Prezentacja przeznaczona do wygłoszenia w czasie Konferencji w Specjalistycznej Poradni Psychologiczno Pedagogicznej D

1. Prezentacja przeznaczona do wygłoszenia w czasie Konferencji w Specjalistycznej Poradni Psychologiczno Pedagogicznej Doradztwa Zawodowego i dla Dzieci z Wadami Rozwojowymi w Łodzi. Temat Konferencji: „Działalność orzecznicza Poradni na rzecz dzieci i młodzieży z dysfunkcjami narządu wzroku i narządu słuchu”. Miejsce Konferencji: Siedziba Poradni w Łodzi, Al. Kardynała Stefana Wyszyńskiego 86. Termin: 11.12.2009 r. Autor: mgr Ewa Wielka, psycholog, specjalista tyflopedagogiki. Temat prezentacji: Orzecznictwo na rzecz dzieci i młodzieży z dysfunkcją wzroku na przestrzeni lat 2002-2009.

2. ORZECZNICTWO NA RZECZ DZIECI I MŁODZIEŻY Z DYSFUNKCJĄ NARZĄDU WZROKU NA PRZESTRZENI LAT 2002/03 – 2008/09

3. Wyniki profilaktycznych, przesiewowych badań wzroku, prowadzonych przez tutejszą poradnię w latach 2005/2006/2007,w łódzkich, podstawowych szkołach ogólnodostępnych, wykazały, że w grupie wiekowej 6 – 9 lat:

4. u 14 %uczniów stwierdzono wady wzroku, wymagające korekcji szkłami optycznymi, w tym 6 %miało poważne schorzenia i choroby układu wzrokowego (światłowstręt, nawracające stany zapalne spojówek i rogówek, głębokie wady refrakcji), wymagające leczenia lub szczegółowej diagnozy medycznej.

5. u 6 % uczniów stwierdzono brak widzenia obuocznego z powodu nie leczonego zeza, • u 2% uczniów występowały inne problemy ze wzrokiem, jak np. zaburzenia widzenia barwnego, oczopląs i ubytki w polu widzenia.

6. Wyniki profilaktycznych, przesiewowych badań wzroku, prowadzonych przez tutejszą poradnię w latach 2005/2006/2007,w łódzkich, podstawowych szkołach ogólnodostępnych.

7. Przedstawione wyżej wyniki badań profilaktycznych wskazują, że w szkołach ogólnodostępnych uczą się dzieci niepełnosprawne wzrokowo i nie są rzetelnie zdiagnozowane. • Uczniowie oceniani byli przez nauczycieli jako dzieci „nerwowe” lub nieśmiałei wycofane. Osiągali w nauce słabe wyniki, pisali niestarannie z licznymi błędami, czytali wolno bez zrozumienia, nie potrafili opisać ilustracji, nie potrafili rozpoznać i właściwie nazwać elementów i szczegółów obrazka.

8. Oceniano ich jako „mało zdolnych”, „niezaradnych życiowo”, czasami jako „dyslektycznych”. • Jeżeli dziecko słabo widzące jest zdiagnozowane odpowiednio wcześnie, ma szansę na prawidłowy rozwój psychospołeczny, na pełną rewalidację i na wybór adekwatnej ścieżki edukacyjnej.

9. Planując proces edukacji dzieci i młodzieży niepełnosprawnej wzrokowo, należy pamiętać, że podstawowe cele kształcenia, są takie same jak uczniów pełnosprawnych. • Takie same są też, ich potrzeby psychiczne. Obie grupy różnią się natomiast potrzebami edukacyjnymi.

10. Specyfika rozwoju psychofizycznego dzieci i młodzieży słabo widzącej i niewidomej oraz związane z tym trudności, manifestujące się w tempie i harmonii rozwoju poszczególnych funkcji poznawczych i społecznych, wymaga zagwarantowania im specjalnych warunków edukacyjnych oraz dostosowania form oddziaływań rewalidacyjnych i rehabilitacyjnych.

11. Do Poradni zgłaszają się dzieci w różnym okresie swego życia, od 3 m-ca do 24 roku życia. • W zależności od wieku dziecka, podejmowane są stosowne procedury diagnostyczno-orzecznicze. • Dziecko do 6 roku życia diagnozowane jest w Poradni głównie w celu wydania: • Opinii o Potrzebie Wczesnego Wspomagania Rozwoju • Orzeczenia o Potrzebie Kształcenia Specjalnego – wychowania przedszkolnego.

12. W sprawie wydania Opinii do Wczesnego Wspomagania Rozwoju, często zgłaszane są dzieci, które nie mają precyzyjnych diagnoz okulistycznych, bo diagnoza taka nie zawsze jest możliwa. • U bardzo małych dzieci (poniżej 6 miesiąca), zwłaszcza u tzw. „wcześniaków”, lekarz okulista może stwierdzić fizyczne uszkodzenie (np. retinopatię) układu wzrokowego, ale nie może ocenić, co dziecko widzi.

13. Widzenie to proces, który rozwija się i wymaga pełnej aktywacji sensorycznej oraz informacji ze wszystkich płatów mózgu. • Widzenie to „fenomen”, którego tylko 10 % pochodzi z narządu wzroku, a 90 % to widzenie korowe.

14. U zdrowego dziecka, widzenie pełne, pojawia się ok. 7 miesiąca życiai jest to głównie widzenie obwodowe (okołoplamkowe). • Widzenie centralne – plamka żółtą- rozwija się wolniej i jest w pełni sprawne dopiero ok. 8 roku życia (u dzieci zdrowych).

15. U dzieci słabo widzących i niewidomych często stwierdza się sprzężoną niepełnosprawność. • W zależności od tego, która niepełnosprawność jest dysfunkcją dominującą, proponujemy rodzicom odpowiednią placówkę, zajmująca się Wczesnym Wspomaganiem Rozwoju.

16. Dzieci z dysfunkcją widzenia, objęte wczesnym, kompleksowym i systematycznym wsparciem psychopedagogicznym (w ramach Wczesnego Wspomagania Rozwoju), rozwijają się adekwatnie do swoich potencjalnych możliwości i mają szansę podjąć obowiązek szkolny we właściwym, optymalnym czasie.

17. Bardzo ważne jest wsparcie psycho- edukacyjne (w ramach WWR) dla rodziców, bo dzięki wsparciu: • świadomie podejmują współdziałanie w procesie rewalidacyjnym i wychowawczym, • poszerzają wiedzę na temat dysfunkcji widzenia i ich konsekwencji, • lepiej rozumieją potrzeby psychiczne i edukacyjne dzieci, • stanowią dla siebie „grupę wsparcia”, • dzielą się wiedzą i doświadczeniem.

18. Dzieci słabo widzące i niewidome, które były objęte rewalidacją w ramach Wczesnego Wspomagania Rozwoju, są lepiej przygotowane do podjęcia obowiązku szkolnego, a ich Rodzice świadomie, z przekonaniem podejmują decyzje dotyczące dalszych losów dzieci. Jeżeli dziecko siedmioletnie osiągnęło dojrzałość szkolną, ma prawo uczyć się : • w szkole specjalnej, • w szkole integracyjnej, • w szkole ogólnodostępnej.

19. Diagnozowanie, orzekanie i doradztwo zawodowe dla dzieci i młodzieży z dysfunkcją widzenia, stawia przed Poradniami Psychologiczno-Pedagogicznymi szczególnie wysokie wymagania.

20. Wynikają one z faktu, że osoby słabo widzące i niewidome stanowią grupę wyjątkowo zróżnicowaną pod względem: • percepcji wzrokowej, • funkcjonalnej umiejętności korzystania ze wzroku, • funkcjonowania psychospołecznego przy całkowitym braku widzenia, • ogólnego stanu zdrowia.

21. Różnice dotyczą również zakresu i poziomu rozwoju funkcji poznawczych oraz dojrzałości emocjonalnej i społecznej. • Diagnoza musi być multidyscyplinarna i uwzględniać wszystkie aspekty rozwoju psychospołecznego dziecka oraz rokowania dotyczące dalszego rozwoju.

22. Orzekanie i diagnoza do celów edukacyjnych osób z uszkodzonym widzeniem musi uwzględniać: • Stan zdrowia, przede wszystkim dokładną diagnozę okulistyczną, uwzględniającą rokowanie oraz dynamikę choroby oczu i procesu widzenia, • Potencjalne możliwości intelektualneoraz aktualny stan psychofizyczny, dojrzałość emocjonalną i społeczną dziecka, zaradność życiową i stopień usamodzielnienia w sytuacjach codziennych,

23. Warunki socjalne i sytuację rodzinną (postawy rodzicielskie, chęć współpracy, akceptacja i rozumienie potrzeb dziecka), • Schorzenia współwystępujące (narządy ruchu, słuch, choroby neurologiczne, inne choroby somatyczne), • Sugestie i rokowanie (innych specjalistów) co do dynamiki rozwoju psychofizycznego dziecka i zalecenia co do warunków kształcenia i rewalidacji dziecka (czy wymaga ćwiczeń z orientacji przestrzennej, rehabilitacji wzroku, nauki pisania punktowego, rehabilitacji podstawowej itd.).

24. Oceniając dojrzałość szkolną ucznia słabo widzącego i niewidomego, oprócz badań rutynowych (funkcje poznawcze, motoryka, dojrzałość emocjonalna i społeczna), zwracamy uwagę na: • choroby współwystępujące, • umiejętność posługiwania się wzrokiem (lub użytecznymi resztkami widzenia), • Umiejętność orientowania się w przestrzeni dużej i małej,

25. czy będzie posługiwał się czarnym drukiem, czy pismem punktowym, • rokowania okulistyczne (np. czy słabowzroczność ma charakter stacjonarny czy ewolucyjny), • warunki rodzinne dziecka.

26. Orzeczenie do kształcenia specjalnego, realizowanego w szkole ogólnodostępnej wydajemy na jeden rok, na etap edukacyjny lub na czas kształcenia w danej szkole. • Orzeczenie zawiera dokładną diagnozę psychologiczną - opisową oraz wyjaśniającą przyczynę i skutki obecnego stanu psychofizycznego ucznia, szczegółowe zalecenia do pracy z uczniem w szkole i w domu rodzinnym. Zawiera też uzasadnienie zaleceń i rokowanie, co do postępów w rozwoju funkcji wzrokowych i ogólnego poziomu psychofizycznego ucznia.

27. Działalność Orzecznicza naszej Poradni nie kończy się wydaniem Orzeczenia do Kształcenia Specjalnego.

28. Uczeń kształcący się w szkole ogólnodostępnej, jest nadal pod stałą opieką tutejszej Poradni: • oferujemy pomoc psychologiczną i pedagogiczną dziecku i rodzicom, • odwiedzamy szkołę, spotykamy się z nauczycielami służąc im wsparciem merytorycznym (tyflopedagogicznym),

29. organizujemy spotkania szkoleniowe na terenie Poradni, • organizujemy spotkania szkoleniowe dla całych Rad Pedagogicznych na terenie Szkoły, • zachęcamy szkołę i rodziców do kontaktu z SOSW dla Słabo Widzących i PZN, • polecamy własne opracowania i literaturę fachową.

30. LICZBA UCZNIÓW OBJĘTYCH NAUCZANIEM SPECJALNYM GUS (2006/2007)

31. Dzieci z dysfunkcją widzenia nie stanowią jednolitej grupy i mają odmienne możliwości i potrzeby edukacyjne. Dzieci z dysfunkcją widzenia są pełnoprawnymi członkami społeczeństwa i mają prawo korzystać ze wszystkich systemów i form kształcenia, które stworzono dla tego społeczeństwa.

32. Maria Grzegorzewska: „Jeżeli przyczyna, która uszkodziła wzrok, nie poczyniła innych szkód u dziecka , to takie dziecko będzie rozwijało się tak, jak zdrowe dzieci”. „... będzie wymagało pomocy i wsparcia nauczycieli...”

33. Informacje dotyczące edukacji uczniów z dysfunkcją widzenia na przestrzeni sześciu lat (2002/2003 do 2008/2009). (Dane z Zespołów Orzekających tutejszej Poradni). W badaniach nie uwzględniono dzieci z upośledzeniem umysłowym. Stwierdzono, że 63 % wszystkich badanych z dysfunkcją widzenia miało dodatkowe problemy zdrowotne lub psychospołeczne i emocjonalne.

34. Problemy zdrowotne: • schorzenia neurologiczne (mózgowe porażenie dziecięce, epilepsja, niedowłady kończyn), • somatyczne (astma, alergie, choroby serca, cukrzyca, choroby układu pokarmowego, hipoglikemia, choroby nowotworowe), • inne – uszkodzenia narządów słuchu, fizyczne uszkodzenia narządów mowy, fizyczne, oszpecenia pourazowe.

35. 37 %dzieci z dysfunkcją widzenia to dzieci, które: • wychowują się w rodzinach, które zaspokajają w pełni potrzeby dzieci, • rozwijają się harmonijnie, • nie towarzyszą im inne, dodatkowe dysfunkcje i choroby.

36. Wśród badanych z dysfunkcją widzenia, na przestrzeni lat 2003 – 2009 stwierdzono u: • 23 %- niską dojrzałość emocjonalną i społeczną oraz trudności adaptacyjne, • 10 %-dodatkowe choroby i schorzenia neurologiczne, • 20 %badanych wychowuje się w rodzinach dysfunkcyjnych, • 10 %- stwierdzono inne, dodatkowe problemy psychofizyczne (sprzężona niepełnosprawność). • Suma powyższych pozycji = 63%

37. 63% dzieci z dodatkowymi problemami. 37% dzieci bez dodatkowych problemów.

39. Uczniowie, którzy rozpoczynali edukację (od kl. I) w szkole specjalnej pozostają w niej do ukończenia edukacji. • Rodzice tych uczniów twierdzą, że szkoła specjalna zapewnia dzieciom optymalną opiekę i profesjonalną edukację i rewalidację.

40. Spośród badanych (dzieci z dysfunkcją widzenia), którzy rozpoczęli kształcenie w szkołach specjalnych: • aż 85 %pozostało w SOSW, aż do ukończenia edukacji, • tylko 10 %z własnej inicjatywy przeszło do szkół ogólnodostępnych, • u 5 %brak danych .

42. Dzieci, które były objęte Wczesnym Wspomaganiem Rozwoju dla Słabo Widzących i Niewidomych szybciej wyrównują deficyty rozwojowe, lepiej potrafią korzystać ze wzroku, a ich rozwój psychospołeczny w wieku 7 lat, jest bliski normom, przewidzianym dla danego wieku.

43. Spośród tych dzieci: • 53 %dzieci rozpoczyna naukę w Szkole Specjalnej (SOSW), • 11 %dzieci rozpoczyna naukę w Szkole Integracyjnej, • 36 %dzieci rozpoczyna naukę w Szkole Ogólnodostępnej.

44. Dzieci objęte Wczesnym Wspomaganiem Rozwoju

45. Tylko 10% podopiecznych Pracowni Wczesnego Wspierania Rozwoju jest odroczonych od obowiązku szkolnego, a konieczność odroczenia związana jest z dodatkowymi dysfunkcjami.

46. Zdarza się, że uczeń z dysfunkcją widzenia rozpoczyna edukację w szkole ogólnodostępnej, a po 2 – 3latach, podejmuje naukę w szkole specjalnejna wniosek rodziców, którzy twierdzą, że:

47. Nauczyciele nie są w stanie uwzględnić zaleceń zawartych w Orzeczeniach i Opiniach wydanych przez Poradnię • Pojawiają się trudności z opanowaniem programu szkolnego i dziecko ma niepowodzenia szkolne.

48. Dziecko czuje się samotne – uczeń przejawia trudności adaptacyjne. • Pogorszył się stan wzroku lub ogólny stan zdrowia dziecka. • Inne przyczyny.

49. 22 %uczniów z dysfunkcją widzenia kształcących się w Szkołach Ogólnodostępnych, decyduje się na naukę w Szkole Specjalnej – dopiero w szkole ponadgimnazjalnej. 55 % spośród tych uczniów twierdzi, że decyduje się na kształcenie ponadgimnazjalne w szkole specjalnej z powodu braku ciekawych ofert edukacyjnych i możliwości wyboru szkoły ponadgimnazjalnej, dającej przygotowanie zawodowe uczniowi słabo widzącemu lub niewidomemu.

50. 20 % decyduje się na kształcenie w ponadgimnazjalnej szkole specjalnej z powodu pogłębiającej się słabowzroczności. • 25 % inne powody (niskie wyniki w nauce, problemy zdrowotne, trudności adaptacyjne).