Bakım Hizmetlerinde Psikolojik ve Spritüel Yaklaşım

1. Bakım Hizmetlerinde Psikolojik ve Spritüel Yaklaşım Doç. Dr. Leyla KÜÇÜK

2. Hastalık Fiziksel, Ruhsal, Ailesel, Psikososyal, Psikoseksüel, VAROLUŞ VE KİMLİK KRİZİDİR

3. Hastalığa karşı geliştirilen tepkiler Benliği ve bütünlüğü korumak için ortaya çıkar. Emosyonel Davranışsal Bilişsel

4. Emosyonel Olarak; • Anksiyete, • Korku, • Öfke, • Güç-güçsüzlük, • Üzüntü ve keder, • Yetersizlik, • Başarısızlık, • Utanç, • Suçluluk, • Umut-umutsuzluk, • Regresyon, • Apati, • Hostilite, • Yansıtma, • İnkar, • Ben merkezcilik ve kontrol kaybıdır.

5. Davranışsal Olarak; • Destek arama, • Kendi sağlığı ve hastalığı hakkında araştırıcı olma, • Gizleme, • Yalnızlık, • Sosyal geri çekilme, • Tedavi rejimine uyumsuzluk ve tedaviyi reddetmedir.

6. Bilişsel olarak; • Yabancı ortam ve kişiler korkusu, • Ayrılık kaygısı aileden uzak olma, • Sevgi ,ilgi, destek kaybetme korkusu, • Temel işlevlerini otonomisini, yeterliliğini vücut üzerindeki denetimini, bağımsızlığını kaybedeceği korkusu, • Özgürlüğün sona erebileceği korkusu, • Başkalarına bağımlı olma korkusu, • Cinsel işlevlerin kaybedilebileceği tehdidi, • İş ve sosyal yaşamdaki konum kaybı endişesi • Eşiyle çocuklarıyla ilgili kaygılar, olası ya da gerçek ekonomik kayıplar • Hastalık ve tedavi hakkında belirsizlik

7. UYUM SÜRECİ Özgeçmiş ve kişisel faktörler Bilişsel değerlendirme Hastalığın algılanan anlamı Hastalıkla ilişkili faktörler Uyum çabaları Başa çıkma becerileri Fiziksel ve sosyal çevre

8. Psikopatolojik Tepkiler • Tedaviye uyumu • Yatış süresini • Rehabilitatif tedavi yararını • Mortalite, morbidite ve yetiyitimi/ dolayısıyla • Yaşam kalitesini

9. Gerçeğin ne olduğu değil, ne olarak ALGILANDIĞI ve NASIL YAŞANDIĞI önemli Olayın algılanması ve değerlendirimi

10. Hastalarının %37’ sinin psikososyal destek istedikleri fakat sadece %10’ ununpsikososyal destek aldıkları saptanmıştır (Delvaux ve ark. 1988). • Hastaların % 54’ünün psikososyal gereksinimlerinin karşılanmadığı saptanmıştır (Smith ve ark, 2007). • Sağlık personelinin % 45’inin hastaların psikososyal problemlerini atladıkları saptanmıştır (Cull ve ark.,1995, (Kruijver, Garssen, Visser ve Kuiper, 2006)

11. Yatarak ya da ayaktan tedavi gören hastalarda %20-70 oranında tedavi gerektirecek düzeyde psikiyatrik sendrom vardır.

12. HASTALIKLAYÜZLEŞME Psikiyatrik Tanıların Dağılımı Yapılan çalışmalarda; • Uyum boz (depresif ve anksiyöz mizaçla giden) % 50 • Major depresif bozukluk % 25 • Anksiyete bozuklukları % 23 • Deliryum % 8-27 • Davranış bozuklukları % 4

13. Hemşirenin birincil amacı; • Bütüncü(holistik) yaklaşım • Psikososyal uyuma yardım • Psikiyatrik bozuklukları önleme • Başetmeyi güçlendirme • (Tunmore 1994, Norwood 1998, Kocaman N)

14. Psikolojik bakımın esasları nedir? • Bilgi verme, • Destek,güvenlik, rahatlık • Emosyonel bakım( duyguların ifadesini sağlayan bir beceridir) • Değerlendirme • Danışmanlık ve diğer terapötik tekniklerdir • Tunmore R (1990) The consultation liaison nurse. Nursing, 4(3): 31-34.

15. Psikolojik Bakım Düzeyleri • Düzey I: Temel iletişim ve tanılama becerileri • Bilgi verme, görüşme, dinleme ve empati becerisi, psikolojik gereksinimleri tanımlayabilme, sunabilme, aktarılan problem hakkında bilgili olma. • Düzey II: Rutin-koruyucu psikolojik bakım • Hasta/ailesinin stresle başetme yeteneği, terapötik ilişki kurabilme, duyguların ifade edilmesini kolaylaştırma, aktarılan problem hakkında bilgili olma. • Düzey III: Özelleşmiş psikolojik girişimler • Kurumsal modeller ve beceri eğitimlerine dayalı çeşitli psikolojik girişimler, danışman denetimi altında kısa süreli çalışma gibi. • Düzey IV: Terapi • Bilişsel terapi, davranışı değiştirme gibi psikoterapi uygulamaları.

16. BAKIMIN SPRİTÜEL (MANEVİ) BOYUTU

17. Spritüalite bir sonucudur.

18. Spritüel değerler ve inançlar bir varlık ya da güce inancın çok ötesinde bir olgu olup sorumluluk konularındaki inançları içerir.

19. Spritüel Sağlık Kavramı ve Tarihçe

20. Spritüel Sağlık Kavramları

21. Manevi bakım nedir? • İnsanların sıkıntılı, üzüntülü, korkulu, ümitsizlik içinde olduğu durumlarda, ani değişimlerle gelen kriz durumlarında( askerlik, hapishane, hastalık, ameliyat, sakatlık, afet), yanında olabilmek; din ve inanç açısından destek olabilmek, danışmanlık yapmak, ibadetlerini yerine getirmede rehberlik etmek, hayatlarına yeni bir anlam bulmalarında eşlik etmektir.

22. Manevi bakımda üç model vardır. • Tebliğ modeli( klasik, lider var) • Terapi modeli(Carl Rogers; hastayı merkeze alarak yapılan danışmanlık modeli.)-Koşulsuz kabul,aktif dinleme, empati. • Teselli modeli:Tesellinin içinde yeni bir ışık yeni bir anlam vardır. Kendini olayları, varlığını yeniden anlamlandırmaktır.

23. Yapılan araştırmalar, inanç ve dinsel aktivitelerin, hastalıkların önlenmesi ve tedavi edilmesinde, ağrı, anksiyete ve depresyonun azaltılmasında, yaşam kalitesinin geliştirilmesinde ve sorunlarla başa çıkmada yararlı olduğunu göstermiştir (Baker, 2003; Matthews, 2000; Nelson, 2002).

24. Spritüel Bakımda Hemşirelik Süreci Spritual Sağlığın Tanılanmasında Eleştirel Düşünme Modeli

25. Tanılama Spiritüel gereksinimlerin belirlenmesi ve uygun bakımın sağlanması, hemşirelik sürecinin önemli bir bölümünü oluşturur. Hemşireler hastalara spiritüel destek sağlamak istiyorlarsa; dua etmelerine, dini kitap okumalarına izin vermek ve huzurlu bir çevre sağlamaktan sorumludurlar.

26. Spiritüel gereksinimler, fiziksel gereksinimlere göre daha soyut ve karmaşık olup ölçülmesi güçtür. Bu nedenle bireyin bakımında, somut ve ölçülebilen fiziksel gereksinimleri öncelikle ele alınmaktadır.

27. Tanılama, hemşirenin hastasıyla olan tüm etkileşimleri sırasında devam eder. Gereksinimler doğrudan (sorularla) ve dolaylı (gözlem) yollarla tanılanabilir. Sorular açık uçlu sorulmalıdır. Bireyin davranışlarını, hareketlerini, sözlü ifadelerini, kişisel ilişkilerini ve çevresini gözlemleme spiritüel gereksinimleri için ipuçları verir.

28. Hemşire, bireyin spiritüel sağlık düzeyini belirleyen davranışlarını gözlemleyip analiz ederken, bireyin hastalığa, acıya, güçlüklere olan tepkileri ve değerleri hakkında ipucu elde eder. Hastanın inançları ile davranışları arasında uyuşmazlık varsa ve hasta bunu doğrularsa, “spiritüel sıkıntı/distres” tanısı onaylanmış olur.

29. Spritual tanılama hemşirelik tanılamasının temelini oluşturur. Birçok tanılama aracı hemşirelerin spritual ve dini gereksinimleri tanılamasına yardım eder. The B-E-L-I-E-F tanılama metodu hemşirelerinin hem çocuğun hem de ailenin spritual ve dini ihtiyaçlarını tanılamaya yardımcı olabilir.

30. Tanılamada

31. Tanılama /Değerlendirme Soruları

36. Spritüel Sağlıkta Potansiyel Hemşirelik Tanıları

37. Spiritüel Distreste Tanımlayıcı Özellikler Major - Inanç sisteminde bir rahatsızlık yaşaması Minör - Yaşamın, ölümün ve acı çekmenin anlamını sorgular. - İnanç sisteminin güvenirliliğini sorgular. - Cesaretsizlik/vazgeçme ve ümitsizlik gösterir - Alışageldiği dinsel rutinleri uygulamamayı tercih ederler.

38. - İnançları hakkında ambivalan duyguları vardır. - Yaşamak için bir nedeni olamadığını ifade eder. - Spiritüel bir boşluk duygusu hisseder. - Kendisi ve başka insanlardan emosyonel olarak ayrılma/kopma gösterir. - Yaşamın, acı çekmenin, ölümün anlamı hakkında endişeler-öfke, içerleme, korku ifade eder. - İnanç sistemindeki bir rahatsızlıktan dolayı spritüel yardım/destek ister.

39. Hemşirenin verdiği manevi bakımın, hastanın gereksinimlerini karşılamadaki etkinliğini planlamak amacıyla kullanılabilecek hedefler ise şöyle belirtilmiştir;

40. Uygulama Bu hedefler doğrultusunda yapılacak hemşirelik girişimleri ise şöyledir:

44. Değerlendirme

45. Sonuç olarak; bireyin spiritüel gereksinimlerinin karşılanması, bütüncü bakım verilmesinde ve hastalığın iyileşmesinde önemlidir. Hemşireler, hastalarının spiritüel gereksinimlerini sağlarken, sorumluluğunun ve kendi spiritüel boyutunun farkında olmalı, spiritüel olayları tartışırken rahat olmalı, hasta ve ailelerinin içinde bulundukları durumu onların açısından değerlendirebilmelidir.

46. Disiplinlerarası koordinasyon ve ekip çalışması çok önemli!!

50. UNUTMAYINIZ BÜTÜN İLAÇLAR ŞİŞEYE GİRMEZ!