Anna Gronkowska Pracownia Dawców Szpiku

1. Anna Gronkowska Pracownia Dawców Szpiku przy Katedrze i Klinice Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Krew pępowinowa- prawda i mity -źródło krwiotwórczych komórek macierzystych do zabiegu transplantacji.

2. Zgodnie z wytycznymi Europejskiej Grupy Przeszczepiania Szpiku do przeszczepienia allogenicznych komórek krwiotwórczych są kwalifikowani chorzy z następującymi rozpoznaniami: • Nabyte choroby krwi: • ostre białaczki • przewlekłe białaczki • mielofibroza • zespoły mielodysplastyczne • niektóre chłoniakiziarnicze i nieziarnicze • Aplazja szpiku • Wrodzone choroby krwi: • Niedokrwistości: Diamonda-Blackfana, Fanconiego • niedobory odporności • choroby metaboliczne Wskazania do przeszczepiania krwiotwórczych komórek macierzystych

3. Transplantacja komórek krwiotwórczych musi być elementem planowanego leczenia od momentu rozpoznania choroby.

4. Rozpoznania • Stanu zaawansowania • Wieku i stanu ogólnego • Obecności schorzeń towarzyszących • Zdolności pacjenta do współpracy • Rodzaju kondycjonowania • Źródła komórek krwiotwórczych • Rodzaj komórek krwiotwórczych • Rodzaj dawcy Wskazania do przeszczepienia allogenicznych komórek krwiotwórczych zależą od:

5. Źródła komórek krwiotwórczych • Dawca klasyczny • rodzeństwo • Dawcy alternatywni • dawcy niespokrewnieni zgodni (ok. 13,75 mln. dawców) • pozostali członkowie rodziny • krew pępowinowa prawie zawsze niezgodna (> 413 tys.) • niespokrewnieni częściowo niezgodni • haploidentyczni Preferujemyposzukiwanienajlepszegomożliwegodawcy we wszystkichdostępnychźródłach.

6. Schemat dziedziczenia haplotypów HLA

7. Dobór rodzinnego dawcy szpiku w układzie HLA

8. Rejestry niespokrewnionych dawców szpiku komputerowe bazy immunogenetycznych danych o antygenach zgodności tkankowej zdrowych ochotników na całym świecie. • Banki krwi pępowinowej placówki przechowujące wytestowane pod względem tkankowym i infekcyjnym jednostki krwi pępowinowej na świecie. Co robić jeśli brak dawcy rodzinnego?

9. Struktura BMDWdane z 22 lutego 2010

14. Liczbazrekrutowanychdawcóww Rejestrze POLTRANSPLANTU w latach 2001-2009

17. Chronologia klinicznych aspektów stosowania CBU • Pierwsza transplantacja CBU • -1992 Obserwacje GvHD po transplantacjach CBU • 1992-1993 Pierwsze Banki Krwi Pępowinowej w Nowym Jorku, Paryżu, Mediolanie i Dusseldorfie • 1993-1996 Możliwości niezgodności w HLA w przeszczepianiu CBU • 1995 Ustanowiono Eurocord, jako program sponsorowany przez EU • 1998 Powstanie Fundacji NETCORD w celu kontroli jakości i standaryzacji gromadzenia/bankowania CBU • 2000 Retrospektywne porównanie UBMT i UCBT • 2002 Zastosowanie CBU u dorosłego chorego • 2003 Opracowanie kryteriów stosowania CBU • 2004 Przeszczepienie dwóch CBU u dorosłego chorego • 2007-2008 Przeszczepienia od dawców niespokrewnionych w porównaniu z CBU nie w pełni zgodnych w HLA

18. Liczba CBT w ciągu roku raportowana do Eurocordu Spokrewnione Niespokrewnione

19. Liczba niespokrewnionych CBT w zależności od wieku chorego w ciągu roku raportowana do Eurocordu Dzieci Dorośli

20. Liczba niespokrewnionych podwójnych CBT w ciągu roku raportowana do Eurocordu n = 572

21. Liczba niespokrewnionych podwójnych CBT ze zredukowanym kondycjonowaniem w ciągu roku raportowana do Eurocordu n = 882

22. 5223 CBT wykonanych od 1988 do 2009 w 47 krajach i 437 ośrodków transplantacyjnych 238 zrzeszonych w EBMT 3590 (68 %) przypadków 199 nie należących do EBMT 1513 (29 %) przypadków

23. Transplantacje CBU w Europie raportowana do Eurocordu n = 3223 Francja 1125 Hiszpania 653 Włochy 589 Anglia 239 Niemcy 94 Holandia 88 Belgia 87 Szwecja 65 Portugalia 58 Austria 32 Grecja 32 Finlandia 32 Szwajcaria 30 Czechy 22 Węgry 20 Polska 16 Norwegia 10 Irlandia 8 Rosja 8 Dania 7 Chorwacja 4 Słowacja 3 Słowenia 1

24. Transplantacje CBU poza Europą raportowana do Eurocordu n = 1943 AZJA Japonia 225 Chiny 24 Singapur 11 Malezja 4 Indie 3 Wietnam 3 AMERYKA Płd Brazylia 186 Argentyna 59 Kolumbia 9 Chile 8 AMERYKA Płn USA 904 Kanada 115 Meksyk 8 Środkowy Wschód Izrael 102 Arabia Saudyjska 78 Turcja 43 Iran 11 OCEANIA Australia 120 Nowa Zelandia 18 AFRYKA Algieria 4 Afryka Płd 4

25. Banki Krwi Pępowinowej w Polsce • państwowe 3 • prywatne 8

26. Państwowe Banki Krwi Pępowinowej otrzymują fundusze z NFZ tylko na kilka pobrań rocznie Bank Komórek Krwiotwórczych przy Katedrze i Klinice Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych, Warszawski Uniwersytet Medyczny utworzony w 1998 r. dzięki sponsorowi Polsat Dzieciom Bank Krwi Pępowinowej im. J. Carrerasa przy Zakładzie Hematologii Doświadczalnej, Centrum Onkologii - Instytut w Warszawie utworzony w 1999 r. na zamówienie Ministerstwa Zdrowia i Komitetu Badań Naukowych Polski Bank Komórek Macierzystych przy Instytucie Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka utworzony w 2002 r. jako Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej

27. Banki komórek macierzystych w Polsce Spis banków komórek macierzystych / banków krwi pępowinowej działaj±cych w Polsce. Prywatne banki komórek macierzystych (krwi pępowinowej) Polski Bank Komórek Macierzystych S.A., Warszawa ACTIVISION LIFE S.A., Warszawa Bank Komórek Macierzystych PROGENIS, Warszawa Novum sp. z o.o. , Bank Komórek Macierzystych, Warszawa Cryo-Save Polska Sp. z o.o., Łomianki Europejski Bank Krwi Pępowinowej MACIERZYNSTWO Sp. z o.o., Kraków Zachodni Bank Komórek Macierzystych ZDROWIE DZIECKA, Poznań Bank Komórek Macierzystych Longa Vita, Szczecin

28. W 3 państwowych bankach krwi pępowinowej zgromadzono i zamrożono ok. 500 CBU. Mogą być do dyspozycji wszystkich potrzebujących - nie na potrzeby autologiczne dla konkretnego dziecka. Niewielka liczba próbek wynika ze skąpych funduszy, umożliwiających bankom zaledwie kilkadziesiąt pobrań krwi pępowinowej rocznie.

29. W 8 komercyjnych bankach krwi pępowinowej oferuje się rodzicom możliwość zamrożenia jednostek bezpośrednio po porodzie. Rodzice mogą na własny koszt zdeponować krew pępowinową swojego dziecka - tylko na jego potrzeby. Pobranie krwi pępowinowej kosztuje 1,5 - 2 tys. zł. Przechowywanie próbek - 400 zł rocznie (18-letni depozyt - 3,5 - 4 tys. zł). W polskich bankach komercyjnych przechowywanych jest ok. 40 tys. CBU. Usługa cieszy się popularnością. We Francji i we Włoszech bankowanie prywatne jest zakazane.

30. Prawdopodobnie każdy, kto przygotowuje się do przyjścia na świat potomka zastanawia się, czy nie wykupić dla swego dziecka „biologicznej polisy na życie”- tak pobranie i zdeponowanie krwi pępowinowej reklamują się prywatne banki.

31. Krew pępowinowa - to krew, która krąży w układzie krwionośnym płodu; - najczęściej jest utylizowana razem z łożyskiem, jako biologiczny odpad; - od niedawna uważana jak coś niezwykle cennego; - dzieje się tak ze względu na fakt, że jest źródłem unikalnych komórek macierzystych, czyli niewyspecjalizowanych jeszcze komórek układu krwiotwórczego, które posiadają zdolność do odnawiania się i różnicowania.

32. Cechy charakterystyczne komórek macierzystych krwi pępowinowej • W okresie życia zarodkowego embrionalne komórki macierzyste dają początek wszystkim komórkom ludzkiego organizmu. • W późniejszym okresie życia komórki macierzyste występują przede wszystkim w szpiku, krwi, skórze i jelitach, to znaczy w tych tkankach, w których istnieje konieczność stałego wytwarzania nowych komórek. • Dzięki komórkom macierzystym przez całe życie organizmu nieustannie odtwarzany jest układ krwiotwórczy i odpornościowy.

33. Wykonano ponad 6 000 przeszczepów z wykorzystaniem komórek macierzystych z krwi pępowinowej. Ta liczba szybko rośnie. Komórki macierzyste krwi pępowinowej (stemcells) cechują się dużymi właściwościami proliferacyjnymi po przeszczepie szpiku w organizmie biorcy. Trwają prace nad wykorzystaniem komórek macierzystych w leczeniu chorób degenerujących układ nerwowy, terapii mięśnia sercowego uszkodzonego po zawale czy w leczeniu ofiar wypadków, np. unieruchomionych po przerwaniu rdzenia kręgowego. Aktualnie wiodącym tematem badawczym jest biologia komórek macierzystych sznura pępowinowego i możliwość ich wykorzystania do regeneracji tkanek.

34. Lekarze podkreślają - krew pępowinowa jest odpadem poddawanym utylizacji, nie ma więc żadnych zastrzeżeń etycznych w przypadku jej dalszego wykorzystywania. Opracowania naukowe mówią o prawdopodobieństwie zastosowania własnej krwi pępowinowej u dziecka, od którego ją pobrano jest bardzo niewielkie i wynosi 1 do 100 tysięcy. Na świecie odnotowano dotychczas tylko 17 przypadków wykorzystania krwi pępowinowej na własne potrzeby. W Polsce nie było do tej pory takiego przypadku. Szersze są natomiast możliwości wykorzystania krwi pępowinowej dziecka u jego rodzeństwa lub innych członków rodziny.

35. Komórki macierzyste leczą cukrzycę? Eksperymentalna terapia z użyciem komórek macierzystych pozwala pacjentom z cukrzycą typu I przez kilka lat na nie stosowanie zastrzyków z insuliną. Metoda ta jako jedyna obecnie jest w stanie zahamować rozwój cukrzycy typu I. Choremu, u którego zniszczono chemioterapią szpik przeszczepiane są hematopoetyczne komórki macierzyste wyizolowane z własnego szpiku chorego pobrane i przechowane w głębokim zamrożeniu przez jakiś czas. Celem projektu badawczego Uniwersytetu w Chicago i brazylijskiego centrum krwi jest powstrzymanie układu odpornościowego u pacjentów z cukrzycą typu I niszczenia komórek beta trzustki produkujących insulinę. Metoda została przetestowana u 23 pacjentów, z których 20 nie musiało przyjmować insuliny przez średnio 30 miesięcy, kilku nawet przez 3 lata.

36. Czy to może być prawda? Zainteresowanie medycyny komórkami macierzystymi wynika z ich niezwykłej zdolności do samoodnowy. Przez wiele lat wydawało się, że mogą one dać początek tylko tym komórkom i tylko tym tkankom, w których się znajdują. Niedawno udawadniano, że komórki macierzyste mogą się rozwinąć także w inne komórki. (?) Niektórzy naukowcy łączą z nimi wielkie nadzieje. Od kilkunastu lat trwają intensywne badania nad wykorzystaniem komórek macierzystych do leczenia chorób nowotworowych krwi. Być może uda się pokonać dzięki nim też inne nieuleczalne dotąd choroby - na przykład regenerować tkankę mięśniową (m.in. serca), nerwową (w chorobie Alzheimera, Parkinsona oraz wysepek trzustki w cukrzycy. Może uda się je wykorzystać także do leczenia rozległych oparzeń czy nawet hodować z komórek macierzystych organy do przeszczepów.

37. W Polsce funkcjonuje łącznie 17 ośrodków przeszczepiania krwiotwórczych komórek macierzystych, w których wykonywane są zabiegi u dorosłych chorych i u dzieci.

38. Transplantacje u dorosłych i u dzieci Klinika Hematologii i Transplantologii SUM CIC 428 Dolnośląskie Centrum Transplantacji Komórkowych we Wrocławiu CIC 538

39. Transplantacje od dawców niespokrewnionych tylko u osób dorosłych AM Gdańsk CIC 799 ŚUM Katowice CIC 677 WUM Warszawa CIC 954 IHiT Warszawa CIC 693 DCTK Wrocław CIC 538 UM Poznań CIC 730

40. Transplantacje tylko u dzieci Uniwersytecki Szpital Dziecięcy Kraków CIC 507 Uniwersytet Medyczny Poznań CIC 641 Uniwersytet Medyczny Bydgoszcz CIC 764 UM Wrocław CIC 817 UM Lublin CIC 678

42. Dziękuję za uwagę.