Lausn eða fleyting að feigðarósi?

1. Lausn eða fleyting að feigðarósi? Staðan Greiðsluerfiðleikaúrræði stjórnvalda Tillögur Sjálfstæðismanna

2. Kaldar staðreyndir • Frá árinu 1995 hefur heildarskuldastaða heimilanna aukist úr 125% ráðstöfunartekjum í nú um 300% að meðaltali • Hlutfall heimila með skuldir yfir 300% árs ráðstöfunartekjur hafa tvöfaldast og heimila sem skulda yfir 600% árs tekjur hafa fjórfaldast á síðustu 2 árum • Frá einkavæðingu bankanna hafa heimili og fyrirtæki verið skuldsett kerfisbundið til hagsbóta fyrir lánveitendur, byggt á falsvirði eigna, ódýrum erlendu lánum, óbilgjörnu veðlánakerfi og gengismun langt umfram framleiðni • Ríkissjóður nýtti tímabil sterkrar krónu til að greiða niður skuldir með verulega hækkuðum tekjum af sköttum og vörugjöldum innfluttra vara • Frá 1.jan.2008 hafa heildarskuldir heimilanna hækkað um ca 1 ma á hverjum degi, alls um ca. 700 ma, þrátt fyrir afborganir og verulegan samdrátt útlána

3. Varhugaverð spá SÍ til 2012 • Kaupmáttur hefur lækkað um 7,5% frá hruni og búist er við 25% samdrætti kaupmáttar til ársloka 2011 • Íbúðaverð hefur fallið um 12% frá janúar 2008 og gert er ráð fyrir að raunvirði fasteigna falli um 50% til ársloka 2011 • Atvinnuleysi er nú um 8%, spá 2010 er um 11% og er há úr árið 2011 • Búast má við að um 24.800 heimili búi við neikvæða eignastöðu næstu ár • Greiðslubyrði íbúðarlána 19.500 heimila var yfir hættumörkum í byrjun 2009. Þá eru ótalin önnur lán og staðan hefur farið hratt versnandi • SÍ gerir ráð fyrir að um 15.000 heimili þurfi á úrræðum vegna greiðsluerfiðleika um þessar mundir

4. Þróun vanskila skv. Creditinfo • Nú eru um 20.000 manns á vanskilaskrá, sem nær til um 95% útlána • CI býst við um 5400 til viðbótar á vanskilaskrá næstu 12 mánuði • CI býst við að um 60.000 manns búi við ástand greiðsluþrota eftir 12 mánuði

5. Kalt stöðumat HH • Íslenska vísitölufjölskyldan er rekin með um 2,0 milljóna árlegu tapi, skv. viðmiðunar útreikningi (HH) • Um 37% heimila landsins ná endum saman með naumindum, ma með því að ganga á sparifé, alls um 44.400 heimili • Skuldastaða heimila er í raun verri en mat SÍ sýnir þar sem LÍN lán heimilanna vantar alveg og töluverðan hluta lána lífeyrissjóðanna • Séu hjón með jafnar tekjur nemur endurgreiðsla LÍN um 1,5 nettó mánaðarlaunum á ári, sem sekkir myndina verulega hjá yngra fólki

6. Hingað og ekki lengra • Heimili landsins risu upp í jan.2009 eftir kerfishrunið í okt.2008 og sameinuðust í Hagsmunasamtökum heimilanna til að verja hagsmuni sína, forða frekara tjóni og stuðla að umbótum til betri framtíðar fyrir hagkerfið í heild • Heimilin eiga ekki að vera botnlaus sjálftökusjóður til að bæta upp tjón vegna óábyrgrar útlánastefnu fjármálastofnana og meingallaðrar efnahagsstjórnar – aðhaldsaðgerða er þörf • Forsendur veðlánasamninga eru brostnar og vafi leikur á lögmæti gengistryggðra neytendalána – leiðréttingar er þörf

7. Þróun vísitalna 2000 - 2009

8. Samanburðurogþróunskuldaheimilaogfyrirtækja 1980 - 2006

9. Skuldastaða heimilanna • Skuldir heimilanna hafa aukist 115% á 4 árum, úr 877 í 1890 ma • Um 16,7% skulda heimilanna eru gengistryggð • Íslensk heimili eru með allra skuldsettustu heimilum í OECD

10. Skuldastaða heimilanna • Um 75.000 heimili eru skuldsett með fasteignalánum • SÍ býst við að um 33% þeirra verði með neikvæða eign næstu ár • Greiðslubyrði um 26% þeirra var yfir hættumörkum í jan.2008

11. Skuldir atvinnulífs og heimila • Skuldir atvinnulífsins hafa aukist um 380% á sl. 4 árum • Um 70% af skuldum atvinnulífsins eru gengistryggð veðlán • Skuldir atvinnulífs og heimila hafa aukist alls um 4764 ma sl 4 ár

12. Krossgötur í efnahagsmálum • Skuldsetning heimila og atvinnulífs er komin út yfir öll þolmörk og stefnir í þjóðarharmleik ef ekki verður brugðist frekar við • Hvorki heimili, atvinnulíf né stjórnsýsla hafa efni á innlenda verðtryggða veðlánakerfinu lengur, kerfisbreytinga er þörf strax • Réttarstaða neytenda og úrræði gegn lánveitendum hefur verið ámælisverð og kallar á nýjar áherslur í á því sviði • Til að forða öðru kerfishruni og siðrofi í samfélaginu verður tafarlaust að grípa til leiðréttingar og fyrirbyggjandi aðgerða

13. Aðgerðir stjórnvaldaný lög frá félagmálaráðherra • Markmið laga þessara er að hraða endurreisn íslensks efnahagslífs í kjölfar banka- og gjaldeyrishrunsins haustið 2008 og að jafnvægi komist á virði eigna og greiðslugetu annars vegar og fjárskuldbindinga einstaklinga, fyrirtækja og heimila hins vegar. • Greiðslujöfnunarleið verð- og gengistryggðra húsnæðis- og bílalána neytenda (almenn aðgerð) • Samræmd sértæk skuldaaðlögun (sértæk aðgerð) • Auknar heimildir Íbúðarlánasjóðs til skuldaaðlögunar (sértæk aðgerð) • Eftirlitsnefnd viðskiptaráðherra með sértækum aðgerðum • Starfshópur með fulltrúum allra þingflokka og hagsmunaaðilum til endurmeta úrræði og skoða stofnun umboðsmanns lántakenda. • Greiðsluaðlögun (sértæk aðgerð)

14. Aðgerðir stjórnvaldaGreiðslujöfnunarleið • Verðtryggð lán verða færð í greiðslujöfnunarleið nema lántakar hafni henni sérstaklegaAfborganir miðast við stöðu 1.jan.2008 og fylgja svo þróun GJV • Gengistryggð lán verður að biðja um að setja í þetta ferli sérstaklegaAfborganir miðast við stöðu gengis 1.maí 2008 og fylgja svo GJV • Lán lengjast að hámarki um 3 ár og þá verða mögulegar eftirstöðvar felldar niður

15. Greiðslujöfnunarleið • Dæmi verðtryggt lán tekið 1.jan.2007 • Þróun verðbólgu, launa og GJV skv. hagspá • Greiðslubyrði er einungis léttari í nokkur ár og verður svo þyngri en áður • Lán greiðist að fullu við meiri heildarkostnað að jafnaði • Eingöngu þeir sem eiga örfá ár eftir af lánstíma munu fá niðurfellingu

16. Greiðslujöfnunarleið • Dæmi um 20 ára verðtryggð lán Vextir 5,1% - Verðbólga 4% - Hækkun GJV 4,5% 20 ára lán – Greiðslujöfnun byrjar 5 árum frá lántöku

17. Greiðslujöfnunarleið • Dæmi um 20 ára verðtryggð lán Vextir 5,1% - Verðbólga 4% - Hækkun GJV 6,0% 20 ára lán – Greiðslujöfnun byrjar 5 árum frá lántöku

18. Greiðslujöfnunarleið • Dæmi um 40 ára verðtryggð lán Vextir 5,1% - Verðbólga 4% - Hækkun GJV 4,5% 40 ára lán – Greiðslujöfnun byrjar 5 árum frá lántöku

19. Greiðslujöfnunarleið • Dæmi um 40 ára verðtryggð lán Vextir 5,1% - Verðbólga 4% - Hækkun GJV 6,0% 20 ára lán – Greiðslujöfnun byrjar 5 árum frá lántöku

20. Athugasemdirvið greiðslujöfnunarleið • Lækkun afborgana er tímabundin, verður fljótlega hærri en ella og raunkostnaður verður meiri í flestum tilfella nýlegra verðtryggðra lána • Einungis eldri lán eiga möguleika á niðurfellingu, auk hluta þeirra gengistryggðu lána sem geta farið þessa leið • Tenging afborgana við launavísitölu og atvinnustig frystir skertan kaupmátt og launahækkanir auka á afborgunarþyngd • Leiðin hvetur til svartrar atvinnustarfsemi • Leiðin takmarkar kaupmátt og veðrými heimila til langs tíma, með neikvæðum áhrifum á allt hagkerfið • Lánveitendur hafa beinan hag af aukinni verðbólgu

21. Aðgerðir stjórnvaldaSértæk skuldaaðlögun • Fjármálafyrirtækjum er falið að koma sér saman um samræmdar verklagsreglur til að endurskipuleggja skuldir lántaka, sem lágmarksreglur. Lántakar fá umsjónarmann sem gerir bindandi mat á skuldastöðu og greiðslugetu. Úrræðið getur mögulega leitt til niðurfellingar skulda eftir 18-36 mánuði, án dómsúrskurðar, til jafnvægis við eignir og greiðslugetu.Úrræðið tekur líka til Íbúðarlánasjóðs.Verklagsreglurnar eru í vinnslu. • Greiðsluaðlögun er virk frá í maí en er í endurskoðun vegna galla. Leiðin er á vegum ríkisins og er háð dómsúrskurði. Lántakar fá umsjónarmann, sem gerir bindandi mat á skuldastöðu og greiðslugetu. Úrræðið getur mögulega leitt til niðurfellingar skulda eftir 36-60 mánuði, til jafnvægis við eignir og greiðslugetu.

22. Athugasemdirvið sértæka skuldaaðlögun • Auknum heimildum fjármálafyrirtækja til að mæta breyttum forsendum viðskiptavina sinna ber að fagna.Það er þó nærri vítavert að fela fjármálafyrirtækjum einhliða að setja saman slíkar reglur og nokkuð víst hverra hagsmuna verður gætt. • Greiðsluaðlögun sem þrotaúrræði ber að fagna. • Báðar leiðir þýða verulega skert fjárræði lántaka út samningstíma, þar sem lántakar búa við mjög þröng fjárráð og hafa ekki heimild til frekari fjárskuldbindinga. • Við eðlilegar markaðsaðstæður ber að fagna þessum úrræðum. Sem svari við kerfishruni er nærri galið að ætla að skerða fjárræði um 30% þjóðarinnar, um 22.500 heimila, sem telja um 65-70.000 manns í um 2-5 ár.

23. Tillögur í efnahagsmálum - heimilanna

24. Athugasemdirvið tillögur Sjálfstæðisflokksins • HH fagnar og styður tillögu að auknum sveigjanleika fjármálafyrirtækja til að mæta breyttum forsendum viðskipta vina sinna, bæði til lækkunar afborgana og eins hraðari uppgreiðslu lána, sé þess óskað. • HH fagnar og styður tillögu um þverpólitíska nefnd, sem fjalli um leiðir til lækkunar á höfuðstól veðlána. Hana ber að stofna sem allra fyrst.Mikilvægt er að fulltrúar lántakenda og neytenda taki virkan þátt í slíku nefndarstarfi. HH hefur ítrekað boðið fram krafta sína í því efni. • HH fagnar og styður tillögu um niðurfellingu stimpilgjalda og virka samkeppni um endurfjármögnun neytendalána.

25. Eru kynnt úrræði ásættanleg? • Engan veginn! Það er munur á leigu- og kaupsamningi fasteigna! • Leiðrétta verður höfuðstól verð- og gengistryggðra lána strax • Setja verður þak á frekari höfuðstólshækkanir skulda strax • Endurskoða verður lánakerfið, útreikning verðbóta, lánstíma og auka samkeppni um endurfjármögnun, til að gera það samkeppnishæft við nágrannalöndin sem allra fyrst • Án þessara þátta er stór hætta á verulegum landflótta og að atvinnulífið nái alls ekki vopnum sínum, sökum gríðarlegs samdráttar í einkaneyslu. • Jafna verður ábyrgð lántaka og lánveitenda sem allra fyrst • Setja verður upp áætlun um kerfisbundinn viðsnúning á skuldastöðu heimila og fyrirtækja • Án frekari úrræða er vegið verulega að fjárhagslegu sjálfstæði stórs hluta þjóðarinnar til langs tíma og eignarhaldi í húsnæði sem fælir fólk frá fjárfestingu í eigin heimilum. Án frekari úrræða eru mikla líkur á að stór hluti samfélagsins festist í fátæktargildru kerfisbundinna skuldahækkana, sem dregur verulega úr fjárfestingu og einkaneyslu almennt í hagkerfinu til framtíðar.

26. Mældar skoðanirCapacentFrekari breytinga er þörf strax

27. Samtakamáttur er sterkur Saman getum við breytt miklu til betri vegar Stjórn Hagsmunasamtakanna hvetur alla eldri en 18 ára til að taka afstöðu með heimilunum í landinu, skrá sig í samtökin og taka þátt í að bæta stöðu heimilanna, bæði nú strax og til framtíðar

28. Takk fyrir Skráðu þig með heimilunum á heimasíðu samtakanna www.heimilin.is Þín afstaða skiptir máli