KAYNAKLAR :

1. Algoritma Hazırlama ve Akış Diyagramları KAYNAKLAR: 1- Algoritma Geliştirme ve Programlamaya Giriş, Fahri Vatansever,Seçkin Yayınları,4. baskı, 2005. 2- Algoritmayı anlamak, Mustafa Eker, Nirvana yayınları, 2004.

2. BilgisayardaProblem Tanımı ve Çözümü Bir işlemin, otomasyonun ya da bilimsel hesaplamanın çözülmesi fikrinin ortaya çıkmasına problemdenir. Bu tip fikirlerde insanların bu sorunları beyinle çözmeleri ya imkansızdır, ya da çok zor ve zaman alıcıdır. Bu tip bir sorunu bilgisayarla çözebilme fikrinin ortaya çıkması bir bilgisayar problemininortaya çıkmasına neden olmuştur.

3. PROBLEM ÇÖZÜM AŞAMALARI Analiz : Sorunun çözülebilmesi için problemin tamamen anlaşılmasını sağlayan çalışmalardır. Algoritma : Çözümün adımlarla ifade edilmesidir. Akış Çizgesi : Algoritmanın şekillerle ifade edilmesidir. Programlama Dili Seçimi : Çözümün netleşmesinden sonra yapılacak işlemleri kolay bir şekilde bilgisayar ortamına aktaracak dilin seçilmesidir. Programın Yazılması : Seçilen Programlama dilinin kuralları kullanılarak program yazılmaya başlanır. Derleme : Programlama Dili ile yazılmış programın yazım hatalarının olup olmadığının kontrol edilmesidir. Çalıştırma : Programın çalıştırılması adımıdır. Test : Programın Mantıksal olarak test edilmesini sağlar ve içerik olarak her ihtimal için doğru sonuçlar üretip üretmediğini kontrol etmenizi sağlar.

4. Program-Programlama Program Nedir? Problem çözümü kısmında anlatılan adımlar uygulandıktan sonra ortaya çıkan ve sorunumuzu bilgisayar ortamında çözen ürüne program denir. Bazı durumlarda bu ürüne yazılım denebilir. Programlama Nedir? Problem çözümünde anlatılan adımların tümüne birden programlama denilebilir. Çoğunlukla çok iyi tanımlanmış bir sorunun çözümüne dair adımlar ile çözümün oluşturulup bunun bir programlama dili ile bilgisayar ortamına aktarılması Programlama diye adlandırılabilir.

5. Programlama Dili (ProgramingLanguage) Nedir? • Bir problemin algoritmik çözümünün bilgisayarda yazılmasını sağlayan kurallar dizisidir. • Bazı programlama dilleri: • MATLAB, C, C++, Delphi, Pascal, VisualBasic, FoxPro, Java, Lisp, C# • Bu dillerden en yaygın kullanılanları MATLAB, Delphi, C++ ve VisualBasicdilleridir. • Bir dilin üstünlüğününparametreleri: • Kullanılabilirliği, • Gelişim hızı, • İhtiyaca kolay cevap vermesi, • İşletim sistemi ile uyum seviyesi, • Derleme işleminin hızlı olması, • Az yer kaplaması, • Sistemi optimum kullanması…

6. PROGRAMLAMA DİLLERİ Düşük Seviyeli Diller Yüksek Seviyeli Diller Makine Dili AssemblyGörsel DillerGörsel Olmayan Diller Visualbasic C DelphiFortran Html Cobol Java C++ Visual C Qbasic MATLAB Turbo pascal

7. DÜŞÜK SEVİYELİ PROGRAMLAMA DİLLERİ • Makine Dili • Makine dili 0 ve 1 den oluşan bir dildir ve bilgisayarın anladığı yegane dildir. Bu dili direkt kullanmak için hem komutların sayısal karşılıkları ve hem de bilgisayarın bellek adreslemesini de bilmek gerekmektedir. Bu tip dillere düşük seviyeli dil (LowLevelLanguage) adı verilir. • Assembly (simgesel) dili: • İkili sayı sisteminde yazılmış olan komutları harfli sembollerle ifade ederek üretilenbir dildir. ADD, LDA ve STA gibi… • Assembler: • Assembly dilini makine diline çevirir. • Her programlama dilinin, yazılan programı makine diline çeviren bir derleyicisi ya da yorumlayıcısı vardır.

8. AMAÇ PROGRAM ÇIKTI PROGRAM DERLEYİCİ PROGRAM YERİ YORUMLAYICI ÇIKTI DERLEYİCİ veYORUMLAYICILAR Derleyici (Compiler) Nedir? Bir programlama dili ile bilgisayara aktarılan programın bilgisayarın anlayabileceği Makine Diline çevirmeyi sağlayan ve yazılan programda söz dizim hatalarının olup olmadığını bulan yazılımlardır. Her Programlama dili için bir derleyici olması gerekmektedir.C, PASCAL, COBOL, DELPHI derleyicisi olan yüksek seviyeli dillerdir. Yorumlayıcı (Interpreter) Nedir? Yorumlayıcılar (Interpreter), yazılan programları makine diline dönüştüren yazılımlardır. Ancak bu dönüşüm, derleyiciden farklı olarak gerçekleştirilmektedir. Yorumlayıcılar her satırı anında makine diline çevirerek çalışır ve dolayısıyla program her çalıştırıldığında her satır yeniden makine koduna dönüştürülür. Bu yüzden yorumlayıcılar yavaş çalışmaktadır. VISUAL BASIC ve MATLAB yorumlayıcısı olan yüksek seviyeli dillerdir.

9. Programlama dillerinde işlemler Bilgisayar programları ile gerçekleştirilen işlemler genel olarak üç gruba ayrılır: a. Matematiksel (aritmetik) işlemler b. Karşılaştırma işlemleri c. Mantıksal (lojik) işlemler

10. Programlama dillerinde işlemler • Matematiksel (aritmetik) işlemler: Bilgisayarda en sık kullanılan işlemler matematiksel işlemlerdir. Temel aritmetik işlemler (toplama, çıkarma, çarpma, bölme), matematiksel fonksiyonlar (üstel, logaritmik, trigonometrik, hiperbolik vs.) bu gruba dahildir. • Aşağıdaki tabloda matematiksel işlemlerin bilgisayar dilindeki karşılıkları verilmektedir.

11. Örnekler:

12. Matematiksel işlemlerde öncelik hakkı: Tek bir matematiksel deyim içinde birden fazla işlem bir arada bulunabildiğine göre hangi işlemin öncelik hakkına sahip olduğunun bilinmesi yerinde olacaktır. Aşağıda işlemlerin öncelik listesi verilmiştir. Öncelikİşlem 1. Parantez 2. Üs alma, soldan sağa doğru 3. Çarpma ve bölme, soldan sağa doğru 4. Toplama ve çıkarma, soldan sağa doğru Örnek: a=4, b=6, c=8 ve d=10 değerleri için; İfade Sonuç c*d/(a*d)+b+c*d/a 28 c*d/a*d+b+c*d/a 226 c*d/a*d+(b+c)*d/a 235

13. b. Karşılaştırma İşlemleri:Bilgisayar temel matematiksel işlemlerin yanında karar modelleri de üretebilir. Yani iki büyüklükten hangisinin büyük ya da küçük olduğu ya da birbirine eşit olup olmadığı gibi konularda karar verebilir. Bu karşılaştırma işlemleri nümerik ya da alfanümerik olabilir. Aşağıdaki tabloda karşılaştırma işlemselleri gösterilmiştir:

14. c. Mantıksal (lojik) İşlemler:Bilgisayar temel mantık (VE, VEYA, DEĞİL) işlemlerini de yapabilmektedir. Mantıksal işlem operatörleri hem karar ifadelerinde hem de matematiksel işlemlerde kullanılabilirler. Aşağıdaki tabloda mantıksal semboller gösterilmiştir: Aşağıdaki tabloda ise mantıksal işlem sonuçları gösterilmiştir:

15. Örnek:Bir işyerinde çalışan işçiler arasından yalnızca yaşı 30’un üzerinde ve asgari ücret alanların isimlerinin ekrana yazılması istenmiş olsun. Burada iki şart vardır ve bu iki şartın da doğru olması gerekir. Yani; Eğer yaş>30 VE maaş=asgari ücret ise ekrana “kişinin ismini” yaz. Yukarıdaki işlem sonucunda bilgisayar, her iki şartı da sağlayan kişinin adını ekrana yazar. Soru: Bir sınıfta “matematik” dersinden 50’nin üzerinde alıp, “bilgisayar” veya “fizik” derslerinin herhangi birinden 60’ın üzerinde not alanların isimlerinin bulunması isteniyor. Buna göre uygun olan ifadeyi yazınız.

16. Algoritma Hazırlama Bir sorunu çözebilmek için gerekli olan sıralı mantıksal adımların tümüne algoritma denir. Yani algoritma, işlemleri yaptırabilmek (problemleri çözdürebilmek, kontrolleri gerçekleştirebilmek vb.) için bilgisayara öğretilen işlem basamaklarıdır. Doğal dille yazılabileceği için fazlaca formal değildir. Çözüm için yapılması gereken işlemler hiçbir alternatif yoruma izin vermeksizin sözel olarak ifade edilir. • Bir algoritma için aşağıdaki ifadelerin mutlaka doğrulanması gereklidir. • Her adım son derece belirleyici olmalıdır. Hiç bir şey şansa bağlı değildir. • Belirli bir sayıda adım sonunda algoritma sonlanmalıdır. • Algoritmalar karşılaşılabilecek tüm ihtimalleri ele alabilecek kadar genel olmalıdır.

17. Algoritma ve programlamada kullanılan Temel Kavramlar Algoritma ve programlama dillerinde standart hale gelen terimler şunlardır: 1- Değişken :Belirsiz bir değeri ifade eden değerlere değişken adı verilir. Bir program içerisinde bilgileri tutmak, bu bilgiler üzerinde işlem yapmak için değişkenlerden yararlanılır. Matematiksel olarak ifade etmeye çalışırsak;Denklemlerde karşımıza çıkan a+b=c ifadesi bizim denklemimiz ve buradaki "a","b" ve "c" ise bizim değişkenlerimizdir. a, b ve c’ye girdiğimiz değerlere göre işlem sonuçlanacaktır.

18. Algoritma ve programlamada kullanılan Temel Kavramlar 2- Fonksiyon :Giriş parametrelerini belli bir işlemden geçirdikten sonra, geriye çıkış parametrelerini döndüren işlevlere fonksiyon denir. Değişkenler, fonksiyonların vazgeçilmez elemanlarıdır. Örnek:  Değişkenlerimiz olan a ve b şu değerleri alsın: a=1 ve b=2 ; fonksiyonumuz ise a+b=c olsun. Fonksiyonumuzun sonucu:  c=1+2=3 Burada "a","b" değişkenini girerek ve "a+b=c" fonksiyonunu kullanarak "c" değişkeninin değerini buluyoruz.

19. Örnek: Verilen iki sayının toplamını bulan programın algoritması aşağıdaki gibi yazılır: Algoritma: A1 : Başla A2 : X degerini gir A3 : Y degerini gir A4 : Z= X+Y A5 : Z' yi yaz A6 : Bitir Algoritmaya dikkat edilirse işlemlerin sıralanmasında,işlem önceliklerinin göz önünde bulundurulduğu görülür.

20. Algoritma ve programlamada kullanılan Temel Kavramlar 3- Aktarma:Herhangi bir değişkenin içine bir değeri veya ifadenin/işlemin sonucunu gönderme işlemidir. değişken=ifade Satırında ‘değişken’ yazan kısım, herhangi bir değişkenin adıdır. ‘ifade’ yazan kısımda ise matematiksel, mantıksal veya alfanümerik ifade olabilir. Aradaki ‘=‘ sembolü, ‘aktarma operatörü’ olarak adlandırılır ve sağdaki ifadenin/işlemin sonucunu soldaki değişkene aktarır. Bu durumda değişkenin -eğer varsa- bir önceki değeri (eski değeri) silinir. X=3 X=5+4 işleminin sonucunda X’in 3 olan önceki değeri silinerek yerine 9 değeri yazılır.

21. Şartlı (Eğer) Yapılar Bir mantıksal ifadeyi kontrol ederek bunun sonucuna göre mümkün seçeneklerden birini icra edebilen bir komuttur. Eğeryapısının Üç şekli vardır: Eğer Şart … Değilse eğer … … Değilse … Eğer Sonu EğerŞart 1. işlem 2. işlem 3. işlem : Eğer Sonu Eğer Şart 1.işlem; Değilse 2. işlem Eğer Sonu

22. Örnek:Girilen (okutulan) x ve y değerlerinegöreaşağıdakisonucdeğerinibulanprogramıyazınız x>y isesonuc= (x-y) x=y isesonuc=(x+y)7 Değilsesonuc=x+y A1: Başla A2: Oku x A3:Oku y A4: Eğer x>y sonuc=(x-y)^(1/2) A5: Değilse, eğer x=y sonuc=(x+y)^7 A6: Değilsesonuc=x+y A7: Eğer Sonu A8: Bitir ÇÖZÜM:

23. İç İçe Eğer yapıları: Örnek:Dışardan uzunlukları girilen üç doğrunun bir üçgen oluşturup oluşturmadığını, bir üçgen oluşturuyorsa üçgenin türünü (eşkenar, ikizkenar, çeşitkenar) belirleyen algoritmayı hazırlayınız. ÇÖZÜM: A1: Başla A2: Oku A, Oku B, Oku C A3: Eğer (A+B)>C ve (B+C)>A ve (A-B)<C ise A4: Eğer A=B ve B=C ise A5: Yaz ‘Eşkenar Üçgen’ A6: Değilse eğer A=B veya B=C veya A=C ise A7: Yaz ‘İkizkenar Üçgen’ A8: Değilse Yaz ‘Çeşitkenar Üçgen’ A9: Eğer Sonu A10:Değilse Yaz ‘Üçgen Oluşmaz’ A11: Eğer Sonu A12: Bitir

24. Algoritma ve programlamada kullanılan Temel Kavramlar 4- Sayaç :Programlarda; bazı işlemlerin belirli sayılarda yaptırılması veya işlenen/üretilen değerlerin sayılması gerekebilir.Örneğin klavyeden girilen bir cümlede kaç sesli harf olduğunu bulan programda, cümlenin her harfi sırayla çağırılır ve sesli harfler kümesine ait olup olmadığı araştırılır. Eğer sıradaki çağırılan harf bu kümeye ait ise bunları sayacak olan değişkenin değeri bir arttırılır. Say = Say + 1 şeklindeki işlemde sağdaki ifadede değişkenin eski(önceki) değerine ‘1’ eklenmekte; bulunan sonuç yine kendisine, yeni değer olarak aktarılmaktadır. Bu tür sayma işlemlerine, algoritmada “sayaç” veya “sayıcı” adı verilir. Yani “sayaç”; işlem akışı kendisine her geldiğinde, belirtilen adım değeri kadar artan/azalan değişkendir.

25. ‘Sayaç’ olayına örnek: X=X+3 Üçer üçer artan bir sayıcıdır S=S-5 Beşer beşer azalan bir sayıcıdır Örnek: Aşağıdaki algoritmada 1-5 arası sayılar, sayaç kullanılarak ekrana yazdırılmaktadır. Burada, S : sayaç değişkeni A1: Başla A2: S=0 A3: S < 5 ise A4: S=S+1 A5: Yaz S A6: Git adım 3 A7: Bitir

26. Algoritma ve programlamada kullanılan Temel Kavramlar 5- Döngü :Birçok programda,bazı işlemler belirli ardışık değerlerle gerçekleştirilmekte veya belirli sayıda yapılmaktadır. Programlardaki belirli işlem bloklarını, verilen sayıda gerçekleştiren işlem akış çevrimlerine döngü denir. Örneğin 1 ile 100 arasındaki tek sayıların toplamını hesaplayan programda Toplam=1+3+5+…+99 gibi uzun uzadıya yazmak yerine 1 ile 100 arasında ikişer ikişer artan bir döngü açılır ve döngü değişkeni ardışıl toplanır.

27. Döngü oluşturma kuralları: 1- Döngü değişkenine başlangıç değeri verilir 2- Döngünün artma veya azalma miktarı belirlenir 3- Döngünün bitiş değeri belirlenir 4- Döngü değişkeni, döngü içinde adım miktarı kadar artırılmalı yada azaltılmalıdır

28. ‘Döngü’ olayına örnek: Örnek: Aşağıdaki algoritmada 1-10 arası tek sayıların toplamı hesaplanmaktadır A1: Başla A2: Toplam=0 A3: K=1 A4: K<=10 ise A5: Toplam=Toplam+K A6: K=K+2 A7: Git adım 4 A8: Yaz Toplam A9: Bitir Döngü

29. Örnek:Verilen bir sayının faktöryelinihesaplayan programın algoritmasını yazınız (faktöryelihesaplanacak sayı negatif girilmişse yeniden giriş istenecek) Değişkenler: Sayının faktöryeli: Faktor , Faktöryeldeğişkeni :X Faktöryelihesaplanacak sayı :Y Algoritma: A1: Başla A2 : Faktor =1, X=0 A3 : Y'i gir A4 : Y<0 ise 3. adimi tekrarla A5 : X<Y ise A6: Faktor=Faktor*X A7: X =X+1 A8: Adım 4’e dön A9 : Faktordegerini yaz A10 : Bitir

30. Akış Diyagramları (FlowCharts): Herhangi bir sorunun çözümü için izlenecek yol anlamına gelmektedir. Akış diyagramları, algoritmaların sembolik olarak gösterimidir. Bilgisayarda gerçekleştirilecek her tür aksiyon ayrı bir sembolle gösterilir. Başla/Dur Bilgi girişi İşlem Döngü Karar/Karşılaştırma Bilgi çıkışı/Belge Bağlantı İşlem akış yönü

31. Başla X=? Y=? Ort=(X+Y)/2 Ort yaz Bitir Örnek: Verilen iki sayının ortalamasını hesaplayan programın algoritmasını yazınız ve akış diyagramını çiziniz. Algoritma: A1 : Başla A2 : X değerini gir A3 : Y değerini gir A4 : Ort = (X+Y)/2 A6 : Ortdeğerini yaz A7 : Bitir Akış diyagramı:

32. Karar Verme Yapısı (Şartlı yapılar)

33. Örnek: Girilen bir sayının Negatif, Pozitif veya Sıfır olduğunu bulan algoritmayı yazınız ve akış diyagramını çiziniz. Bir sayının pozitif, negatif veya sıfır olduğunu bulmak için sıfır(0) ile test edilmesi gerekir.Algoritma: Akış Diyagramı: A1: Başla A2: Sayıyı (X) giriniz  A3: Eğer X > 0 ise 'POZITIF' yaz A4: Eğer X < 0 ise 'NEGATİF' yaz A5: Eğer X = 0 ise 'SIFIR' yaz. A6: Bitir Başla X=? doğru X>0 ‘POZITIF’ yaz yanlış doğru X<0 ‘NEGATİF’ yaz yanlış ‘SIFIR’ yaz Bitir

34. Tekrarlı İşlemler (Döngü işlemleri)

35. Örnek: 1'den 100'e kadar olan sayıların toplamlarını ve ortalamasını veren programın algoritmasını yazınız ve akış diyagramını çiziniz. A1: Başla A2: Say=0 A3: Toplam=0 A4: Say=Say+1 A5: Toplam=Toplam+Say A6: Say=100 değilse Adım 4’e git A7: Ortalama=Toplam/Say A8: Yaz Toplam, Ortalama A9: Bitir

36. Örnek:Ax+b=0 seklinde verilen 1.derece denklemin çözümünü veren programın algoritmasını yazınız ve akış diyagramını çiziniz (A=0 girilmiş ise veri girişi yinelenecektir). A1: Başla A2: A değerini giriniz A3: A=0 ise Adım 2’ye git A4: B değerini giriniz A5: X=-B/A A7: Yaz X A9: Bitir Evet A=0 Hayır

37. Örnek: Kenar uzunlukları verilen dikdörtgenin alan hesabını yapan programa ait algoritmanın hazırlanması. Kenar uzunlukları negatif olarak girildiği durumda veri girişi tekrarlanacaktır. Değişkenler: Dikdörtgenin kısa kenarı : a, Dikdörtgenin uzun kenarı : b, Dikdörtgenin alanı : Alan Algoritma: Akış Diyagramı: A1 : Başla A2 : a değerini gir A3 : a < 0 ise 2. adımı tekrarla A4 : b değerini gir A5 : b < 0 ise 4. adımı tekrarla A6 : Alan = a*b A7 : Alan değerini yaz A8 : Bitir

38. Örnek: 1' den 100'e kadar sayıların karelerini, kareköklerini, küplerini, küpköklerini sırasıyla bulup ekrana yazdıran ve ayrıca 1’den 100’e kadar olan sayıların ortalamasını da hesaplayan programın algoritmasını ve akış diyagramını hazırlayınız. Algoritma:

39. Örnek: F(x) fonksiyonunun değeri X'in aldığı değerlere göre aşağıda verilmiştir. X'in değeri 0-10 arasın da 0.5 aralıklarla arttığına göre her bir X değeri için F(x) fonksiyonunu hesaplayan programın akış diyagramını çiziniz. 0< X < 2 f(x)= X 2< X < 3 f(x)=X -X3 -22 3< X <4 f(x)=X2 -2X+13 4< X f(x)=X4 -3X2 -43 Algoritma:

40. OTOMATİK DÖNGÜ YAPISI: Döngü yapısında EĞER....GİT... yerine DÖNGÜ....DÖNGÜ SONU yapısını da kullanabiliriz. K=1 Eğer K<=10 ise Toplam=Toplam+K K=K+2 Git adım 4  DÖNGÜ K=1:2:10 Toplam=Toplam+K DÖNGÜ SONU Sağdaki DÖNGÜ yapısında K döngü değişkeninden sonraki rakam başlangıç değerini, ortadaki rakam artış miktarını ve son rakam da bitiş değerini gösteriyor. DÖNGÜ SONU’na gelindiği zaman otomatik olarak DÖNGÜ’ye dönülüyor ve artış otomatik olarak yapılıyor. Şart doğru olduğu sürece de aradaki işlemler yapılıyor.