Download
1 / 12
E N D
System wierzeń religijnych starożytnego Egiptu był dość zawiły, niejednordny i zmienny w czasie. Kult poszczególnych bogów związany był z określonym miejscem, tylko niektóre z nich awansowały do rangi bóstw państwowych. Początkowe wierzenia Egipcjan (z czasów predynastycznych) miały charakter zoomorficzny, następnie w okresie Starego Państwa przybrały charakter antropomorficzny. Z poszczególnymi bogami wiązały się różne mity i tradycje, dotyczące zwłaszcza aktu stworzenia świata.
Trzy najbardziej rozpowszechnione wywodziły się z trzech ośrodków: Heliopolis, Hermopolis i Memfis. Tradycja najstarsza, heliopolitańska mówiła, że na początku był chaos, który miał płynną konsystencję. Później pojawił się jako wzgórze bóg słońca Atum (Re) i stworzył Szu - powietrze oraz Tefnut - wilgoć. Z nich zrodziła się Nut - niebo i Geb - ziemia, którzy stali się rodzicami Ozyrysa, złego Seta, Izydy (która stała się żoną Ozyrysa) i Neftydy. Wszyscy oni tworzyli tzw. Enneadę (czyli dziewiątkę) Bogów. Tradycja hermopolitańska natomiast opisywała pary bogów: Nun i Nunet (woda), Heh i Hehet (przestrzeń), Kek i Keket (ciemność), Amon i Amonet (niewidzialność). Stworzyli oni wzgórze w Hermopolis i umieścili tam jajo, z którego wykluł się bóg słońca. Tradycja memficka powstała najpóźniej i stworzyła boga Ptaha, który to połączył w sobie osiem bóstw pochodzących z Heliopolis i Hermopolis. Takie boskie połączenia były w Egipcie powszechnie stosowaną praktyką. W myśl zasady nierezygnowania z dawnych tradycji, poszczególni bogowie oraz związane z nimi mity były łączone ze sobą w stopniu nieograniczonym, dochodząc często do absurdu.
Wykaz najbardziej znanych egipskich bogów: Bastet - kociogłowa bogini płodności i słonecznego ciepła. Bes - dobry bożek domowy o postaci karła, który swoim wyglądem miał odstraszać złe moce. Amon - początkowo lokalny bóg Teb rozwinął się w potężne bóstwo w Hermopolis. Był on patronem faraonów i spraw świeckich związanych z tym urzędem. Otaczała go aura tajemniczości, "niewidzialny bóg" pilnie strzegł swoich sekretów. W okresie Nowego Państwa połączono go z Re - powstał Amon-Re, który otoczył opieką cały Egipt. Do dziś można oglądać w Karnaku i Luksorze ruiny monumentalnych świątyń zbudowanych ku jego czci. Chnum - przedstawiany jako człowiek z głową barana był bogiem płodności, który stworzył ludzi na kole garncarskim. Opiekował się również źródłami Nilu. Horus - syn Ozyrysa o sokolej głowie. Był bogiem nieba, opiekunem władzy królewskiej, jego zasługą miało być też powstanie ras ludzkich. Izyda - siostra i żona Ozyrysa, matka Horusa. Była uważana za matkę władców Egiptu.
Ozyrys - brat Seta i ojciec Horusa. Był bogiem natury i zmarłych, panował nad wylewami Nilu. Uważano go za patrona władzy królewskiej, a od czasów V dynastii faraon określany był jako jego wcielenie. Kult Ozyrysa przetrwał aż do czasów hellenistycznych, stał się wówczas popularny w całym basenie Morza Śródziemnego. Ptah - główny bóg tradycji memfickiej, opiekun sztuki i rzemiosła. W jego świątyni hodowano byka Apisa uważanego za żyjącą duszę Ptaha. Re - główny stwórca świata wg tradycji z Heliopolis, bóg słońca, patron dynastii. Od czasów IV dynastii stał się oficjalnym bóstwem narodowym, ojcem wszystkich faraonów. W czasach późniejszych identyfikowano go z innymi bogami, zwłaszcza z Amonem (Amon-Re). Set - zły brat i morderca Ozyrysa, bóg pustyń, wojen, patron królów odrzucających imię horusowe. Jego kult był oficjalnie zakazany. Thot - bóstwo z Hermopolis przedstawiane jako pawian lub ibis. Był bogiem księżyca, magicznych ksiąg, medycyny i rachuby czasu. Jako patron skrybów uważany był przez Egipcjan za wynalazcę hieroglifów. Był też jednym z sędziów Ozyrysa zapisującym czyny zmarłego podczas sądu pośmiertnego.
Oprócz oficjalnych wierzeń ogólnonarodowych, które związane były z odprawianiem ceremonii świątynnych przez kapłanów (lub samego faraona w czasie świąt), rozwijały się również wierzenia lokalne i prywatne. Zwykli obywatele oddawali cześć różnym bóstwom ochronnym, często w zaciszu domowych sanktuariów. Bardziej światli i wykształceni przedstawiciele wyższych klas również mieli swoje własne wyobrażenia filozoficzno-religijne, nieraz skłaniające się nawet ku monoteizmowi. Nie rezygnowali oni jednak z celebrowania oficjalnych wierzeń państwowych. Było to możliwe dzięki temu, że generalnie w starożytnym Egipcie panowała atmosfera tolerancji religijnej (z małymi wyjątkami, np. w czasie rządów Echnatona).
Wielka Piramida Chufu Giza Właściwa piramida powstała pod kierownictwem Hemona (Hemiunu) i Anchhafa, wokół naturalnego rdzenia skalnego. Pierwotnie składała się ona z 210 warstw bloków kamiennych a jej wysokość wynosiła 146,6 m. Długość boków wynosi 230 m, kąt nachylenia 51,5o. Wnętrze budowli składa się z pozyskiwanego na miejscu wapienia, warstwa zewnętrzna zaś i górne warstwy bloków kamiennych z wapienia z Tury. W sumie, budowla składała się z 2,5 mln. bloków kamiennych ważących 7 mln. ton. Od wejścia (I) na stronie północnej prowadzi do położonej 30 m pod ziemią komory skalnej (C) chodnik (H), najpierw opadający na długości 105 m w dół, potem przez 9 m przebiegający poziomo. Z komory wychodzi inny korytarz, długi na 16,4 m, jego funkcja jest jednak nieznana. Po 28,2 m opadającego w dół chodnika odchodzi korytarz (G) wiodący w górę, który po 38 m kończy się w Wielkiej Galerii (E), szerokiej na 2,1 m, długiej na 46,7 m i wysokiej na ok. 8,5 m.
Od początku Wielkiej Galerii prowadzi poziomy chodnik (F), który kończy się po 38,2 m w tzw. "komorze królowej" (B) z dwuspadowym dachem, wnęką i tzw. szybami wentylacyjnymi (D). Przy rozwidleniu poziomego chodnika odchodzi w bok szyb głęboki na 58,4 m, który niedaleko przed komorą skalną styka się z opadającym chodnikiem. Z galerii przechodzi się krótkim chodnikiem przez komorę granitową z opuszczonym blokiem skalnym i inny chodnik do właściwej komory grobowej (A), wyłożonej różowym granitem; ponad nią 5 komór odciążających dwuspadowy dach. W komorze grobowej stoi granitowy sarkofag bez jakichkolwiek śladów pochówku.
Pierwsze wyobrażenie sfinksa pojawiło się w Mezopotamii, gdzie miał on ciało konia, a ręce i głowę człowieka. Stamtąd przeniknął, pod nazwą centaura, do mitologii greckiej, oraz o zmienionym wyglądzie, do Egiptu. Sfinks w starożytnym Egipcie to symbol władzy królewskiej, przedstawiany jako postać leżącego lwa z głową człowieka, często z twarzą faraona. Egipskie sfinksy były płci męskiej i była to tak ważna tradycja, że królowa Hatszepsut, przedstawiana na tych pomnikach, miała doczepioną sztuczną brodę. Kolejną ważną cechą odróżniającą sfinksy egipskie są skrzydła – a raczej ich brak. Skrzydła u sfinksów są bowiem atrybutem w mitologii sumeryjskiej i greckiej. Najstarszego, znanego sfinksa odkryto w Abu Roasz i pochodzi on z czasów władcy Egiptu Dżedefre (IVdynastia). Jednym ze słynniejszych sfinksów jest pomnik mieszczący się w Gizie (razem z kompleksem piramid wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO). Zwrócony jest on na wschód, czyli w kierunku Nilu. U jego łap znajduje się mała świątynia. Można powiedzieć, że nie jest on prawdziwym sfinksem, gdyż do głowy faraona Chefrena doczepione jest ciało w pozycji 'warującej'. Oficjalnie uważa się, że Sfinksa gizejskiego zbudowano w czasie panowania IV dynastii, czyli w latach 2723-2563 p.n.e.
Grobowce królewskie i prywatne Egipt stworzył architekturę monumentalną. Na jego ziemi znaleziono pierwsze zabytki o rozmiarach kolosalnych - grobowce królewskie. Grobowce czy to królów, czy osób prywatnych, odkąd tylko zaczęły przybierać formy złożone, zawierały dwa zasadnicze elementy: komorę grobową i miejsce kultu. Za czasów Starego i Średniego Państwa były one w budowlach królewskich ściśle ze sobą połączone tworząc kompleks grobowy w skład którego często wchodziło wiele elementów. Monumentalna mastaba z pionowym szybem wiodącym w dół do komory grobowej, piramida z licznymi korytarzami i komorami znajdującymi się pod masą kamieni, która, zdaniem budowniczych, uniemożliwiała niepowołanym dostęp do korytarzy i pomieszczeń sakralnych. Natomiast w okresie Nowego Państwa nastąpił rozdział, podyktowany zapewne chęcią zachowania w tajemnicy miejsca spoczynku aby jeszcze skuteczniej uchronić je przed profanacją. Groby królewskie, a później również groby dostojników państwowych kute były w skalnym podłożu dolin na zachód od Teb, zaś ich świątynie grobowe wznoszą się o kilkaset metrów dalej, oddzielone masywem górskim. Na licznych nekropolach Teb zachodnich pochowano łącznie kilkuset wysokich dostojników państwowych, głównie w okresie Nowego Państwa.
