Polityka fiskalna w gospodarce narodowej

1. Polityka fiskalna w gospodarce narodowej

2. Pojęcie budżetu państwa: • plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej, sporządzany na okres jednego roku oraz zatwierdzany przez władzę ustawodawczą; • jedyna ustawa do podpisania której Prezydent RP jest zobligowany;

3. Podstawowe funkcje budżetu państwa: • funkcja fiskalna – gromadzenie dochodów umożliwiających wydatki na realizację określonych zadań; • funkcja redystrybucyjna; • funkcja stymulacyjna – oddziaływanie dochodów i wydatków budżetowych na życie gospodarcze i społeczne obywateli.

4. Polityka fiskalna: • zestaw celów polityki społeczno-gospodarczej realizowanych za pomocą narzędzi gromadzenia i wydatkowania środków budżetowych; • polega na takim kształtowaniu dochodów i wydatków budżetu państwa, aby osiągnąć podstawowe cele w sposób optymalny, czyli maksymalizując tempo wzrostu gospodarczego przy zachowaniu niezbędnej równowagi finansowej; • bardzo istotną kwestią, z punktu widzenia celów polityki fiskalnej, jest właściwe prognozowanie rozwoju sytuacji gospodarczej.

5. Zasady polityki budżetowej: • rocznego budżetowania; • zupełności – żadna z dziedzin finansowej działalności państwa nie może być pominięta; • jedności; • jawności (tworzenia, uchwalania, wykonania, kontroli); • równowagi budżetowej.

6. Dochody budżetu państwa: • najważniejszym źródłem dochodów budżetowych państwa są podatki. W 2006 roku ich udział w dochodach budżetu ogółem wyniósł w Polsce 88,5%; • do głównych źródeł niepodatkowych dochodów budżetu zaliczamy przede wszystkim dochody jednostek budżetowych i dywidendy.

7. Dochody ogółem budżetu państwa w 2006 roku:

8. Wydatki budżetu państwa (1): • wydatki tradycyjne (administracja, wymiar sprawiedliwości, obrona narodowa); • wydatki gospodarki mieszanej (przedsięwzięcia wspierające bezpośrednio sektor prywatny); • wydatki państwa dobrobytu (niwelacja różnic pomiędzy obywatelami wynikających z ich różnej sytuacji dochodowo – majątkowej).

9. Wydatki budżetu państwa (2): • wydatki budżetowe charakteryzują się znaczącym stopniem inercji – ograniczenie ich absolutnych rozmiarów czy zahamowanie tempa ich wzrostu oznacza w praktyce „śmierć polityczną”; • udział wydatków sztywnych w ogóle wydatków budżetowych (muszą być poniesione aby państwo mogło w ogóle funkcjonować).

10. Deficyt budżetowy: • w projekcie budżetu przedstawionym przez rząd parlament nie może zwiększyć deficytu; • konstytucja zabrania finansowania deficytu przez dodrukowywanie pieniądza; • w budżecie musi być podane źródło finansowania deficytu;

11. Tab. 1.2. Wynik budżetu centralnego w Polsce w latach 1991-2006 (w % PKB) Źródło: Obliczenia własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu państwa za poszczególne lata.

12. Deficyt budżetowy a dług publiczny • deficyt budżetowy jest nadwyżką wydatków państwa nad jego dochodami; • dług publiczny stanowią wszelkie zobowiązania państwa wobec banków, obywateli i zagranicy, powstałe w wyniku finansowania deficytu budżetowego drogą pożyczek

13. Dług publiczny w Polsce w latach 1991-2006 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS oraz sprawozdań z wykonania budżetu państwa.

14. Wydatki publiczne (1) • budżet centralny (w Polsce określany jako budżet państwa ) jest uznawany za rdzeń finansów publicznych, ale prawie w każdym państwie poza nim funkcjonują budżety samorządowe, fundusze celowe i inne fundusze publiczne (jednostek finansów publicznych niebędących jednostkami budżetowymi); • przyczyną tworzenia funduszy wyodrębnionych z budżetu są restrykcyjne, choć konieczne, zasady funkcjonowania budżetu, które w przypadku części funduszy okazują się nieracjonalne.

15. Wydatki publiczne (2)

16. Wydatki publiczne a poziom rozwoju

17. Struktura wydatków publicznych

18. Polityka fiskalna aktywna • polega na podejmowaniu takich decyzji dotyczących zmian dochodów i wydatków budżetowych, które pozwolą osiągnąć zamierzone w danej sytuacji cele społeczno-gospodarcze poprzez zmiany stawek i struktury podatków oraz zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne; • każdorazowe wykorzystanie wymaga dodatkowej odrębnej decyzji państwa.

19. Polityka fiskalna pasywna (1) • opiera się na założeniu, że określone elementy dochodów i wydatków budżetowych cechuje tendencja do automatycznego reagowania na zmiany sytuacji gospodarczej (tzw. automatyczne stabilizatory); • automatyczne stabilizatory (regulatory) pojawiają się w gospodarce gdy zapadnie określona decyzja państwa, po uruchomieniu działają samoczynnie (problem konstrukcji systemu monitorowania);

20. Polityka fiskalna pasywna (2) • po stronie dochodów dotyczy podatków uzależnionych od poziomu aktywności gospodarczej (podatki progresywne od dochodu, podatki pośrednie od sprzedaży); • po stronie wydatków dotyczy transferów uzależnionych od sytuacji materialnej jednostek (zasiłki z tytułu bezrobocia, pomoc społeczna, subsydia dla rolnictwa);

21. Polityka fiskalna pasywna (3) • automatyczne stabilizatory powodują tendencje do powstawania nadwyżki budżetowej w okresach ożywienia gospodarczego i deficytu w okresie recesji; • automatyczne stabilizatory nie są w stanie oddziaływać na strukturę gospodarki i dostarczać bodźców do zmiany sytuacji w gospodarce.