهای ملی – انجام تحقیقات به منظور تدوین استاندارد، بالا بردن کیفیت کالاهای داخلی، کمک به بهبود روشهای تولید و افزایش کارآئی صنایع در جهت خودکفائی کشور، ترویج استانداردهای ملی – نظارت بر اجرای استانداردهای اجباری – کنترل کیفی کالاهای صادراتی مشمول استانداردهای اجباری و جلوگیری از صدور کالاهای نامرغوب به منظور فراهم نمودن امکانات رقابت با کالاهای مشابه خارجی و حفظ بازارهای بین‏المللی، کنترل کیفی کالاهای وارداتی مشمول استاندارد اجباری به منظور حمایت ازمصرف کنندگان و تولیدکنندگان داخلی و جلوگیری از ورود کالاهای نامرغوب خارجی راهنمائی علمی و فنی تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و مصرف کنندگان – مطالعه و تحقیق درباره روشهای تولید، نگهداری، بسته‏بندی و ترابری کالاهای مختلف – ترویج سیستم متریک و کالیبراسیون وسایل سنجش – آزمایش و تطبیق نمونه کالاها با استانداردهای مربوط، اعلام مشخصات و اظهارنظر مقایسه‏ای و صدور گواهینامه‏های لازم). موسسه استاندارد از اعضاء سازمان بین المللی استاندارد می‌‌باشد و بنابراين در اجرای وظایف خود هم از آخرین پیشرفتهای علمی و فنی و صنعتی جهان استفاده می‌‌نماید و هم شرایط کلی و نیازمندیهای خاص کشور را مورد توجه قرار می‌‌دهد. 8

9. مرجعیت قانونی موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران بر اساس اختیارات و وظایف قانونی در موارد زیر به عنوان مرجع در کشور شناخته شده است: 1 - تعیین و تدوین استانداردهای ملی (رسمی) به استثنا مواد داروئی 2 - تعیین ویژگی کالاها و مقایسه آن با استانداردهای مربوط (به استثنای مواد داروئی) 3 - اجرای سیستم بین‏المللی یکاها و کالیبره کردن وسایل سنجش 4 - تائید صلاحیت شرکتهاو موسسات بازرسی کننده داخلی و خارجی (سورویانس) و بازرسی کالا در مبدا و مسیر 5 - انگ گذاری و تعیین عیار فلزات گرانبها توضیح: آزمایشگاههای موسسه در سطح کشور به‌عنوان آزمایشگاههای مرجع شناخته شده است. 9

10. لزوم استاندارددر نقشه کشی(تاریخچه) استاندارد در تمام طول زندگی مانقش داشته وهرجزئی اززندگی ، آموزش وتجارت مطابق استاندارد میباشد. بعضی از استانداردها به صورت محلی کنترل ومشخص میگردد وبعضی به صورت ملی و بین المللی می باشند. استاندارد کردن پدیده جدیدی نیست وازدیرزمان در زندگی بشروجود داشته است. استاندارد نیز مانند بسیاری از پدیده های طبیعی شناخت وبرداشتی است که انسان ازمحیط پیرامون خود دارد. این امر در ابتدا به صورت ناخود آگاه تحقق یافته است (مثلا سیستم شمارش دهدهی باالگوی تعداد انگشتان دست ، وجب ، قدم ، طول بازووامثال آنها که نشانه هايی از استانداردکردن در عهدباستان می باشد). - درهزاره سوم قبل ازمیلادخط کشی بادرجه بندی تقریبا یک سانتی متردرمصراستفاده می شد. - درزمان داریوش اول وزنه ای استانداردمعادل 83.3 گرم بنام کرشا (Karsha ) ساخته شده بود - درزمان ادوارد اول پادشاه انگلیس تعریف جالبی برای اینچ شده که جالب میباشد ( یک اینچ عبارت است ازطول سه دانه جوخشک شده باشکل طبیعی که دریک امتداد وسربه سرقرار گیرند)

11. استانداردهای عمده درعهدباستان وقبل از رنسانس عمدتا استانداردهای اوزان ومقیاس ها می باشد. • پس از عصررنسانس ووقوع انقلاب صنعتی استانداردهای صنعتی بوجود آمد . یکی از قدیمی ترین واساسی ترین اصل استانداردکه به آن توجه شده و می شود اصل کاهش انواع ودر کنار آن اصل تعویض پذیری است. (این اصل موجبات تولیدانبوه وزنجیره ای را فراهم نموده است) . از پیشگامان اصل فوق میتوان به الی ویتنی Eli Whitney)) امریکايی اشاره کرد که درسال 1793 تفنگ سرپری را طراحی کردکه دارای قسمت های قابل تعویض بود. درواقع پایه تولید انبوه را فراهم آورد. در انگلستان درسال1841جورجویتورثGeorge Withworth)) براساس ارتفاعٍ عمق وتعداد دند ه درهراینچ نظام مخصوصی رابرای انواع دنده های پیچ ومهره بوجود آوردکه تعویض پذیری پیچ ها ومهره ها به سهولت امکان پذیر باشد. 11

12. (تاریخچه) در مراحل اولیه صنعتی شدن ، هر شرکت تولیدی برای قطعات و لوازم محصولاتش مشخصات و اندازه های خاص خود را به کار می برد. در نتیجه، اتصالات، ابعاد و انواع متفاوت و فراوانی داشتند و مصرف کنندگان مجبور به نگهداری تعداد زیادی قطعات یدکی بودند تا ازآنها برای طرحهای مختلف هر دستگاه استفاده کنند. تلاشهای آغازین در جهت استاندارد کردن برای نیل به هدف اصلی تولید انبوه ، یعنی قابلیت تعویض قطعات در سطح ملی، استفاده از نظامهای استاندارد فنی ضروری بود. این موضوع برای دولت آلمان در طول جنگ با فرانسه (1871) کاملا روشن شد. راه آهن آلمان با ترکیبی از سرمایه های دولتی و خصوصی تاسیس شد. پافشاری فرماندهی نظامی باعث ملی شدن سیستم و تشکیل راه آهن دولتی آلمان شد. برای هماهنگ سازی قطعات، شرکتهای مختلف اقدام به ایجاد استانداردهای پروسی ( آلمانی ) کردند که علاوه بر قطعات فنی ، طراحی و تولید انواع لوکوموتیوها و واگنهای استاندارد را نیزدربرمی گرفت

13. (تاریخچه) اولین لوکوموتیو استاندارد در سال 1877 ساخته شد و پس ازآن مدلهای بعدیبه تعداد زیاد و با هزینه تولید و راه اندازی کمتر تولید شدند. علاوه براین ، هر جا که امکان داشت از قطعات استاندارد شده برای انواع متعدد لوکوموتیو استفاده می شد، بنابراین قابلیت تعویض قطعات افزایش یافت. متعاقبا بسیاری از شرکتهای صنعتی و تجاری بزرگ ، بخصوص شرکتهای بزرگ سازنده وسایل برقی مانند زیمنس و آ.ا.گ AEG که در اواخر قرن نوزدهم ایجاد شده بودند، به استاندارد کردن محصولات خود روی آوردند. در اوایل قرن بیستم ، هر دو شرکت برای عملیات داخلیشان دامنه وسیعی از استانداردها را تعیین کردند و شرکت آ.ا.گ این ایده را برای لوازم خانگی نیز به کار برد.

14. (تاریخچه) نظام امریکایی در تولید اسلحه گام نخست در راه رسیدن به نظام تولید انبوه حدود سال 1800 در ایالات متحده برداشته شد وآنچنان توسعه یافت که به نظام امریکایی معروف شد. اغلب الی ویتنی Eli Whitney را به دلیل پیشنهادش به دولت امریکا در سال 1798 مبنی بر ساخت ده هزار تفنگ فتیله ای در عرض دو سال ، بنیانگذار این نظام می دانند. مطالعات انجام شده بر روی تفنگهای باقی مانده ویتنی نشان می دهد که تعداد قطعات قابل تعویض اندک بوده و دقتی که در ساخت آنها به کار رفته متغیر بوده است . نظام امریکایی در تولید ماشین آلات کشاورزی نظام تولید انبوه ، در ساخت ماشین آلات کشاورزی ، نتایج چشمگیری به بار آورد. امریکاییها دراین زمینه پیشرو بودند. در سال 1819، جثرو وود Jethro Wood ، گاوآهنی چدنی را به ثبت رساند که از قطعات قابل تعویض و استاندارد شده ساخته شده بود. این دستاوردها شدیدا در تولید غلات تاثیر می گذاشت.

15. (تاریخچه) نظام امریکایی در تولید اتومبیل بین سالهای 1880 تا 1900، مهندسی بنام فردریک دبلیو. تیلور Frederick W. Taylor ، مطالعاتی را در مورد فرایندهای کار آغاز کرد. وی به دنبال بهترین راه برای اجرای کار یا به عبارت دیگر دستیابی به معیارهایی برای رسیدن به حداکثر تولید بود. او با تنظیم وقت کاری کارگرها به وسیله ساعت ، سعی در حذف حرکات زاید داشت. او در حقیقت می خواست تواناییهای انسان را در زنجیره عملیات ماشین بگنجاند. هماهنگی بین تمام فرایندهای کاری ، در جستجوی تولید و کارایی بیشتر برای اولین بار به طور کامل در تولید اتومبیل انجام شد. ایالات متحده دیر به تولید پرداخت چون بیشتر تحولات اولیه دراروپا رخ داده بود. اما در امریکا بود که اتومبیلهای ارزان قیمت به صورت انبوه و با سرعتی شگفت انگیز تولید می شدند.

16. برخی استانداردهای نقشه کشی درISO ISO 15:1998 Rolling bearings -- Radial bearings -- Boundary dimensions, general plan ISO 68-1:1998 ISO general purpose screw threads -- Basic profile -- Part 1: Metric screw ISO 128-20:1996 Technical drawings -- General principles of presentation -- Part 20: Basic conventions for lines ISO 128-21:1997 Technical drawings -- General principles of presentation -- Part 21: Preparation of lines by CAD systems ISO 128-22:1999 Technical drawings -- General principles of presentation -- Part 22: Basic conventions and applications for leader lines and reference lines ISO 128-24:1999 Technical drawings -- General principles of presentation -- Part 24: Lines on mechanical ISO 128-30:2001 Technical drawings -- General principles of presentation -- Part 30: Basic conventions for views 16

17. ISO 128-34:2001 Technical drawings -- General principles of presentation -- Part 34: Views on mechanical engineering drawings ISO 128-40:2001 Technical drawings -- General principles of presentation -- Part 40: Basic conventions for cuts and sections ISO 128-44:2001 Technical drawings -- General principles of presentation -- Part 44: Sections on mechanical engineering drawings ISO 129-1:2004 Technical drawings -- Indication of dimensions and tolerances -- Part 1: General principles ISO 286-1:1988 ISO system of limits and fits -- Part 1: Bases of tolerances, deviations and fits ISO 406:1987 Technical drawings -- Tolerancing of linear and angular dimensions ISO 1101:2004 Geometrical Product Specifications (GPS) -- Geometrical tolerancing -- Tolerances of form, orientation, location and run-out ISO 1660:1987 Technical drawings -- Dimensioning and tolerancing of profiles ISO 2203:1973 Technical drawings -- Conventional representation of gears 17

18. ISO 3098-0:1997 Technical product documentation -- Lettering -- Part 0: General requirements ISO 4762:2004 Hexagon socket head cap screws ISO 5455:1979 Technical drawings -- Scales ISO 5456-1:1996 Technical drawings -- Projection methods -- Part 1: Synopsis ISO 5456-2:1996 Technical drawings -- Projection methods -- Part 2: Orthographic representations ISO 5457:1999 Technical product documentation -- Sizes and layout of drawing sheets ISO 5459:1981 Technical drawings -- Geometrical tolerancing -- Datums and datum-systems for geometrical tolerances ISO 5459:1981 Technical drawings -- Geometrical tolerancing -- Datums and datum-systems for geometrical tolerances ISO 6410-1:1993 Technical drawings -- Screw threads and threaded parts --Part 1: General conventions ISO 6410-3:1993 Technical drawings -- Screw threads and threaded parts -- Part 3: Simplified representation Technical drawings -- Fundamental tolerancing principle 18

19. ISO 8015:1985 Technical drawings -- Fundamental tolerancing principle ISO 8826-1:1989 Technical drawings -- Rolling bearings -- Part 1: General simplified representation ISO 8826-2:1994 Technical drawings -- Rolling bearings -- Part 2: Detailed simplified representation ISO 13567-1:1998 Technical product documentation -- Organization and naming of layers for CAD Part 1: Overview and principles 19