ERGENLİK DÖNEMİNDE BESLENME VE BESLENMEYE BAĞLI SORUNLAR

1. ERGENLİK DÖNEMİNDE BESLENME VE BESLENMEYE BAĞLI SORUNLAR Dr Ülfet VATANSEVER ÖZBEK

2. ADÖLESAN DÖNEMİNİN FARKI • Bu dönemdeki çocuklarda hızlı bir büyüme ile beraber kas kitlesinde ve yağ kitlesinde artış söz konusudur. • Kızlarda salgılanan hormonlar vücutta yağ dokusunu arttırırken, • Erkeklerdeki hormonlar yağsız doku kitlesini arttırır. • Böylece iki cinsin vücut yapısı farklılaşır.

3. Süt çocukluğu döneminden sonra büyüme hızının en fazla olduğu • Erişkin boyunun %20’si ve erişkin ağırlığının yarıya yakını bu dönemde kazanılır • Yaşam tarzı ve kendini algılamada değişimler olur, fiziksel büyümenin yanında ruhsal değişiklikler yaşanır

4. Bilişsel ve duyusal açıdan da belirgin değişiklikler yaşanır • Hareketli ve düzensiz yaşam biçimini tercih ederler • Bu dönemde özgürlük duygusu hakim olduğundan ev dışında daha fazla zaman geçirirler

5. ADOLESAN DÖNEMDE BESLENME • Büyüme ve gelişmenin tamamlanması, • Yaşamın idame ettirilebilmesi, • Hastalıkların önlenmesi ve sağlığın iyileştirilmesi için yeterli ve dengeli bir beslenme önemlidir.

6. Adolesan dönemi gelişiminin kritik dönemlerinden biri olduğu için • Bu dönemdeki yanlış beslenme sonucunda gelecekte • obesite, • metabolik sendrom, • kardiovasküler hastalıklar, • diabetes mellitus gibi hastalık riskleri artar.

7. BESİN GEREKSİNMELERİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER • Enerji, protein, vitamin ve mineral gereksinmeleri artmıştır • Bu dönemde, kemik kitlesinde artış fazla olduğu için kalsiyum ihtiyacı artar • Kızlarda daha fazla olmak üzere demir ihtiyacı artar

8. ERGENLERDE BESLENMEDE SORUNLAR • Besinlerin fazla veya az tüketilmesi • Besin içeriğinin karbonhidratlardan ve yağlardan zengin olması • Demir içeriği, kalsiyum içeriği ve lif içeriği daha az besinlerin tüketilmesi

9. Bu dönemde yeterince alınmayan besin öğeleri • enerji depolarının azalmasına, • kas güçsüzlüğüne, • kardiyak disfonksiyona, • büyüme duraklaması ile seksüel maturasyon ve fonksiyonlarının bozulmasına yol açar

10. Bu dönem erişkin ve yaşlılığın da şekillendiği belirlendiği bir dönemdir • osteoporoz bu dönemdeki beslenme ile yakından ilgilidir • Geleceğin anneleri olan adolesan kızlarda, besin öğelerinin yetersiz alımı hem kendileri hem de ilerideki bebekleri için çok büyük problemlere sebep olabilir

11. Bu dönemdeki ihtiyaçlar adolesanın gebeliği, laktasyon durumu, spor yapıp yapmadığı, kronik hastalığı ile birlikte kişisel değişiklikler gösterir

12. EDİRNE İLİNDEKİ ERGEN KIZLARDA BESLENME DURUMU • Edirne il ve ilçelerinde, • 12-17 yaş arasındaki 1687 adolesan kız • Boy ve ağırlık ölçümünü takiben, 3 günlük diyet kayıtlarını tutacakları formlar verildi • Vücut kitle indeksi (VKİ) vücut ağırlığı (kg) / boy2 (m) formülüne göre hesaplandı

13. Geri dönen formların beslenme çözümlenmesi yapıldıktan sonra • Ülkemiz koşullarına uygun olarak hazırlanmış ‘bes d’ bilgisayar programı yardımıyla diyetle alınan günlük besin öğeleri ve nutrient miktarları belirlendi

14. SONUÇLAR • 1044 adolesan kızın diyet kayıtları postayla tarafımıza ulaştı • 940 (%55.7) adolesan kızın diyet örneği analiz edildi • %5,9’u zayıf, %79,4’ü normal, %11’i fazla tartılı, %3,7’si obez olarak değerlendirildi.

16. Kızların ortalama olarak • enerjilerinin %36’sını yağlardan, • %10’unu proteinlerden, • % 54’ünü de karbonhidratlardan sağladığı ortaya çıktı

17. Amerika Besin Öneri Komitesi (RDA) ortalamalarına göre adolesan kızlarımızın • A ve C vitaminini fazla, • enerji, folik asid, sodyum, potasyumu normal düzeyde, • protein, kalsiyum, fosfor, demir, tiamin, riboflavin, niasin, bakır, çinko ve posayı az tükettikleri saptandı

18. Köy ve kentte yaşayan adolesan kızların aldıkları besin öğelerinin karşılaştırılması sonucu • kenttekilerin daha fazla kalori, protein ve tuz tükettikleri ortaya çıktı

19. Adolesan kızlarımızın aldığı protein miktarı RDA önerilerine göre yetersiz • Enerji ise yeterli olarak • Enerjinin önemli bir bölümünü yağlardan elde etmeleri ise ileride gelişebilecek kardiyovasküler hastalık riskini artırdığı sonucuna vardık

20. Bölgemizde yaşayan adolesan kızlarda çok düşük kalsiyum ve fosfor alımı dikkat çekici

21. Adolesan kızlarımızın ancak üçte biri folik asid içeren besin öğelerini tüketmekte • Demir ve bakır gibi hematopoezde görevli mikronutrientlerin az alınması kansızlık sorununa yol açacaktır

22. Tablo 1: Yaş gruplarına göre DE evrelerinin dağılımı

23. Çinko ve protein alımını önerilen miktarlardan daha azdı • Çinkonun adolesanda büyüme ve cinsel gelişme için gerekli olduğu biliniyor

24. Beslenme konusunda dikkat edilecek noktalar şunlardır: • Düzenli kahvaltı etmek, • Günde en az üç öğün yemek, • Okullarda satılan yiyeceklere dikkat etmek, • Sürekli hazır, fast food besinler yememek, • Arkadaşlara özenip sigara, alkol vb. kullanmaya başlamamak,

25. Bol meyve, sebze yemek, • Her gün en az yarım kilo süt-ayran içmek • Kola ve meşrubatlardan uzak durmak • Anemiden korunmak için (özellikle kızlar) verilen önerilere dikkat etmek • Düzenli yapabileceği spor dallarına zaman ayırmak. Hiç olmazsa haftada 5 gün yarım saat tempolu yürüyüşler yapmak.

26. EN SON ÖNERİLER • Güzel olmanın  aşırı zayıf olmak anlamına gelmediği • Ergenlik döneminde gençlere beslenme, temizlik, bakım ve düzenli yaşamın  dış görünüşü de iyileştirdiği 

27. Cilt sağlığı ve güzelliğinde, iskelet ve dişlerin büyümesi ve sağlığında, normal ağırlığın korunmasında, kas gelişiminde fiziksel ve zihinsel yönden güçlü olmada besin öğelerinin etkileri ve önemi vurgulanmalıdır.