Hasan GÖNENÇ TÜBİTAK-TEYDEB Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı 10 Aralık 2010

1. Özel Sektöre Yönelik Ar–Ge DestekProgramları Hasan GÖNENÇ TÜBİTAK-TEYDEB Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı 10 Aralık 2010 ANKARA YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI

2. İçerik • TÜBİTAK • Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı • Genel Bilgi • Teknoloji Grupları • Destek Programları • Destek Programları Değerlendirme Süreci • İstatistikler • TÜBİTAK Araştırma Geliştirme Stratejisi ve Destek Programlarının Etkileri

3. TÜBİTAK • Temel İşlevleri • Bilim ve Teknoloji politikalarının belirlenmesine katkı vermek • - BTYK Sekretaryası • Araştırma • Enstitüler (MAM, SAGE, UME, UEKAE, .....) • Destek • Akademik Proje Destekleri • Araştırma Destek Programları Başkanlığı (ARDEB) • Bilim İnsanı Destekleri • Bilim İnsanı Destekleme Daire Başkanlığı (BİDEB) • Sanayiye, Özel Sektöre yönelik Ar-Ge Destekleri • Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı (TEYDEB)

4. Misyonumuz T E Y D E B Ülkemizin ekonomik ve sosyal refahını artırmak için, özel sektör kuruluşlarının araştırma – teknoloji geliştirme ve yenilikçilik yeteneği ile rekabet gücünü yükseltmek ve ülkemizde girişimcilik kültürünün oluşmasına katkıda bulunmaktır. TEYDEB, bu amaçla, ilgili kesimlerle işbirliği yaparak; • Özel sektör kuruluşlarının, proje esaslı araştırma-teknoloji geliştirme faaliyetlerine kaynak ayırmalarını özendirecek, risk paylaşımlı destek mekanizmaları uygular ve geliştirir, • Sanayi kuruluşlarının kendi aralarında, üniversitelerle ve araştırma kurumlarıyla ulusal/uluslararası işbirliği ve teknoloji transfer mekanizmaları oluşturmalarına katkıda bulunur, • Ölçme, değerlendirme ve izleme sistemleri oluşturarak uygulama araçlarının etkinliğini ölçer, destek programlarının sosyo-ekonomik etkilerini analiz eder.

5. Vizyonumuz T E Y D E B Ülkemiz özel sektör kuruluşlarının, • Araştırma teknoloji geliştirme, teknoloji yönetimi ve yenilikçilikte uluslararası düzeyde rekabetçi bir yapıya ulaşmalarına katkı sağlamak, • Bu alanda dünya çapında bilinen ve uygulamaları örnek alınan bir kuruluş olmak.

6. Alanlarındaki Ar-Ge faaliyetlerini değerlendirmek, desteklemek ve izlemek amacıyla kurulan birimlerdir. Teknoloji Grupları • Makine, İmalat Teknolojileri (MAKİTEG) • Malzeme, Metalurji ve Kimya Teknolojileri (METATEG) • Elektrik, Elektronik Teknolojileri (ELOTEG) • Bilişim Teknolojileri (BİLTEG) • Biyoteknoloji, Tarım, Çevre ve Gıda Teknolojileri (BİYOTEG) T E Y D E B Destek programlarınınmali faaliyetlerini yürütmek ve izlemek amacıyla kurulan birimdir. Mali Denetim ve Sözleşmeler Müdürlüğü

7. TEYDEB Destek Programları 1501 -Sanayi Ar-Ge Projeleri Destek Programı 1503 -Ar-Ge Proje Pazarı Destekleme Programı 1507 -KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı 1509 -Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı 2007’de başlatıldı

8. 1501 - Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı KİM BAŞVURABİLİR ? Sektör ve büyüklüğüne bakılmaksızın firma düzeyinde katma değer yaratan ülkemizde yerleşik tüm sermaye şirketleri DESTEK BİÇİMİ Harcama yapıldıktan sonra hibe şeklinde destek DESTEKLEME ORANI Ar-Ge proje giderleri toplamının en fazla %60’ı DESTEKLEME SÜRESİ En çok 36 ay

9. Temel Destek Ek Destekler Personel Öncelikli alan değerlendirmesi Özgün ürün hasılatı Yurtiçi Ar-Ge kurumlarına yaptırılan işler Ortak Proje Başvurusu yapılması durumunda Ölçütlerine göre sağlanır. Projeler en fazla 36 ay süreyle desteklenmektedir. Destek Oranları %50 %60 Ek destekler Destek üst sınırı 9

10. 1503 -Ar-Ge Proje Pazarı Destekleme Programı AMACI Üniversite, araştırma kurumları veya sanayi şemsiye kuruluşlarının, proje fikirlerini hayata geçirmek için düzenleyecekleri ortaklık arayış toplantılarına finansal destek sağlamak SAĞLANAN DESTEĞİN TÜRÜ VE MİKTARI Etkinlik kapsamında; Basım, Kırtasiye, İletişim, Haberleşme, Tanıtım, Konaklama/Seyahat giderlerine ilişkin olarak en fazla 15.000.- TL ile destek verilmektedir. KİMLER BAŞVURABİLİR? Üniversiteler, araştırma kuruluşları ya da sanayi şemsiye Kuruluşları, Proje Pazarları, katılımcıların aktif olarak katılacak biçimde kurgulanmalı, bu kapsamda atelye çalışmaları, paralel oturumlar,katılımcıların proje önerilerini içeren sunumları ve proje ortaklıklarına yönelik ikili görüşme faaliyetlerini içermelidir.

11. 1507-KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programıİlk Ar-Ge’m !!! AMACI KOBİ’lerin ilk iki projelerine avantajlı bir şekilde destek sağlayarak araştırma - teknoloji geliştirme ve yenilik projesi yapmaya özendirmek SAĞLANAN DESTEĞİN TÜRÜ VE MİKTARI Proje giderlerinin %75’i hibe Proje bütçe üst sınırı 400.000 TL Proje (AGY101 ve AGY301) Hazırlama ve Hazırlatma Giderleri ile Yeminli Mali Müşavir Giderleri de desteklenecektir. DESTEK SÜRESİ Proje bazında en çok 18 ay KİMLER BAŞVURABİLİR? TÜBİTAK’tan hiç destek almamış ya da en fazla bir projesi desteklenmiş KOBİ’ler başvurabilir.

12. 1509 - Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı AMACI EUREKA gibi işbirliği ağlarını kullanarak Avrupa ülkeleri arasında pazar odaklı Ar-Ge projelerini yaratmak ve Avrupa çapındaki firmalar, üniversiteler ve araştırma kurumları arasındaki işbirliğini artırmaktır. DİĞER PROGRAMLARDAN FARKI • Katılımcı ülkelerden bir veya daha fazla ortağı olması, • Proje destek süresinde kısıtlama olmaması, SAĞLADIĞI FIRSATLAR • Uluslararası işbirliği yeteneğinin kazanılması, • Diğer uluslar arası programlara daha kolay erişim ve adaptasyon, • Uluslararası pazarlara erişim.

13. Destek Oranı • 1501-Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı • KOBİ, Büyük firma ayrımı yapılmaksızın temel destek oranı % 50 %60 • 1507 – KOBİ Ar-Ge Başlangıç Programı • destek oranı % 75 • 1509 –Uluslararası Sanayi Ar-Ge Destek Programı destek oranı • Büyük firmalar % 50%60 • KOBİ % 75 • Tüm programlarda “Ön Ödeme Sistemi”

14. Ön Ödeme (Transfer Ödemesi) Sistemi • ÖN ÖDEME KOŞULLARI • Tüm destek programlarına uygulanır. • Desteklenmesi uygun bulunan projeye ilişkin sözleşmenin TÜBİTAK tarafından imzalanması gerekir. • Firma tarafından talep edildiğinde bir defaya mahsus yapılır. • Teminat karşılığı verilir. • Destek kapsamına alınan bütçenin %25’ini (yüzde yirmi beşini) ve 500.000 TL sınırını geçemez. • Ön ödeme, ön ödemenin yapıldığı dönem ve takip eden dönemin destek tutarından mahsup edilir.

15. Sanayi Ar-Ge Destek Programları Bilimsel ve teknolojik bilginin, ürüne, sürece, yönteme veya sisteme dönüştürme aşamalarında yapılan teknoloji ve yenilik odaklı araştırma, geliştirme, iyileştirme, faaliyetlerine ilişkin proje önerilerinin desteklenmesine yönelik risk paylaşımlı destek programlarıdır. Bilginin Teknolojinin Teknolojiye Ürüne Dönüştürülmesi

16. Proje nedir? “Proje özgün bir ürün, hizmet ya da sonuç yaratmak için üstlenilmiş geçici bir girişimdir. Özgün: Proje faaliyetlerinin rutin faaliyetlerden farkını, Ürün, hizmet ya da sonuç yaratmak: Projenin tanımlı hedefleri olduğunu, Geçici: Proje hedeflerine ulaşıldığında üstlenilen girişimin sonlanacağını ifade eder. 16

17. Ar-Ge Projelerinden Beklenen Hedefler Yeni ürün geliştirilmesi Ürün kalitesi veya standardının yükseltilmesi Maliyet düşürücü ve standart yükseltici yeni tekniklerin geliştirilmesi Yeni üretim teknolojilerinin geliştirilmesi • 1 ve 2 ürün geliştirme, 3 ve 4 süreç geliştirme

18. Yenilik ve Ar-Ge Projelerin Değerlendirilmesinde OECD tarafından hazırlanmış olan Oslo ve Frascati kılavuzlarındaki tanımlar ve kavramlar esas alınmaktadır. Oslo Kılavuzu’na göre : • Teknolojik açıdan yeni ürün, • Teknolojik açıdan iyileştirilmiş ürün, • Teknolojik süreç yeniliği Sanayi Ar-Ge’sinin çerçevesini çizmektedir.

19. Yenilikve Ar-Ge DESTEK KAPSAMINDA KAPSAM DIŞI Ürün Yeniliği Süreç Yeniliği Pazarlama Yeniliği Organizasyonel Yenilik

20. Ürün YeniliğiSınıflandırması Dünya İçin Yeni Bir Ürün Geliştirilmesi Ülke İçin Yeni Bir Ürün Geliştirilmesi Firma İçin Yeni Bir Ürün Platformu Geliştirilmesi Firma İçin Yeni Bir Ürün Geliştirilmesi Firmada Mevcut Bir Ürünün Yeni Modellerinin Geliştirilmesi

21. Desteklenen Ar-Ge ve yenilik aşamaları

22. Destek Programları Değerlendirme Süreci

23. Başvuru Süreci Proje Başvurusu TEYDEB Değerlendirmesi Hakem Değerlendirmesi 23

24. e-TEYDEB https://eteydeb.tubitak.gov.tr e-TEYDEB projesi destek programlarının başvuru, değerlendirme ve izleme süreçlerinin elektronik ortama taşınarak tüm paydaşlar için daha hızlı, kolay kullanımlı ve sağlıklı bir yapıya kavuşması amacıyla sürdürülmektedir. “Proje Değerlendirme İzleme Sistemi” PRODİS(https://eteydeb.tubitak.gov.tr/login.htm) adı verilen Java tabanlı uygulama, mevcut TÜBİTAK Yönetim Bilgi Sistemi ile tam bir entegrasyon içinde çalışmaktadır. Uygulama, TÜBİTAK Yönetim Bilgi Sistemi içinde bulunmayan süreçleri kapsayarak karar destek işlevlerini de içeren yeni bir iş akış sistemi oluşturmaktadır.

25. Proje Değerlendirme ve İzleme Sistemi (PRODİS) e-Başvuru https://eteydeb.tubitak.gov.tr 25

26. e-Başvuru

27. Proje Öneri Bilgileri Destek Programları’na yapılan proje başvuru içeriği : • Bölüm A Proje ve Kuruluş Bilgileri • Bölüm B Projenin Endüstriyel Ar-Ge İçeriği, Teknoloji Düzeyi ve Yenilikçi Yönü • Bölüm C Proje Planı ve Kuruluşun Altyapısı • Bölüm D Projenin Ekonomik Yarara ve Ulusal Kazanıma Dönüşebilirliği • Bölüm E Proje Bütçesi

28. Proje üçgeni ve ProjeÖneri Bilgileri Proje Planı ve Kuruluşun Altyapısı Proje Bütçesi Başarılı proje, Kapsamını, belirlenen niteliklerde zamanında ve hesaplanan maliyet sınırları içinde tamamlayabilen projedir. Maliyet Zaman Kapsam Endüstriyel Ar-Ge İçeriği Teknoloji Düzeyi ve Yenilikçi Yönü

29. Proje İş-Zaman Çubuk Grafiği

30. Proje Başvurusunda Nelere Dikkat Edilmeli -1 • Projenin endüstriyel Ar-Ge içeriği veyenilikçi yönüvurgulanmalı. • Projenin teknoloji düzeyi bilimsel/teknik literatür ve standartlar referans verilerek açıklanmalı. • Projenin hedef ve çıktıları net ve ölçülebilir biçimde başarı kriterleri tanımlanmalıdır. • Projede kullanılacak yöntem ve teknikler açıklanmalı.

31. Proje Başvurusunda Nelere Dikkat Edilmeli - 2 • Proje süresi ve bütçesi gerçekçi tahmin edilmeli. • Proje iş paketlerine bölünmeli, iş paketleri arasındaki ilişkileri iyi kurgulanmalı. • Projeyi gerçekleştirmek için gerekli işbirlikleri ve hizmet alımları tanımlanmalı. • Proje ekibi projeyi gerçekleştirebilir nitelikte oluşturulmalı. • Değerlendirme sürecinde hakemlere proje faaliyetlerine ilişkin proje personelinin ve var ise teknik danışmanların sunum yapmaları.

32. Desteklenmeyen projeler • Ar-Ge ve yenilikçi yönü zayıf, fonksiyonel değişiklik içermeyen rutin mühendislik uygulamaları, sadece şekil ve estetiğe yönelik değişikliklerden ibaret projeler • Güncel teknolojinin gerisinde kalmış çalışmaları içeren projeler, • Altyapının iyileştirilmesine, üretim altyapısına yönelik yatırım ağırlıklı projeler, • Firmanın özgün katkısının sınırlı olduğu ya da hiç olmadığı projeler, • Proje ekibinin nitelik veya nicelik olarak projeyi gerçekleştirecek yeterlilikte olmadığı projeler, • Proje çıktısının ekonomik yarara dönüşebilir nitelikte olmadığı projeler.

33. 3 Boyutlu Değerlendirme Proje önerilerini, her boyuta eşit ağırlık vererek 3 boyutta değerlendirmek için geliştirilen Tanımlara Bağlanmış Değerlendirme Ölçeği (Phrase-Anchored Rating Scale) (Likert Ölçeği – 1, 2, 3, ... yerine) Her 3 boyut için ayrı ayrı ÇOK İYİ İYİ İYİ DEĞİL / YETERSİZ yönleri tanımlayan ifadeler / kavramlar / hükümler

34. Değerlendirme Süreci Hakem Raporları TEYDEB Uzman Değerlendirmesi Teknoloji Grubu Komitesi Toplantısı Red Kabul 34

35. Projelerin Destek Süreci • Ar-Ge Yardımı İstek Formu (AGY300) • Dönem Raporu • Ar-Ge Yardımı İstek Formu Hazırlama Kılavuzu • 2. Mali Rapor • Mali Rapor Hazırlama Kılavuzu • 3. Yeminli Mali Müşavirlik Proje Harcamaları Değerlendirme ve Tasdik Raporu (AGY500) • 4. Proje Sonuç Raporu (AGY350) (projenin son döneminde verilir)

36. Desteklenen Gider Kalemleri Personel giderleri, Alet, teçhizat, prototip, kalıp, yazılım ve yayın alımları, Malzeme ve sarf giderleri, Proje personeli ve varsa danışmanların seyahat kapsamındaki ulaşım giderleri, Yurtiçi ve yurtdışı danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alımları, Üniversiteler, kamu ve özel sektör Ar-Ge kuruluşlarına yaptırılan Ar-Ge hizmet giderleri, Türk Patent Enstitüsü’nden alınacak ulusal patent, faydalı model ve endüstriyel tasarım tescil başvuru süreçleri ile ilgili giderler (sadece 1508 kodlu program için geçerlidir).

37. İzleme ve Destekleme Süreci Ar-Ge Yardımı İstek Formu Mali Rapor YMM İncelemesi Dönem Raporu İzleyici Değerlendirmesi TEYDEB Değerlendirmesi 37

38. Ödeme Süreci İzleyici Raporu TEYDEB Uzman Değerlendirmesi Destek oranı ve miktarının belirlenmesi Firmaya ödemenin yapılması 38

39. Teknoloji ve Yenilik Destek Programlarına İlişkinİstatistiki Bilgiler

40. 1995-2009 Yılları Arasında Ne Yapıldı? • 10.161 Proje Başvurusu • Desteklenen 6.122 Proje • Tamamlanan 3.595 Proje • 1,65 Milyar TL* Destek • 1,07 Milyar USD Destek • 3,30 Milyar TL* Ar-Ge Hacmi oluşturulmuş • 2,13 Milyar USD Ar-Ge Hacmi oluşturulmuş * 2008 yılı sabit fiyatlarıyla

41. Desteklenen Projelerin Teknoloji Alanlarına Göre Dağılımı

42. Başvuruların destek programlarına göre dağılımı 42

43. Proje Başvurularının Gruplara Göre Dağılımı

44. Proje başvuruları KOBİ :7.291 %72 BÜYÜK:2.870%28 KOBİ :4.316 %91 BÜYÜK:436 %9 1995-2009 Yılları Arasında Önerilen Projeler (Birikimli) • 10.161 Proje • 4.752 Firma

45. Desteklenen projeler KOBİ :4.081 %67 BÜYÜK:2.041%33 KOBİ :2.599 %88 BÜYÜK:348 %12 1995-2009 Yılları Arasında Desteklenen Projeler (Birikimli) • 6.122 Proje • 2.947 Firma

46. Destek Programları Kapsamında Önerilen Projelerin Ölçeklerine Göre Dağılımı %83 %81 %78 2004-2009 arasında Başvuru sayısı 4 katına çıktı 2009 başvurulardaki düşüşler: - Ekonomik kriz - Mevzuatta yapılan değişiklikler

47. Destek Programları Kapsamında Proje Başvurusu Öneren Firmaların Ölçeklerine Göre Dağılımı %91 %90 %86 2004-2009 arasında Başvuran firma sayısı4,7 katına Yeni firma sayısı5,2 katına

48. Verilen Hibe Destek Tutarı * %48 %40 %46 * 2008 yılı sabit fiyatlarıyla 2004-2009 arasında Hibe Destek 5,4 kat arttı. .

49. Destek Programlarına Önerilen Projelerin Şehirlere Göre Dağılımı 31.12.2003 itibariyle Destek Programlarına Proje başvurusu bulunmayan iller 1995-2003 Destek Programlarına Proje başvurusu yapan iller 49

50. Önerilen Projelerin Şehirlere Göre Dağılımı 31.12.2009 itibariyle Destek Programlarına Proje başvurusu bulunmayan iller 1995-2009 Destek Programlarına Proje başvurusu yapan iller