1.Beylikler Dönemi

1. 1.Beylikler Dönemi Mustafa Sencer AYDIN

2. Türklerden Önce Anadolu’nun Durumu • Türklerin fethinden önce Anadolu, yıllarca devam eden Sasani-Bizans savaşları yüzünden harabeye dönmüştü. • XI. Yüzyılda Anadolu’da Rum, Ermeni ve Süryani gibi kavimler yaşamaktaydı. • Bizans İmparatorluğunun Anadolu üzerisindeki etkisi azalmıştı. • Kendilerine yurt arayan Oğuzlar için Anadolu’nun bu karmaşık durumu yerleşmeye elverişliydi.

3. İlk Beylikler • Türkler Malazgirt Savaşından sonra Anadolu’nun farklı bölgelerinde devletler kurmaya başladılar. • Bunlar; • Mengüceklilerİnaloğulları • Çaka Beyliği Ahlatşahlar • DilmaçoğullarıArtuklular • ÇubukoğullarıÇobanoğulları • Danişmentliler • Saltuklular

4. Mengücekliler • Mengücekliler ya da MengüçlüBeyliği Anadolu'da Erzincan, Kemah, Divriği yörelerinde kurulmuş Türk beyliklerinden birisidir. • Bölge itibariyle Gürcüler ve Rumlarla çatışmalara giren beylik bu muharebelerde genellikle başarı kazanmıştır. • MengüçlüBeyliği'nin kurucusu Malazgirt Savaşı'na katılan komutanlardan Mengücek Gazi'dir. Mengücek Gazi, Anadolu'nun Türklerce fethi sırasında Erzincan, Kemah, Divriği ve Karahisar'ızaptetmişti.

5. Mengücek Gazi'nin 1118 yılında bir çatışmada vefat etmesiyle yılında Mengücek Gazi'nin oğlu İshak Bey iktidara geldi.İshak Bey 1142'de ölünce beylik ikiye ayrıldı. • Mengücük Gazi ve çocuklarına ait türbelerin Kemahtabulunmasi, Mengücükler'in ilk başkentinin burası olduğunu gösteren bir işarettir.

7. Çaka Beyliği • Çaka Bey Devleti 1081 yılında İzmir'de kurulmuştur. Kurucusu Çaka Bey'dir. • 1093 yılında Bizanslılar tarafından yıkıldı. Böylece Batı Anadolu'daki ilk Türk egemenliği sona ermiş oldu. • Çaka Beyliği, İzmir'de kurulduğu için birçok deniz faaliyeti gerçekleştirmiş, deniz savaşlarında önemli rol oynamıştır. Ayrıca ilk Türk denizci devlettir.

8. Çaka Bey İzmir’de o döneme göre modern sayılabilecek bir tersane yaptırmış ve tersane civarındaki bölgeyi deniz üs kompleksine dönüştürmüştür. • Bu aşamadan sonra gemi inşa faaliyetlerine geçilmiş; kürekli ve yelkenli gemilerden oluşan 50 parçalık ilk Türk Donanması 1081 yılında inşa edilmiştir. • Bu yıl Türk Deniz Kuvvetleri açısından son derece önemlidir. Çünkü 1081 yılı, Türk Deniz Kuvvetleri'nin kuruluş yılı olarak kabul edilmektedir.

9. Dilmaçoğulları • Dilmaçoğulları Beyliği, Doğu Anadolu’da Erzen ve Bitlis’te 1085-1192 yılları arasında hüküm sürmüş olan bir Türk beyliği. • Kurucusu olan DilmaçoğluMehmed Bey, Malazgirt Muhârebesinden sonra, diğer Türk beyleri gibi Anadolu’ya akınlarda bulundu. 1085 senesinde Diyarbakır alındıktan sonra Bitlis ve Ahlat da Selçuklu kuvvetleri tarafından fethedilmişti. • MehmedBeyin yerine ToğanArslangeçti.

10. Toğan’ınArtuklulara bağlanması, Sökmenli Beyi İbrâhim’i kızdırdı. NetîcedeDilmaçoğulları üzerine 1124 yılında sefere çıkarak Bitlis’i muhâsara altına aldı. Fakat başarı elde edemedi. • Dilmaçoğulları Beyliği siyâsî ve askerî bir varlık gösterememesine rağmen Erzen ve havâlisinde 1394’e kadar varlığını korudu. Bu târihteAkkoyunlular tarafından tamâmen ortadan kaldırıldı.

11. Çubukoğulları • Çubukoğulları Beyliği, Selçuklu serdarları Çubuk Bey (1085-1092) ve oğlu Mehmed Bey tarafından 1085-1112 arasında Fırat Nehri'nin batısında Palu, Genç arasını, Çemişgezek, Eğin, Arapgir ve civarını fethederek kurulan Türk beyliği.

12. Danişmentliler • Danişmentliler (Danişmentliler) 1080 – 1178 yılları arasında Sivas merkez olmak üzere Çorum, Tokat, Niksar, Amasya, Malatya, Kayseri şehirleri civarında kurulmuş bir Anadolu beyliğidir. • Danişment kelime anlamı Farsça'da “öğretici adam”’dır.

13. Danişment Gazi, 1104 yılında vefat etti. Beyliğin başına oğlu Melik Gazi geçti.Sivas'ta kurulan haçlılar ve Bizanslılarla savaşan ilk beyliktir. • Danişmentlilerin ilk önderi olan Danişmend Ahmet Gazi 1063 yılından itibaren Selçuklu Sultanı Alparslan’ın hizmetine girmiş bir 'seyyid' komutandı.

14. Saltuklular • Saltuklu Beyliği, Malazgirt Savaşı'ndan sonra Büyük Selçuklu Devleti komutanlarından, aynı zamanda adı 'seyyid' olan EbulkasımSaltuk Bey'in 1071 yılında kurduğu Anadolu Türk Beyliği'dir. • Merkezi Erzurum'dur.

15. İnaloğulları • Sadradında bir Türk emîri de Âmid (Diyarberik)'e hâkim oldu. Bu hakimiyet Sadr'ın yerine gelen kardeşi ve bu sülâlenin kurucusu olarak kabûl edilen Türkmen emîrlerinden İnal ile (1098) devametti. • Emîr İnal da çok yaşamamış ve yerini oğlu İbrâhîm almıştı. Emîrİbrâhîm, Tutuş'un ölümünden sonra ikiye ayrılan Suriye Selçukluları Devleti'nin Dımaşk koluna tâbi idi.

17. Ahlatşahlar • Ahlatşahlar Beyliği, Ahlat’ta, 12. yüzyıl başlarında kurulmuş olan bir Türk devletidir. • Bu beyliğe, Ermenşahlar Beyliği, Sökmenliler Beyliği de denir. • Sultan Melikşah'ın amcasının oğlu olan Kutbeddin İsmail, 1080 yılında Azerbaycan genel valiliğine tayin edilmişti.

19. Artuklular • Artuklu Beyliği güneydoğudaki Mardin, Hasankeyf ve Harput bölgelerinde 1102-1409 yılları arasında hüküm sürmüş bir Oğuz Türkmen Beyliğidir.Artuklular, 1102 yılında, Güney ve Doğu Anadolu'da kurulmuş bir beyliktir. İsmini Türkmen beyi olan 'seyyid' Artuk Bey'den almıştır. 1086 yılında Kudüs'ü alan Artuk Bey aynı yıl burada öldü. Daha sonrasında Artuklular Hasankeyf, Mardin ve Harput olmak üzere üç ana koldan idare edildiler.

20. Artuklulardan günümüze kadar gelen tarihi eser, halen ayakta durmakta olan Malabadi Köprüsü'dür. Malabadi Köprüsü 1147 yılında yapılmıştır. Malabadi Köprüsü dünyanın en büyük taş kemerli köprüsüdür ve Ayasofya Kilisesi'nın kubbesini içine rahatlıkla alabilecek kadar büyüktür.

21. Çobanoğulları • Kastamonu ve civarindaki topraklar, Selçuklu Sultanlaritarafindan Bizans Imparatorlugu'nakarsidevamli mücadelede bulunmak karsiliginda Çoban ailesine ikta olarak verilmistir. • Bu ailenin bölgede kurduguÇobanogullariBeyligiKuzeybati Anadolu'da Selçuklu siyasî ve idarî anlayisinisürdürmüsler ve XIII. asra kadar varliklarini devam ettirmislerdir.

22. Kayi soyuna mensup oldugu kabul edilen bu beyligin kurucusu Emir Hüsameddin Çoban Bey'dir.