Japonya Eğitim Sistemi ( トップ > 白書・統計・出版物 > 白 書 )

1. GELİŞMİŞ ÜLKELERDE EĞİTİM Prof.Dr. Mustafa Ergün Japonya Eğitim Sistemi (トップ>  白書・統計・出版物> 白書)

2. 4 büyük ve 4000’den fazla küçük ada. Genelde dağlık bir arazi, 127 milyona yakın nüfus. Japon tarihi Dönemleri ve Kapsadığı yıllar Çeltik Kültürü ("Yayoi") M.Ö. 300-M.S. 300 Atlı Göçebeler ("Kohum- Yamato") 300-710 Budizm ve Kuruluş (“Nara”) 710-794 Çin Kültürünü Özümseme (“Heiyan") 794-1185 Japon Ortaçağı (“Kamakura”) 1185-1333 İç Savaşlar-Zen Sanatları (“Asikaga-Muromaçi") 1333-1573 Hristiyanlığa ve Sömürgeciliği Karşı Birleşme 1573-1603 Merkezi Feodalite (“Tokugava-Edo") 1603-1867 Sanayileşme ve Çağdaşlaşma ("Meici") 1867-1912 (1945) Savas Sonrası Ekonomik Kalkınma 1945-Sonrası

3. Japonya'da eğitim, 6.yüzyılda Çin kültürünün alınması ile başlar. Saraylarda Konfüçyüs ve Buda inanç, bilgi ve yazısı yerleşti. Eğitim herkese açıktı. Memur sınıfının çöküp yerine askeri sınıfın (buşi) egemen olduğu Kamakuradöneminde (1185-1333) bile Budist manastırları en etkili eğitim kurumları idi. www.kcpwindowonjapan.com 538'de Kore üzerinden Japonya'ya giren Budizm 538-587 arasında asiller arasında birçok savaşlara neden oldu ve sonunda Jamato devleti parçalandı. Mutlakiyet yılları dediğimiz 600-1185 yılları arasında Budizm, Japonya'da bir devlet dini oldu ve Çin devlet biçimi benimsendi, imparatorun mevkii -"göklerin oğlu" olarak yüceltildi.

4. Ama ailelerin iktidar mücadeleleri ve koalisyonlar devam etti. Taika reformu, İmparatoru (Tenno) bütün toprakların sahibi yaptı ve yeni toprak düzenlemeleri getirdi. 710-794 arası Japonya'da tam bir refah oldu. Bu dönem sonuna doğru aileler arasında süren savaşlar Şoğunları ortaya çıkardı. Japon şövalyeleri denen Şoğunlar döneminde (1192-1867) Samuraylar değişik bir askeri sınıf olarak yüceldiler. www.japan-guide.com Tokugava devri denen 1603-1867 döneminde batılıları ülke içine sokmamakla birlikte Japonya Batı'daki gelişmeleri çok yakından izledi; resim, mühendislik, tıp, eğitim, spor ve felsefe alanlarında işine yarar gördüğü yenilikleri aldı. Tokugava dönemi "dine hayır ama bilime, kültüre, tekniğe evet dönemi"dir. Bu dönemde Japon teknolojisi, özellikle tarım alanında oldukça ileri gitmişti.

5. Gerçi 1573-1603 arasında milli birlik sağlanmıştı ama Japonya gene de 278 derebeyliğe bölünmüştü. Bunlar kaldırılıp merkeze bağlı valilikler kuruldu. Samuraylık kaldırılarak kılıçları toplandı. Bütün geleneksel sınıflar kaldırılarak çalışma ve meslek açısından herkes eşit kılındı. Vergi sistemi yenileştirildi. Tokugava zamanında çok idealist - aynı zamanda realist- ve çalışkan bir yönetici kadro yetişmişti. Bunlar İmparatora tamamen bağlı olarak bir Danışma Meclisi kurdular, kanunları kamuoyunun onayına sundular, gelişmeye engel olan örf ve adetleri değiştirdiler, adalet ve tarafsızlıkla hareket ettiler. hubpages.com TokugavaŞoğunluğunun ve diğer beylerin kendi çocuklarından savaşçı (samuray, sizoku) yetiştirebilmek için açtıkları okullar ise başka idi. Sizoku zümresi, o zamanın Japonya'sında en iyi eğitim almış, en seçkin zümre idi. Tokugava zamanında Japonya’nın küçümsenemeyecek bir okul teşkilatı vardı. 50.000'den fazla okulda verilen eğitim ile genel olarak %35'lik bir okullaşma düzeyine ulaşmıştı ki, bu o zamanki dünya ölçüleri içinde bile oldukça yüksek bir düzey idi.

6. Edo(Tōkyō) (veya Tokugavaşogunluğu) döneminde (1603-1668), şogun denilen bürokratları yetiştirmek için devlet tarafından okullar kuruldu. Savaşçı-bürokrat samuraylar sadece askeri görevler için değil, tarım ve ticaret alanında da eğitildi. Manasır okulları (terakoya) halka alt düzeyde okuma-yazma öğretiyordu. Sıkı bir merkezi yönetim, barış, refah… 1780: yılda 3000 kitap basılıyor; okuma-yazma erkeklerde %40, kadınlarda %10. Tiyatro gelişmiş… Manastır okulunda kızlar http://en.wikipedia.org/wiki/Education_in_Japan

7. Japon gelişmesinde Tokugava döneminin felsefesi “Japon ruhu-Batı öğretimi” idi. Japonluk ruhu üzerinde önemle duruluyordu. 240 ciltlik "Japonya Tarihi" yazılmış, güçlü bir ulus bilinci, geçmiş değerlendirilmesi yaratılmaya çalışıyordu.

8. Cizvit misyonerlerden Francis Xavier(1506–1552), 1549'da Kyōto'ya çıktı. Yüzbinlerce Japonu Hristiyanlaştırdı. Bunlar arasında soylular da vardı. Ama Japonlar Avrupa sömürgeciliğinin adımlarını iyi algıladılar. 1587'den itibaren Portekizli tüccarları ve misyonerleri Japonya'dan kovdular. 1620'ye kadar Hristiyan cemaatleri yok edildi, okulları, kiliseleri kapatıldı ve 1870'lere kadar Hristiyanlık Japonya'ya giremedi. Sakoku, izolasyon dönemi 200 yıldan fazla sürdü. jesuskoan.blogspot.com 1853’te Amerikalı Kaptan M.Perry, dört savaş gemisi (kurofune, kara gemiler) ile Japonya’ya geldi. Limanları batılılara açmasını istedi. Batı emperyalizmi, Amerikalılara açılan iki limandan, Japonya’ya birçok ticari imtiyazlar da alarak zorla girdi.

9. Bundan sonra Fransa’nın desteklediği Şoğunlarla İngilizlerin desteklediği İmparator taraftarı beyler arasında bir iç savaş başladı; sonunda İmparator taraftarları kazandı (1866) ve ŞoğunlarınKiyota’ya sürdüğü İmparatoru başkent Edo'ya çağırdılar. Bunu yaparken de İmparator Mutsahito'ya "Meici" (aydınlanmış idarenin temsilcisi), Edo'ya da "Tokyo" (Doğu'nun başkenti) adını verdiler. www.museumofthecity.org

10. "MeijiRestoration" (Aydınlanma dönemi) denilen dönemde (1867-1913) Batı ile temas Japon toplumunu kökten değiştirmeye başladı (1868). Barış ve huzur yerine sürekli sosyal hareketlenme ve milliyetçilik ortaya çıktı. Üst düzey ailelerin çocukları yurt dışında okudu (Iwakuramission). Yeni üniversite ve askeri okullarda yabancı uzmanlar (o-yatoigaikokujin) ders vermeye başladı. Prusya modelinde zorunlu eğitim uygulandı. Binlerce öğrenci Amerika ve Avrupa’ya gönderildi, 3000 yabancı uzman çalıştırıldı. Batı tipi okullar açılmaya başlandı. Japonya denizcilikte İngiltere’yi, kara ordusunda Almanya’yı, eğitim sisteminde Amerika’yı örnek aldı. Anayasası ve Meclisi olan bir meşruti yönetime geçildi. Şogunluk ve diğer feodal yapılar kaldırıldı (1876).

11. Japon eğitiminin bu denli hızlı gelişmesinde, bütün yetkileri elinden alınan bilgili ve savaşçı Sizoku sınıfının, artık tamamen eğitime yönelmesi; bunların otoriteye itaat duygularından, keskin bakışlarından ve karar verebilmelerinden eğitimde yararlanılmış olması dikkat çekicidir. Yeni eğitim sisteminde genellikle öğretmen olarak görev alan bu kişiler, eski yetkileri ellerinden alınsa da eğitim ve bilgi ile tekrar nasıl yükselinebileceğini göstermişler; kılıçları ellerinden alındıktan sonra, kılıç yerine bilgiyi ve teknolojiyi kullanmışlardır. Meici döneminin bastan büyük tespit ettiği hedeflere ulaşılamadı. 1878' de okullaşma oranı genelde %43.3'e çıkmıştı. 20. yüzyıl başlarına gelindiğinde okullaşma oranının %85'e çıktığı görülmektedir. Eğitimde 1886'ya kadar süren şaşkınlık dönemi kısa sürede geçmiş; 1906'da altı yıllık zorunlu okul kabul edilmiş, 1909'da ilköğretimde okullaşma oranı %98'i bulmuştur. Japonya, dünyada en hızlı okullaşma sürecini gerçekleştirmiş ülkedir. talesfromthelou.wordpress.com

12. Japonya modern bir ulus-devlet haline gelmeye başladı. Otuz yılda bir sanayi devleti haline geldi. Militarizmin yükselişi Japonya'yı bir savaş devleti haline getirdi. Milliyetçilik sömürgeciliğe dönüştü. Çok iyi eğitilmiş bir ordu ile doğu Asya’da Kore’yi aldı, Çin ve Rus bölgelerinde genişlemeye başladı. www.handfulofsand.com - www.theatlantic.com

13. 1946 yılında 27 kişilik Amerikan Eğitimciler Delegasyonu, Japonya’da savaş sonrası eğitim reformunu gerçekleştirmek için çalışmaya başlamıştır. Heyet Japon eğitiminin liberalizm ve ferdiyetçiliğe yönelmesi, dilde reform yapılarak Latin harflerinin kabul edilmesi, eğitim yönetiminin yerelleştirilmesi ve bu amaçla seçimle işbaşına gelecek eğitim komisyonlarının kurulması ile müfredatta köklü değişikliklerin yapılması gibi bir takım önerilerde bulunmuştur. Yapılan bu öneri ve düzenlemeler 1947 yılında çıkarılan Temel Eğitim Kanunu ile pekiştirilmiştir. Japon eğitimi 1948 yılında ABD’dekine benzer bir şekilde ademi merkezileştirilmiştir. (ABD gibi 6 yıllık ilköğretim 3+3 ortaöğretim, 9 yıllık ücretsiz zorunlu eğitim, ahlak eğitimi amaçlı sosyal bilimler yetişkinlere eğitim, rehberlik, öğretmen okullarının 4 yıllık olması rakamların kabulü vs. İkinci Dünya Savaşında yenilince müttefik işgal güçleri militarist Japon eğitimini barışçı, demokratik bir eğitime çevirmek için eğitim reformu yaptılar. Amerikan modelinde bir eğitim sistemi kuruldu. Ordusu dağıtıldı. Japon eğitimi 2. Dünya Savaşı’ndan sonra Japonlar’ın “PostdamDeklarasyonu”nu imzalayarak teslim olmaları ile başlayıp büyük ölçüde değişikliğe uğramıştır. Britannicaphoto

14. 1952’den sonra barış sözleşmesi ile Japonya üzerindeki ABD kontrolü sona ermiş, bu tarihten itibaren eğitim sisteminde ABD’nin zorlamalarıyla yerleştirilen bazı uygulamalar kaldırılmaya çalışılmıştır. Savaşta yenilen Japonya, hem kalan gençlerinin askerlik yapmaması, hem savunmaya ayrılacak paraların tamamen sanayie yatırılması hem de Kore Savaşı’nın ikmalinden sağladığı dövizlerle tekrar hızlı bir sanayileşme süreci içine girmiş ve bugün dünyanın en önde gelen sanayileşmiş ülkelerinden biridir. Japon eğitimi, İkinci Dünya Savası sonunda dış ve içyapı olarak ve ders kitaplarının muhtevası yönünden Amerikalılar tarafından bazı değişikliklere uğratılmış (Mac Arthur eğitim planı). Ancak büyük gösteri ve grevler sonucu bu sistemden geri eski Japon sistemine dönülmüştür.

15. Sistem olarak da 1947’ye kadar 6+5+3+3 olan okul seması, 1947'den sonra 6+3+3+4 şekline sokulmuş oldu. • MEXT – Ministry of Education, Culture, Sports, Science, and Technology • Devlete ait olan ilk ve ortaokullar Bölge Eğitim Kurulu tarafından yönetilir. Japonya’da 47 bölge vardır. • Öğretim yaklaşık 240 gün sürüyor. 30 günlük bir tatil var. Ders yılı, Nisan-Temmuz ortası, Eylül-Aralık sonu ve Ocak-Mart sonu olmak üzere üç dönem halinde yapılır. • Cumartesi yarım gün olmak üzere, haftada 5.5 gün okula gidilir.

16. Daha 2005’te, zorunlu olmamasına rağmen, lise düzeyindeki gençlerin %94’ü okula gidiyordu.İlk ve orta okulların aksine, burada özel okulların oran %55’e çıkmıştı. 1980’lerde lise mezunu gençlerin %70’ten fazlası bir yükseköğretim programına kayıt yaptırabiliyordu. http://www.akiodesigns.com/2010/01/schools-in-japan/

17. Üniversiteye giriş bir giriş sınavında (nyugakushiken入学試験) alınacak puana göre olur. Üniversite kayıtlarının %80’i özel üniversitelere yapılır. Milli ve diğer resmi üniversitelere öğrenciler iki kademeli sınavdan geçerek girebilirler. Önce ulusal bir sınav (sentashiken) ve daha sonra her üniversitenin kendi sınavına (nijishiken) girerler. Özel üniversiteler ilk sınava göre öğrenci alırlar. 2011’de üniversite sınavına tekrar giren(ronin) 110.211 öğrenci vardı. Üniversite sınavına hazırlayan özel okullar (Yobikou) çok sayıda ve çok çeşitlidir. Yedi ulusal üniversite (Tokyo, Kyoto, Osaka, Nagoya, Tohoku, Hokkaido ve Kyushuüniversiteleri) çok saygındır. yobikou.ikubunsha.co.jp

18. Japonya’da 783 üniversitede 3 milyona yakın öğrenci okuyor.4 ve 6 yıllık üniversiteler var.4 yıllık 86 ulusal üniversite ve belediyeler ve mahalli yönetimler tarafından kurulmuş 95 üniversite var.Geri kalan 600’ü aşkın 4 yıllık üniversite özel üniversitedir. Birçok Japon üniversitesi uluslararası sıralamaya giriyor.

19. Lisansüstü programlar 2.Dünya Savaşından sonra açılmaya başlamıştır. Üniversitelerin %60’ının lisansüstü programları vardır. Ancak toplam üniversite öğrencilerinin %4’ü lisans üstü öğrencisidir. Gençlik kolejleri denen iki yıllık yüksekokullar (tankidaigaku) işgal döneminde yüksekokul olarak yasallık kazanmış özel eğitim kurumlarıdır. Buralardaki öğrencilerin %95’i fazlası kadınıdır (Ama %43’ü yükseköğrenim görmüş olan Japon kadını dünyanın en iyi eğitilmiş kadın grubu içinde yer alır). İleri mesleki eğitim kurumları(senmongakko) lise mezunlarına meslek kazandırır ve çoğu öğrencisi de erkektir. Büyük çoğunluğu 1960’tan sonra açılan beş yıl öğretim süreli Teknoloji Kolejlerinde üst düzey kalifiye teknik elemanlar yetiştirilir.

21. Lise yaş grubunun %96’sı okula devam ederken, üniversite yaş grubunun %41’i yükseköğretime devam ediyor (bu oran 1990’da %25 idi).

22. Japon eğitim tarihinde üç büyük reform dönemi vardır: • Meici Reformları dönemi • İşgal Kuvvetlerinin Reform dönemi: Bir «eğitim sistemi» kurulmuştur. • 1980’lerde Başbakan Nakasone Reformları: Burada globalleşmeye uygun olarak Japon eğitim sistemi mümkün olduğu kadar liberalleştirilmeye çalışılmıştır. Nakostone reformu eğitimde ve ders kitaplarında uluslararası değerleri öğretmeye başlamıştır. Örneğin 100.000 yabancı öğrenci çekmeyi, Japon öğrencilerin ve öğretim elemanlarının başka ülkelerle değiş-tokuşunu, ders kitaplarında ve öğretmen söylemlerindeki otoriter ifadeleri kaldırmayı, liberal ve bireyci eğitime vurgu yapan bir Temel Eğitim Yasası çıkarmayı, İngilizce eğitimi artırmayı, haftalık öğretim süresini 5 güne indirmeyi vsamaçlıyordu.

23. 2003 yılındaki PISA şoku ve buna bağlı olarak 2007 yılından itibaren Temel Eğitim yasası gözden geçirilmiş, ulusal testlerin uygulanmaya başlanması, ders saatlerinin artırılması, yükseköğretimde akreditasyonun başlaması gibi çabalar da yeni reformlar olarak sayılabilir. Nakostone liberalizmine karşı yeni bir muhafazakâr devletçilik ve yurtseverlik eğitimi de başlamıştır.

27. http://www.uta.fi/edu/edu-luennot_slk2012/Globalization%20and%20Education%20policy,new.ppthttp://www.uta.fi/edu/edu-luennot_slk2012/Globalization%20and%20Education%20policy,new.ppt

28. SONUÇ Bazı Japonların dedikleri gibi, Japonya her zaman çağdaştı ve "Batılılaşmak" ihtiyaç ve zorunluluğunu duymadı. Meici devrinde Japon teknolojisi Batıdan biraz geri idi ama bu kapatılması zor bir açıklık değildi ve dahası, sanayileşmenin diğer şartları hazırdı; nüfus yoğunluğu artmış, mevcut topraklar insanları besleyemiyordu; oldukça iyi yetişmiş bir yönetici ve aydın kadro vardı; misyoner faaliyetleri yasaklanmakla birlikte Batı düşünce ve bilimi yakından takip ediliyordu v.s. Japon yazısı, dini (Budizm) ve sanatı, hatta imparatorluk yönetim biçimi Asya'dan geldi. Heiyan döneminde Asya'dan gelen Budizm ve Çin kültürü özümsendi, yeni bir Japon kültürü yaratıldı. Japon tarihi sürekli aile kavgaları ve iç isyanlarla uğraşmıştır. Savaşçı ve yönetici sınıf sık sık bölünmüş, büyük çarpışmalar olmuş Japon tarihinde 1500'ü aşkın toplu ayaklanma tespit edilmiştir. Öte yandan 16. yüzyılda misyonerlerin sunduğu Hıristiyanlığın birden bire yöneticileri ürkütecek bir hızla yayılması, daha sonra Kaptan Perry'nin bir kaç silahlı gemisine hemen teslim olma, 2. Dünya Savası sonundaki teslimiyet de iyi değerlendirilmelidir.

29. Japan's Modern EducationalSystem(http://www.mext.go.jp/b_menu/hakusho/html/others/detail/1317220.htm) • Nuriye Semerci, “Japonya ve Almanya Eğitim Sistemine Genel Bir Bakış: Öğretmen Eğitimi Açısından Türkiye ile Karşılaştırma”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 1, 2000, s. 159-168. • İrfan Erdoğan, Çağdaş Eğitim Sistemleri, Sistem Yayıncılık, İstanbul, 1998, s.115-116. • OERI, Japon Eğitim Sistemi, (Çevirenler : Ramazan Özen vd.), Avni Akyol Ümit Kültür ve Eğitim Vakfı, İstanbul, 1996, s. 139-140. • Ian Hill Nish (1998).  The Iwakura Mission in America and Europe: A New Assessment. Psychology Press. • Bozkurt Güvenç, Japon Kültürü. Ankara: İş Bankası 1983 • Rezzan UÇAR, İ. H. (2004, 06). Japon Eğitim Sistemi Üzerine Bir İnceleme: Çeşitli Açılardan Türk Eğitim Sistemi İle Karşılaştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Elektronik Fakültesi Dergisi , 2-16. • Aso, M. ve Amano, I. (1986). Japon Eğitim Sisteminin Kültür Kaynakları, (Çev. M.Özcan), Ankara: Kültür Bakanlığı yay. • Beauchamp, E.R. ve Vardaman, J.M. (1994). JapaneseEducation Since 1945: A DocumentaryStudy,M.E. Sharpe, (http://books.google.com.tr/books?id=J2MOS0lMJEAC) • Duke, B.C. (2009). TheHistory of Modern JapaneseEducation: ConstructingtheNational School System,1872-1890, RutgersUniversityPress, (http://books.google.com.tr/books?id=_OOeA2H5aKIC) • The Modernization and Development of Education in Japan (http://jica-ri.jica.go.jp/IFIC_and_JBICI-Studies/english/publications/reports/study/topical/educational/pdf/educational_02.pdf)