WŁADZA WYKONAWCZA

1. WŁADZA WYKONAWCZA

2. WŁADZA WYKONAWCZA Modele sprawowania władzy wykonawczej: MONISTYCZNY władza sprawowana przez jeden organ DUALISTYCZNY władza sprawowana przez dwa organy, najczęściej PREZYDENTA i RZĄD DOMINACJA PREZYDENTA np. Francja przy braku koabitacji, Rosja RÓWNOWAGA POMIĘDZY PREZYDENTEM I RZĄDEM np. Francja w okresie koabitacji, Polska, Włochy DOMINACJA RZĄDU np. Niemcy, Austria, Czechy, Węgry

3. WŁADZA WYKONAWCZA GŁOWA PAŃSTWA MONARCHA PREZYDENT (tylko w parlamentaryzmie) Rola i uprawnienia zależne od typu systemu rządów Na ogół NIE INGERUJE W BIEŻĄCE PROCESY POLITYCZNE i NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI POLITYCZNEJ • funkcja reprezentacyjna • symbol jedności państwa • mediator w konfliktach politycznych • prawo łaski, prawo nadawania tytułów i odznaczeń

4. WŁADZA WYKONAWCZA ROLA PREZYDENTA W SYSTEMIE POLITYCZNYM TYP SYSTEMU RZĄDÓW PARLAMENTARYZM SEMI-PREZYDENCJALIZM PREZYDENCJALIZM NIEMCY CZECHY WĘGRY POLSKA WŁOCHY IZRAEL TURCJA FRANCJA RUMUNIA STANY ZJEDNOCZONE KRAJE AMERYKI PD. KOREA PD. TAJWAN + OSOBOWOŚĆ, AUTORYTET, ZDOLNOŚCI POLITYCZNE, STYL SPRAWOWANIA WŁADZY, AFILIACJE PARTYJNE , SYTUACJA POLITYCZNA

5. WŁADZA WYKONAWCZA WYMOGI STAWIANE KANDYDATOM NA PREZYDENTA • WYŻSZY CENZUS WIEKOWY niż przy kandydowaniu na inne stanowiska publiczne PL - 35 lat, ale np. Włochy – 50, Argentyna – 30 lat, i brak w Izraelu, RPA, Egipcie • Konieczność posiadania obywatelstwa • CENZUS DOMICYLU • (konieczność zamieszkiwania na terytorium danego państwa przez określony czas) + rzadziej spotykane: • CENZUS MAJĄTKOWY • CENZUS POCHODZENIA • wymóg przynależności do partii politycznej • wymogi religijne

6. WŁADZA WYKONAWCZA METODY WYŁANIANIA PREZYDENTA • wybory POWSZECHNE reguła w systemie prezydenckim i semi-prezydenckim BEZPOŚREDNIE m.in. w PL, Austrii, Portugalii, Rosji [na ogół ORDYNACJA WIĘKSZOŚCIOWA, + często konieczna określona frekwencja] POŚREDNIE w Stanach Zjednoczonych • wybór dokonywany przez PARLAMENT m.in. w Czechach (do 2012), na Węgrzech, w Izraelu • wybór dokonywany przez specjalne zgromadzenie np. w Niemczech, we Włoszech, Indiach, Indonezji Do zwycięstwa najczęściej wymagana BEZWZGLĘDNA bądź KWALIFIKOWANA większość głosów (bardzo często 2/3)

7. WŁADZA WYKONAWCZA DŁUGOŚĆ KADENCJI max. 7 lat – np. Włochy, Turcja, Irlandia 6 lat – np. Austia, Meksyk, Chile, Tajwan 5 lat – np. PL, Niemcy, Izrael, Czechy, Peru 4 lata – np. USA, Brazylia, Argentyna, Rosja min. 1 rok – Szwajcaria MOŻLIWOŚĆ REELEKCJI na ogół jednokrotna, m.in. PL i pozostałe kraje Europy Środkowej i Środkowo-Wsch., USA (od 1945), Argentyna, Grecja, Finlandia wielokrotna, ale z przerwą po dwu kadencjach: Rosja brak ograniczeń: Francja, Włochy, Austria, brak możliwości: Turcja, Chile, Kolumbia, Meksyk

8. WŁADZA WYKONAWCZA ODPOWIEDZIALNOŚĆ PREZYDENTA PREZYDENT nie ponosi odpowiedzialności POLITYCZNEJ przed parlamentem bez względu na system rządów Pociągnięcie go do odpowiedzialności PRAWNEJ wiąże się ze specjalną procedurą • WNIOSEK formułowany przez PARLAMENT (jedną z izb) • DECYZJA (wyrok) jest podejmowana przez: • PARLAMENT • SPECJALNY TRYBUNAŁ • SĄD KONSTYTUCYJNY • SĄD NAJWYŻSZY • SĄD POWSZECHNY • WYBORCÓW (referendum)

9. WŁADZA WYKONAWCZA RZĄD - kolegialne centrum decyzyjne główny ośrodek władzy wykonawczej (w parlamentaryzmie i systemie prezydencko-parlamentarnym) RZĄD = PREMIER + WICEPREMIERZY + MINISTROWIE Metody dokonywania wyboru PREMIERA: • bezpośrednio na podst. wyników wyborów parlamentarnych (np. WB) • w konsekwencji uzgodnień między ugrupowaniami w parlamencie • w wyborach powszechnych (Izrael)

10. WŁADZA WYKONAWCZA POZYCJA PREMIERA W RZĄDZIE PRZEWODNICZĄCY GABINETU SZEF WŁADZA ROZPROSZONA WŁADZA SKONCENTROWANA LIDER JEDNOPARTYJNE rządy o SKONCENTROWANEJ WŁADZY UCZESNTNIK PRZETARGÓW JEDNOPARTYJNE rządy o ROZPROSZONEJ WŁADZY ŻONGLER WIELOPARTYJNE rządy o SKONCENTROWANEJ WŁADZY SYMBOL WIELOPARTYJNE rządy o ROZPROSZONEJ WŁADZY

11. WŁADZA WYKONAWCZA UPADEK RZĄDU następuje w konsekwencji: przeprowadzenia nowych wyborów 2. rezygnacji premiera uchwalenia WOTUM NIEUFNOŚCI w niektórych krajach konieczność uchwalenia KONSTRUKTYWNEGO WOTUM NIEUFNOŚCI nieudzielenia WOTUM ZAUFANIA w systemie prezydencko-parlamentarnym – odwołania premiera przez prezydenta

12. WŁADZA WYKONAWCZA GABINETY KOALICYJNE Jeśli wybory parlamentarne nie wyłonią zwycięscy wówczas: • Partia, która uzyskała najwięcej głosów może utworzyć RZĄD MNIEJSZOŚCIOWY • RZĄD MNIEJSZOŚCIOWY może utworzyć partia, która nie uzyskała największego poparcia (!) • dochodzi do utworzenia RZĄDU KOALICYJNEGO • dochodzi do utworzenia RZĄDU EKSPERTÓW (rządu technicznego)

13. GABINETY KOALICYJNE Podejmując decyzję o wejściu do koalicji partie mają na celu UZYSKANIE dostatecznego POPARCIA w parlamencie, ale i REALIZACJĘ swych WŁASNYCH PROGRAMÓW. • Poza tym może im przyświecać: • chęć zablokowania innej koalicji • dążenie do przezwyciężenia impasu politycznego • małe niebezpieczeństwo utraty poparcia wyborców KOALICJE mogą mieć charakter: • MNIEJSZOŚCIOWY • MINIMALNIE ZWYCIĘSKI • NADWYŻKOWY

14. GABINETY KOALICYJNE Czynniki determinujące ostateczny kształt KOALICJI: KONFIGURACJA POLITYCZNA PARLAMENTU • liczba i rozmiar ugrupowań liczba koalicji, w których dana partia jest uczestnikiem krytycznym INDEKS SIŁY PARTII = liczba wszystkich możliwych koalicji większościowych • potencjał koalicyjny TRADYCJE RYWALIZACJI POLITYCZNEJ OGRANICZENIA KONSTYTUCYJNE

15. Prezydenci III (i IV?) RP: Wojciech JARUZELSKI 1989-1990 Lech WAŁĘSA 1990-1995 Aleksander KWAŚNIEWSKI 1995-2005 Lech KACZYŃSKI 2005-2010

16. PREMIERZY III (i IV?) RP: Tadeusz MAZOWIECKI 1989-1991 Jan K. BIELECKI 1991 Jan OLSZEWSKI 1991-1992 Waldemar PAWLAK 1992 Hanna SUCHOCKA 1992-1993 Waldemar PAWLAK 1993-1995 Józef OLEKSY 1995-1996 Włodzimierz CIMOSZEWICZ 1996-1997 Jerzy BUZEK 1997-2001 Leszek MILLER 2001-2004 x 2 Marek BELKA 2004-2005 Kazimierz MARCINKIEWICZ 2005-2006 Jarosław KACZYŃSKI 2006-2007 Donald TUSK 2007-2011 2011-...