Modül: CNC Torna Tezgâhları

1. Modül: CNC Torna Tezgâhları I. DERS MOPAK Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi

2. Modül : CNC Torna Tezgâhları COMPUTER NUMERIC CONTROL (CNC) Operatör müdahalesi olmadan özel kodlar vasıtasıyla otomatik olarak hareket edebilen takım tezgâhlarına CNC tezgâhlar denir. CNC PROGRAMCISI CNC tezgâhlara program yazabilen, gerekli tezgâh ayarlarını yapabilen ve birden fazla CNC’ den sorumlu olan TEKNİK ELEMANDIR. CNC OPERATÖRÜ Programcı tarafından ayarlanmış CNC tezgâhta çalışan ve yalnız kendi çalıştığı tezgâhtan sorumlu olan TEKNİK ELEMANDIR.

3. Modül : CNC Torna Tezgâhları İYİ BİR CNC PROGRAMCISINDA OLMASI GEREKEN VASIFLAR a) Bilgisayar kullanmasını bilmeli, b) Üniversal tezgâhları kullanmasını bilmeli, c) İyi derecede teknik resim okuyabilmeli ve çizebilmeli, d) Kumpas, mikrometre ve komparatör gibi ölçü aletlerini kullanabilmeli, e) Zeki, çalışkan, hızlı ve ÜRETKEN olmalıdır.

4. Modül : CNC Torna Tezgâhları İYİ BİR CNC OPERATÖRÜNDE OLMASI GEREKEN VASIFLAR a) Kumpas, mikrometre ve komparatör gibi ölçü aletlerini kullanabilmeli, b) İyi derecede teknik resim okuyabilmeli, c) Zeki, çalışkan ve HIZLI olmalıdır.

5. Modül : CNC Torna Tezgâhları • CNC TEZGÂHLARIN AVANTAJLARI • Operatör açısından daha emniyetlidir. • Operatör aynı anda birden fazla CNC tezgâhta çalışabilir. • Üretilen parçalarda bozuk parça adedi oldukça azdır. • Makine hazırlık zamanı daha kısadır. • Üretilen her parçanın kalitesi ve süresi aynıdır. • Kullanılan kesici takımların ömrü daha uzundur. • Birim parça imalat maliyeti daha düşüktür. • Üretilen parçaların kalite kontrol maliyeti daha azdır. • Artan malzeme miktarı daha azdır. • Operatör yetiştirilmesi daha kolaydır.

6. Modül : CNC Torna Tezgâhları • CNC TEZGÂHLARIN DEZAVANTAJLARI • Yatırım maliyetleri yüksektir. • Bakım onarım masrafları fazladır. • Bazı CNC tezgâhlarda sıcaklık, nem, toz, gürültü ve sarsıntı gibi bazı atölye çalışma şartlarının kontrol altında tutulması gerekebilir.

7. Modül : CNC Torna Tezgâhları 1. CNC TORNA TEZGÂHLARINI KULLANMA CNC Torna Tezgâhlarının Yapısı CNC kavramı Computer Numeric Control kelimelerinin kısaltılmış halidir ve bunun Türkçesi “bilgisayar ile sayısal denetim “anlamına gelmektedir. Konvansiyonel torna tezgâhındaki sportun hareketi ile, araba hareketinin bir bilyalı vida ve servomotor sistemi ile kontrol edilmesi sonucu torna tezgâhının ana yapısı elde edilmiş olur.

8. Modül : CNC Torna Tezgâhları CNC Torna Tezgâhı Kısımları Kayıt ve Kızaklar CNC tezgâhlarında eksenel hareketlerde yüksek hız ve ani yavaşlamalar gerekir. Bu durum hassas konumlamalar için çok önemlidir. Kayıt ve kızaklarda yüksek sertlik ve titreşimleri sönümleme özellikleri istenir. Bu nedenle CNC tezgâhlarında düşük sürtünmeye sahip doğrusal ve bilyalı kızak sistemleri kullanılır. Fener Mili ve Gezer Punta CNC tezgâhlarında işleyen iş parçası hassasiyetini etkileyen en önemli eleman tezgâh milidir. Bunlar yüksek devir sayılarında döndüklerinden, en küçük olumsuzluk tezgâhın hassasiyetini önemli ölçüde etkiler. Bu nedenle iş parçalarının bağlanmasında balans dikkate alınmalıdır.

9. Modül : CNC Torna Tezgâhları Taret CNC Torna tezgâhında, takımların takım tutucular vasıtasıyla takıldığı kısma taret denir. Ana mili ekseninde çalışan takımlar pensler yardımıyla bağlanır. Dış çapta çalışan kesici takımlar ise takım tutucular ( katerler), malafalar ve kovanlar ile bağlanır. Takımlar sağlam bağlanmalı ve taretin dönmesini engelleyecek mesafelerde takım bağlanmaması önemlidir.

10. Modül : CNC Torna Tezgâhları Kontrol Paneli • CNC tezgâhının kontrolü bu panel aracılığıyla yapılır. CRT ekran kısmında yapılan işlemler görülür. Simülasyonlar izlenebilir. Bu panel sayesinde; • Veri girişi yapılır, • Eksen seçimi, • Taret döndürme, • Tezgâh aynasını açma/kapama, • Tezgah milini çalıştırma/durdurma, Soğutma sistemi açma/kapama, • Acil durdurma, • Devir sayısı/ilerleme vb. ayar düğmeleri bulunur.

11. Modül : CNC Torna Tezgâhları • Endüstride yaygın olarak kullanılan kontrol sistemleri şunlardır: • Siemens, • Fanuc, • Heidenhain, • Mazatrol , • Özel Kontrol Panelleri.

12. Modül : CNC Torna Tezgâhları • Siemens,

13. Modül : CNC Torna Tezgâhları • Fanuc,

14. Modül : CNC Torna Tezgâhları CNC Tezgâhında Bulunan Takımlar • Punta matkabı (Center drill) • Kaba tornalama kalemi (Roughing tool) • Kanal kalemi (Recesing tool) • İnce talaş kalemi (Finishing tool) • Helisel matkap (Twist drill) • Parmak freze (End mill) • Kılavuz (Tap) • Vida kalemi (Threading tool) • Açılı kesici (Anglehead cutter) • Parmak freze (End mill) • Keski kalemi (Parting tool)

15. Modül : CNC Torna Tezgâhları Takım ayarında Kullanılan Elemanlar ve Özellikleri Bazı tezgahlarda takım ayarı için özel ölçme kolu veya mastarlar vardır. Kesiciler bu ölçme kolundaki mastara değdirilerek takım ayarları yapılır. Takım ölçme mastarları olmayan tezgahlarda takım iş parçasının çevresine ve alnına değdirilerek ayar yapılır.

16. Modül : CNC Torna Tezgâhları CNC TORNADA PROGRAMLAMA

17. Modül : CNC Torna Tezgâhları CNC Program Yapısı • CNC tezgâhlarda program yazımı; programın kaydedilebilmesi ve sonra tekrar kullanılabilmesi için program numarası ile başlamaktadır. Bu komut tek satır halinde yazılır, satırda başka bir ifade yer almamalıdır. • Program numarası başta bir karakter olmak üzere 4 haneli bir (1–9999) rakamdan meydana gelir. Bu karakter değişik standartlara göre farklılık • göstermektedir. • EIA standardına göre “O” karakteri ile, • SINÜMERIK’E göre “%” karakteri ile ve • ISO’ ya göre “:” karakteri ile program adı/numarası başlar. • Örneğin: • O0120; (EIA) Fanuc • %0120; (SINÜMERİK) Siemens • :0120; (ISO) Diğer

18. Modül : CNC Torna Tezgâhları F Kodu (Feed- İlerleme Hızı Oranı) Dakikada veya devirde kesicinin alması gereken talaş miktarıdır. Doğrusal ve dairesel hareket (interpolasyon) komutlarından (G01, G02 ve G03) sonra ilerleme komutu mutlaka belirtilmelidir. (G00) Hızlı ilerleme komutunda F ilerleme değeri verilmez. İlerleme hızının birimi aşağıdaki gibidir: A) (G94) mm/dak: Dakikada aldığı milimetre cinsinden ilerleme değeridir. B) (G95) mm/dv : Bir devirde aldığı milimetre cinsinden ilerleme değeridir. Örneğin: G94 F100 (dakikada 100 mm ilerler) G95 F0.3 (bir devirde 0.3 mm ilerler)

19. Modül : CNC Torna Tezgâhları S Kodu (Speed- İş Mili Devri) Tezgâhın iş milinin dakikada devir olarak dönme sayısı veya sabit kesme hızı miktarıdır. Bu miktar komut satırının başındaki G koduna bağlıdır. A) (G96) Sabit kesme hızı m/dak (metre/dakika): Tezgâhın bilgisayar ünitesi bu kesme hızına bağlı olarak iş parçasının çapı değiştikçe tezgâhın iş mili devir sayısını değiştirir. B) (G97) Sabit devir sayısı dev/dak (devir/dakika) Örneğin: G96 S100 (Sabit kesme hızı 100 m/dak) G97 S1500 (Sabit devir sayısı 1500 dev/dak)

20. Modül : CNC Torna Tezgâhları T Kodu (Tools-Takım Numarasını ve Takım Geometri (Ofset) Numarasını Seçme) Kesici takım seçimini ve takım ömrünü kontrol eder. T kodu dört haneli bir sayısal değerle ifade edilir. Program içerisinde T0202; satırı okunduğu zaman tezgâhın tareti (kesici takımların bulunduğu aparat) T kodunu takip eden ilk iki karakterli istasyona en kısa yoldan gidecektir. T harfinden sonraki ilk iki rakam, kesicinin bulunduğu istasyonu (kesicilerin takıldığı yer), son iki rakam ise kesici ile ilgili geometri (ofset) bilgisinin geometri kütüphanesinden belleğe yüklenmesini sağlar. Tezgâhın bilgisayar ünitesi bu bilgileri kullanarak gerekli hesaplamaları ve kaydırmaları yapar.

21. Modül : CNC Torna Tezgâhları İş Parçası Sıfır Noktasının Tespit Edilmesi CNC torna tezgâhlarında parça programlanması amacıyla parça üzerinde herhangi bir noktanın referans alınıp bu noktaya göre program yazılması gerekir. Referans olarak alınan noktanın tezgâha tanıtılması işlemine “iş parçası referans noktasını tanımlama” adı verilir. Torna tezgâhlarında iş parçası referans noktası için en uygun yer parçanın sağ alın yüzeyindeki merkez noktasıdır.

22. Modül : CNC Torna Tezgâhları CNC TORNADA TAKIM AYARI YAPMA Parçalar Üzerindeki Sıfır Noktaları • G54 • G55 • G56 • G57

23. Modül : CNC Torna Tezgâhları CNC Torna Eksenleri

24. Modül : CNC Torna Tezgâhları Geometrik Bilgiler G00 Kodu (Hızlı İlerleme) G00 komutu kesici takımın kesme işlemi yapmadan bir noktadan diğer bir noktaya doğrusal olarak hızlı hareketini sağlar. G00 komutu esnasındaki kesici takımın hızı üretici firma tarafından belirlenmiştir.

25. Modül : CNC Torna Tezgâhları

26. Modül : CNC Torna Tezgâhları G01 Kodu (Talaş Alarak İlerleme) G01 komutu F ile belirtilen ilerleme değeri ile kesici takımın düz bir hat üzerinde talaş alarak hareketini sağlar. Bu komut silindirik, alın ve konik tornalamada kullanılır.