DEVLETİN GENEL TANIMI

2. DEVLETİN GENEL TANIMI Devlet bir ulusun sahip olduğu ve coğrafi sınırlarıbelirli ülke toprakları üzerinde, yasama, yürütme ve yargı işlevlerini yerine getiren, toplum düzenini sağlayan, yasal emretme gücüne sahip hukuki bir varlıktır.

3. DEVLETİN GENEL TANIMI • Örgütlü kamu gücünün bütününü, ya da kamu tüzel kişilerinin hepsini içerir. Devleti diğer kurumlardan ayıran en önemli özellikler: • En geniş hacimli örgütlenme biçimi olması • İleri düzeyde işbölümü sonucu devletin faaliyetlerinin gerçekleşmesi • Tüm bunları yapabilecek erke sahip olmasıdır.

4. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası • Anayasa Hukuku devletin şeklini, organlarının görev ve yetkilerini, bunların birbirleri ile ilişkilerini, kişilerin temel hak ve özgürlüklerini düzenleyen hukuk kurallarının bütünüdür.

6. Anayasaya göre Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin temel organlarında Güçler Ayrılığı ilkesi esas alınmıştır

7. DEVLET TEŞKİLATI

8. YASAMA • Anayasamız yasama yetkisini Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisine vermiş, bu yetkinin devredilemeyeceğini açıkça belirtmiştir. • Türkiye Büyük Millet Meclisi, milletçe genel oyla seçilen 550 milletvekilinden oluşur. • Seçilme yeterliliğine sahip ve 25 yaşını doldurmuş olan her Türk milletvekili seçilebilir. • Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin seçimleri 4 yılda bir yapılır.

9. T.B.M.M’nin görev ve yetkileri • Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak • Bakanlar Kurulunu ve Bakanları denetlemek • Bakanlar Kuruluna belli konularda kanun hükmünde kararname çıkarma yetkisi vermek • Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek • Para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek • Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak • Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek • Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmektir. (T.C. Anayasası Madde 87). • Diğer görevleri arasında Cumhurbaşkanını seçmek de vardır. (T.C. Anayasası Madde 101).

10. T.B.M.M’nin görev ve yetkileri Türkiye Büyük Millet Meclisidenetleme yetkisini; • Soru, • Meclis araştırması, • Genel görüşme, • Gensoru, • Meclis soruşturması yollarıyla kullanır.

11. T.B.M.M Denetleme Yetkisi • Soru, Bakanlar Kurulu adına, sözlü veya yazılı olarak cevaplandırılmak üzere Başbakan veya bakanlardan bilgi istemekten ibarettir. • Meclis araştırması, belli bir konuda bilgi edinilmek için yapılan incelemeden ibarettir. • Genel görüşme, toplumu ve Devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli bir konunun, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’ nda görüşülmesidir. • Soru, Meclis araştırması ve genel görüşme ile ilgili önergelerin verilme şekli, içeriği ve kapsamı ile cevaplandırılma, görüşme ve araştırma yöntemleri Meclis İçtüzüğü ile düzenlenir.

12. T.B.M.M Denetleme Yetkisi • Gensoru önergesi, bir siyasi parti grubu adına veya en az yirmi milletvekilinin imzasıyla verilir. Verilişinden sonraki üç gün içinde bastırılarak üyelere dağıtılır; dağıtılmasından itibaren on gün içinde gündeme alınıp alınmayacağı görüşülür. Bu görüşmede, ancak önerge sahiplerinden biri, siyasi parti grupları adına birer milletvekili, Bakanlar Kurulu adına Başbakan veya bir bakan konuşabilir. • Meclis Soruşturması Başbakan veya bakanlar hakkında, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tamsayısının en az onda birinin vereceği önerge ile, soruşturma açılması istenebilir. Meclis, bu istemi en geç bir ay içinde görüşür ve gizli oyla karara bağlar.

13. YÜRÜTME Yürütme Organı Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu’ndan oluşur.

14. Yürütme/Cumhurbaşkanı • Devletin ve yürütme organının başıdır. Türkiye Cumhuriyetini ve milletin birliğini temsil eder. • Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilir. Görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanlığına seçilebilir. Cumhurbaşkanlığına Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmimilletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamıbirlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir.Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer. (T.C. Anayasası Madde 101)

15. Yürütme/Cumhurbaşkanı Cumhurbaşkanı seçimi, görev süresinin dolmasından önceki 60 gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanının görevi devam eder. (T.C. Anayasası Madde 102)

16. Cumhurbaşkanının görevleri Cumhurbaşkanının yasama, yürütme ve yargı ile ilgili çok çeşitli yetkileri vardır. Bunlara örnek olarak, • Kanunları yayımlamak, tekrar görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisine geri göndermek, • Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek, • Başbakanı ve bakanları atamak, gerekli gördüğü hallerde Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek, • Yabancı devletlere Türk Devletinin temsilcilerini göndermek, • Türkiye Cumhuriyetine gönderilecek yabancı devlettemsilcilerini kabul etmek, • Genelkurmay Başkanını atamak, • Yükseköğretim Kurulu üyelerini ve rektörleri seçmek; Anayasa Mahkemesi üyelerini, Askeri Yargıtay üyelerini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek gibi. (T.C. Anayasası Madde 102)

17. Yürütme/Bakanlar Kurulu • Başbakan ve bakanlardan oluşur. • Başbakan Cumhurbaşkanınca Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından atanır. Bakanlar, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Başbakanca seçilir ve Cumhurbaşkanınca görevlerine son verilir. • Bakanlar Kurulunun programı, kuruluşundan en geç bir hafta içinde Başbakan veya bir bakan tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisinde okunur ve güvenoyuna başvurulur. Bakanlar Kurulunun başkanı Başbakandır. Başbakan bakanlıklar arasında işbirliğini sağlar ve Hükümetin genel siyasetinin yürütülmesini gözetir. Bakanlar Kurulu busiyasetin yürütülmesinden birlikte sorumludur. Her bakan, kendi yetkisi içindeki işlerden ve emri altındakilerin eylem ve işlemlerinden ayrıca sorumludur.

18. YARGI • Anayasamıza göre yargı yetkisi Türk Milleti adına bağımsız mahkemelerce kullanılır. Hakimler görevlerinde bağımsız olup Anayasaya, kanuna, hukuka ve vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler. Hiç bir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz .

19. YARGI • Anayasamız, mahkemelerin ve hakimlerin bağımsızlığını sağlamak amacıyla birtakım güvenceler de getirmiştir. Bunlara örnek olarak şu hükümleri gösterebiliriz; • Hakimler azlolunamaz; kendileri istemedikçe Anayasada gösterilen yaştan önce emekliye ayrılamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, aylıklarından yoksun kılınamaz. (T.C. Anayasası Madde 139). • Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve yargılama usulleri kanunla düzenlenir.

21. Anayasa’da düzenlenen yüksekmahkemeler: • Anayasa Mahkemesi • Yargıtay • Danıştay • Askeri Yargıtay • Askeri Yüksek İdare Mahkemesi • Uyuşmazlık mahkemesi

22. İDARE (YÖNETİM) • Kamu hizmetlerini yasalar gereğince yürütmekle görevli yapıdır. • Yürütme yetkisi ve görevleri, uygulamada bu yapı aracılığıyla gerçekleştirilir. • İdare, devlet ve toplum düzeninin kesintisiz işlemesini sağlayan sistematik yapıdır.

23. İDARE (YÖNETİM) • Türkiye Cumhuriyeti Anayasası idareyi, yürütme bölümü içinde düzenlemiştir. Anayasamıza göre, yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir. İdare devletin yürütme organı içinde yer alır.Yasama ve yürütme organlarının almış olduğu kararlar, ülkenin her yanında örgütlenmiş olan idare tarafından yerine getirilir.

24. İDARE (YÖNETİM) • İdarenin amacı kamu hizmetlerini yerine getirmektir. • Bu görevini yerine getirecek şekilde gerekli tüm maddi, manevi ve insani unsurlara sahip olacak şekilde teşkilatlanmış olup, tüzel kişiliğe sahiptir. • Yurdumuzun her yerinde idarenin kuruluş ve elemanları ile karşılaşmak mümkündür. Genelde Devlet işleri olarak vasıflandırabileceğimiz kamu hizmetleri, idarenin "memur" diyebileceğimiz görevlilerince yerine getirilir.

26. Merkez İdari Kuruluşlar • 1) Genel İdari Kuruluşlar :Devletin ana idari yapısını oluşturan kuruluşların tümüne genel idare yahut merkezi idare kuruluşları denir.Genel idarenin merkez teşkilatı, Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar Kurulu ve Bakanlıkları içine alır.Merkezi idarenin üstlendiği kamu hizmetlerinin tüm ülkeye yayılması genel idarenin taşra teşkilatı olan il, ilçe ve bucak idareleri eliyle olmaktadır. Bunlara "mülki idare kademeleri"de denir.

27. Merkezi Yardımcı Kuruluşlar • Merkezi Yardımcı Kuruluşlar :Hükümete ya da bakanlıklara görevlerinde yardımcı olmak, belli konularda görüş bildirmek, ya da denetimde bulunmak üzere çeşitli birimler kurulmuştur. Bunlar Danıştay, Sayıştay, Devlet Planlama Teşkilatı, Milli Güvenlik Kurulu, Devlet Denetleme Kurulu, Diyanet İşleri Başkanlığıdır.

28. Taşra Teşkilatı • Merkezi İdarenin Taşra Teşkilatı :(1) Taşra Teşkilatının Genel Yapısı :Merkezi idare üzerine aldığı kamu hizmetlerini, hizmetin gereklerine, ekonomik ve toplumsal koşullara, ülkenin coğrafya durumuna göre yürütmek, hizmetleri halka götürmek için taşrada başka bir deyişle başkent dışında teşkilatlanmıştır. Bunlar iller, ilçeler ve bucaklardır

29. Taşra Teşkilatı-İl Genel İdaresi • İl Genel İdaresi :Halen il idarelerini düzenleyen yasa 5442 Sayılı İl İdaresi Kanunudur. Bu kanuna göre, il idaresi üç bölümden oluşur. Bunlar vali, il idare şube başkanları, il idare kuruludur.

30. Taşra Teşkilatı-İl Genel İdaresi • (a) Vali :İl yönetiminin başı olan vali, ilde devletin, hükümetin ve ayrı ayrı her bakanlığın temsilcisidir. İlde kamu düzeninden, emniyet ve asayişten birinci derecede sorumludur. Bu amaçla bütün kolluk güçlerinden ve olağanüstü durumlarda askeri birliklerden yararlanır. Vali, genel ve özel kolluk kuvvetlerinin mülki amiridir. Valiler mülki görevi olan uzman jandarma çavuşlara sicil verirler (Uz.J.Kan. md.13). İlde Jandarmanın mülki (idari) görevleri sebebiyle işledikleri suçlardan dolayı yargılanabilmesi için vali tarafından soruşturma izni verilmesi gerekir.(b) İl İdare Şube Başkanları :İldeki genel idare kuruluşlarının başında bulunan yüksek memurlara "İl İdare Şube Başkanları" ya da "İl Müdürü" denilmektedir. Bunlar valinin emri altındadır, görevlerinden valiye karşı sorumludurlar. ilde bulunan idare şube başkanları; defterdar, jandarma komutanı, emniyet müdürü, milli eğitim müdürü, sağlık müdürü, bayındırlık müdürü, tarım müdürü gibi görevlilerdir.(c) İl İdare Kurulu :İlde valinin başkanlığında hukuk işleri müdürü, defterdar, milli eğitim müdürü, sağlık müdürü, bayındırlık müdürü, tarım müdürü ve veteriner müdüründen oluşur. İl idare kurulu, idari alanda valiye yardım eden bir kuruldur.

31. Taşra Teşkilatı-İlçe Genel İdaresi • İlçe İdaresi :Mülki idare bölümünden ikincisi ilçelerdir. Her ile bağlı birden çok ilçe vardır. İl merkezi ile, bir ilde hiçbir ilçeye bağlı olmayan bucak ve köylerin oluşturduğu birime de merkez ilçe denir. Merkez ilçeler vali tarafından idare edilirler.İlçe idaresi; kaymakam, ilçe idare şube başkanları, ilçe idare kurulundan oluşur.(a) Kaymakam :(b) İlçe İdare Şube Başkanları :(c) İlçe İdare Kurulu :

32. Yerinden Yönetim Kuruluşları • (a) Yerel Yönetim Kuruluşları (Mahalli İdareler ):Yerel yönetim kuruluşları "il özel yönetimi", "belediye yönetimi","köy yönetimi"dir.

33. Yerinden Yönetim Kuruluşları • Ülkemizde yerel nitelikli birçok hizmetlerin görülmesini sağlayan ve demokratik yaşamın bir parçası olan yerel yönetim kuruluşları "il özel idaresi", "belediye idaresi" ve "köy idaresi" olmak üzere üçe ayrılır.Yerel yönetim kuruluşlarının en önemli özelliği, tüzel kişilikleri olması ve karar organlarının seçimle iş başına gelmeleridir. Yerel yönetim kuruluşlarına mahalli idareler de denilir. Özerk kuruluşlardır.

34. Yerinden Yönetim Kuruluşlarıİl Özel İdaresi • Taşınır ve taşınmaz malları olan belli ve sınırlı görevleri yürütmekle yükümlü bir tüzel kişiliktir. • Yasa ile il özel idaresine verilen görevler, devletin idari görevleri kadar yaygın ve çeşitlidir. • Bunlar; bayındırlık, eğitim ve öğretim, tarım, sağlık, sosyal yardım, ticaret ve iktisat alanlarına yayılmıştır. Sonradan çıkarılan yasalarla bu görevlerin çoğu genel idareye geçmiştir. İl Özel İdaresinin organları; il genel meclisi, il daimi encümeni ve validir. • İl genel idaresinin başı olan vali, aynı zamanda il özel idaresinin de başı ve yürütme organıdır. Bu durum özerkliği azaltmaktadır.

35. Yerinden Yönetim Kuruluşları Belediyeler Tüzel kişiliği olan belediye idaresinin üç organı vardır. Bunlar; • Belediye meclisi, • Belediye encümeni • Belediye başkanıdır. Belediyeler, son nüfus sayımına göre nüfusu iki binden çok olan yerler ile, nüfusuna bakılmaksızın il ve ilçe merkezlerinde kurulur. Belediyelere imar, sosyal yardım, ekonomik,sağlık ve belediye zabıtası alanında yerel nitelikli birçok görevler verilmiştir. Belediyeler özel kolluk gücü olan belediye zabıtasına sahiptir.

36. Yerinden Yönetim Kuruluşları Köy İdaresi Nüfusu 2.000'den az olan yerleşim birimlerine köy denir. Nüfusu 150'den aşağı olan yerleşim birimleri en yakınbir köye bağlanabileceği gibi vali veya kaymakamın emri ile köy kanununun bazı hükümlerini de uygulayabilirler. Köy idaresinin başı olan muhtar, köy derneği tarafından seçilir. Muhtar seçiminde siyasi partiler aday gösteremez. Muhtarların görev süresi (5) yıldır.

37. Hizmet Bakımından Yerinden Yönetim Kuruluşları • Hizmet Bakımından Yerinden Yönetim Kuruluşları :Hizmet bakımından yerinden yönetim kuruluşları; üniversiteler, TRT, Emekli Sandığı, İktisadi Devlet Teşekkülleri vb.dir.

38. Kamu Meslek Kuruluşları • Kamu Meslek Kuruluşları :Kamu Meslek Kuruluşları; Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Borsaları, Tabip Odaları, Mimar ve Mühendis Odaları, Eczacı Odaları, Ziraat Odaları, Noter Odaları Barolar vb.dir.