Su Kaynakları -454- Hidrojeoloji Mühendisliği

1. Su Kaynakları -454-Hidrojeoloji Mühendisliği Prof.Dr. İbrahim GÜRER GRUP -1- Su Sondajı

2. Index: • Su sondajının tanımı • Sondalama yöntemleri • Su sondalama çeşitleri ve ekipmanları http://www.zeminarastirmamerkezi.com/ http://www.simtesas.com/Tr/katalog.htm

3. Su sondajının tanımı Sondalama kelime anlamı olarak yerin derinliklerine ulaşmak için yapılan delme işlemine denir. Delme işlemi sondalama makinesi ile sondörler tarafından yapılmaktadır. Geniş anlamdan sondalama yeraltında herhangi bir maddenin varlığını araştırmak, aranan maddelerin dağılımını saptamak ve petrol, doğalgaz, su, maden gibi maddelerin üretimini yapmak için sondalama makinesi ile yeri delme işlemidir. http://www.zeminarastirmamerkezi.com/sondaj_dosyalar/sondaj.jpg

4. Bugün Türkiye’de kullanılan sondalama çeşitleri şunlardır: • Araştırma sondalamaları • İşletme sondalamaları • İçme ve kullanma sondalamaları • Temel ve enjeksiyon sondalamaları http://www.aquasu.com/images/sondaj.jpg

5. Genel olarak sondalama yöntemleri, yapılacak olan sondalamaların amaçlarına kullanılan makine ve ekipmanların özelliklerine göre 2’ye ayrılır: • Darbeli sondalama • Dönmeli sondalama http://www.aquasu.com/images/sondaj3.jpg

6. 1 – Darbeli sondalama yöntemi: Kayacın parçalanması, takım dizisinin yukarı kaldırılıp aşağı vurdulrulması yani darbelerle sağlandığı bu adla anılır. 2 – Dönmeli (Rotari) sondalama yöntemleri Bu yöntemin esası devamlı olarak dönene bir matkap ve devirdaim çamur vasıtasıyla ilerlemeyi temin etmek olarak özeltenebilir.

7. Kesici uçlar Saplar Ağırlıklar Tijler Kelly Su başlığı Kanca Halatlar, makaralar Motor Çamur pompası Rotari tablası Manevra başlığı Kaldırıcılar Kravatlar Tutucular Ağırlık tutucuları Anahtarlar Stabilizer Su sondalama yöntemleri Rotari sondalama yöntemi:Bu sondalamaları genellikle Rotari tablalı sondalama sistemiyle yapılmaktadır. EKİPMANLARI http://www.simtesas.com/Tr/katalog.htm

8. 1- Kesici Uçlar (Matkaplar)Sondaj sırasında kesme işini gerçekleştiren en önemli eleman matkaplardır. • Kanatlı MatkaplarYıldızlı MatkaplarKarot Matkaplar http://mf.kou.edu.tr/jeoloji/yolcubal/sondaj/sondaj3.pdf • Kanatlı Matkaplar: Yumuşak formasyonlarda kullanılırlar. Bu sebepten dolayı fazla ağırlık tatbik edilmemelidir. Çünkü matkabın kanatları ağırlık nedeiyle formasyona gömülür.Yıldızlı Matkaplar: Bu matkaplara rulmanlı matkap da denir. En hızlı ilerleme bu tip matkaplarda gerçekleşir.Karot Matkaplar: Su sondajı yaparken bazen bazı formasyonlardan detaylı bilgi alınmak istenebilir. Bu durumda karot matkapları kullanılır.

9. 2 - SaplarSondajda kullanılar ekipmanlardan 2 ayrı veya aynı, çap ve diş tipine sahip iki parçayı birbirine eklemeke yada kıymetli bir parçanın dişlerini korumak amacıyla kullanılır. 3 – AğırlıklarAğırlıklar matkabın üzerine baskı tatbik etmek, titreşimleri önlemek ve kuyunun doğru gitmesini sağlamak amacıyla kullanılır. Ağırlık Boruları http://mf.kou.edu.tr/jeoloji/yolcubal/sondaj/sondaj3.pdf

10. 4 – TijlerBunlar kuyu takımını askıda tutan, içinden su geçebilen, iki tarafında diş açılmış, kelly ile matkap arasında bulunan borulardır. http://www.simtesas.com/Tr/katalog.htm 5 – KellyAltında tij üstünde su başlığı bulunan; Rotari tablası veya kelly yatağı vasıtasıyla motordan aldığı hareketi tijlere ileten, içi dolaşım sıvısının geçebilmesi için delik olarak imal edilmiş olan ekipmanlardır. http://mf.kou.edu.tr/jeoloji/yolcubal/sondaj/sondaj3.pdf

11. 6 – Su BaşlığıSondaj sırasında bütün delme takımı üzerinde taşıyan elemandır. 7 – KancaGezici makara ile su başlığı, manevra başlığı ile kaldırıcılar arasındaki bağlantıyı sağlayan elemandır. 8 – DonanımSondaj makinasında iki tane tambur ve halat sistemi bulunur. Temizleme tamburu ve temizleme halatı; cer tamburu ve cer halatı.

12. 9 – MotorSondajda pompayı hareket ettiren parçaya denir. İki çeşit motor kullanılmaktadır: dizel motorlar ve elektrik motorları. 10 – Çamur PompasıÇamur pompsının görevi sirkülasyon sıvısını pompalamaktır. Sirkülasyon sıvısının az yada çok pompalanması çamur pompasının kapasitesine bağlıdır. 11 – Rotari TablasıRotari tablası motordan aldığı yatay dönme hareketi düşeye hareket haline çevirerek kendi içinden geçen özel tijlerle takıma ve matkaba iletir.

13. 12 – Manevra BaşlığıKarotiyer ve tijlerin kuyuya indirilip çıkarılması sağlayan, serbest dönebilen parçaya denir. Sap kısmı içi boş olup gövdedeki iki küçük delikle ilişkilidir. Bunlar manevra esnasında tijin içindeki çamurun boşaltılmasına yardımcı olur. 13 – KaldırıcılarBoruların kaldırılması işlevini görürler. Kamalı, mandallı, zincirli çeşitleri bulunmaktadır. 14 – Kravatlarİki tutucu tırnağı civatalarla birleştirilmiş, boruları sıkmaya ve kuyuda askıya almaya yarayan ekipmana denir.

14. 15 – TutucularSondaj takımlarını ve borularını tutmaya yarayan elemanlardır. Bunlar genellikle konik ve tırtıllı şekilldedir. 16 – AnahtarlarTij ve boruların eklenmesinde ve sökülmesinde kullanılan parçalardır. 17 – StabilizerlerSondalama dizisinin stailizasyonunu sağlayarak kuyunun mümkün olduğunca düşey açılmasında yardımcı olurlar.

15. TEŞEKKÜRLER NOT: Benzin olmadan yaşanabilir ama SU olmadan ASLA!!!

16. Kaynaklar: • Hacettepe Üniversitesi Karst Arşivi. • Çeşitli internet kaynakları (resimler üzerinde linkler bulunuyor.)

17. Hazırlayanlar: • Müge Ünal • Z.Pınar Doğan • Muhsin Avcıoğlu • D. Murat Türkyılmaz • Mehmet Seyrek