OTİSTİK ÇOCUKLARIN EĞİTİMİNDE KULLANILAN TEKNİKLER

1. OTİSTİK ÇOCUKLARIN EĞİTİMİNDE KULLANILAN TEKNİKLER Sema TOPRAKÇI Zihin Engelliler Sınıf Öğretmeni

2. HANEN PROGRAMI Hanenprogramınıüçtemelkuralüzerinekurmuştur.KURAL 1. Çocuğuniletişimdeliderolmasınaizinverin. -Gözlemek -Beklemek -DinlemekYüzyüzeolunÇocuğunilgilerinitakipedinveilgisinifazlasıileçekebilecekdurumlaryaratın. a) Taklitedin b) Dillendirin c) Yorumlayın d) Katılınveçocuklaoynayınİletişimde,karşılıklıolmasınadikkatedereksıraalın.Zorçocukları,liderliğineteşviketmekiçin; a) Çoksevilenoyuncaklarıkullanın b) Günlükherhangibirdurumusevilenbiraktiviteyedönüştürün. c) Çocuğunihtiyaçlarınıöncedentahminetmeyin. d) Sosyalrutinlerikullanın.KURAL 2. Anıpaylaşmakiçindilinizivedavranışlarınızıçocuğagöredüzenleyin. Sosyalrutinler. a) Ortakdikkatisağlayın b) ÇocuğuniletişimdesıraalmasınısağlayınFazlakonuşmalarıazaltmak, a) Yavaşoluniletişimidurdurandeğilsürdürensorularsorun c) DiliçocuğunanlayabileceğişekildeuyarlayınKURAL 3. İletişimedilvedeneyiminizikatın. İsimlendirinBetimleyinMimikvehareketlerkullanınYavaşolunAnahtarkelimeleriabartınKonuşmalarınızınkonuveiçeriğiniçeşitlendirinÇocuğunoyununuzenginleştirin

3. LOVAAS YÖNTEMİ Çocuğunzayıfvekuvvetlitaraflarıaraştırılmadan, cezaileistenilmeyendavranışlarınyokedilmesinebastırılmasınavetaklitileöğrenilmesineçalışılır. Çocuğunnelerisevdiğitespitedilir. Doğrucevapya da doğrudavranışanındaödüllendirilir. Sestonumuzla “ bravo,aferin ”uyarılarıverilir. Eğitiminbaşındagenelliklebiryiyecekolur.sıksıkveazarazarverilir.istenilendavranışyerleşincesomutödülsoyutödüledönüştürülür. Hayırderkensertbirsestonu,aferinderkenyumuşakbirsestonukullanılır. Alıştırmalargündebirikisaatyapılır. Biralıştırmayısözelyardımile on defadansekizindedoğruyapıncabirsonrakialıştırmayageçilir. İlk öğreneceğikomutlar “ otur,banabak, düzgündurvb” olmalıdır. Çalışmalararasındakikısaaralardaçocuğasevdiğişeyleryaptırılır. Eskilerdevamlıtekrarlanır.Yenialıştırmalararasınaserpiştirilir. Biralıştırmaiçin 15 dakikaönerilir. Otistikçocuklariçinçerçeveçokönemlidir.Oçerçeveyivekurallarıöncesizkoymazsanız o kendikurallarınıkoyar.Konulankurallardantavizverilmemelidir.Aksitakdirde program çöker.

4. TEACCH PROGRAMI Otizmifarklıbirdüşüncetarzıolarakyorumlar.Buprogramagörebireylerdeikideğişikkültürvardır.Yenibirkültüriletanışankişiyineeskikültürünegöredüşünür,değerlendirmeyaparsa;yenikültürüanlamazvedışındakalır. Bu ikikültürarasındatercümanlığıyapacakolankişileranne baba veeğitmenlerdir. Otizminkendineözgükültüründeşuözelliklergörülür: DüşüncelerisomutturSoyutdüşünemedikleriiçinanlamaveanlayarakkonuşmazorluklarıvardır. Yankıkonuşması(ekolali)yaparlaramadilianlamazlar. Detaylarıgörürleramabirleştirme,genelleştirme,transferetmeözellikleriçokzayıftır. İyibirhafızalarıolmalarınarağmenkullanmaktazorlukçekerler. Dikkatlerini en iyigörmeilekullanırlar. Parçalarıbirleştirme,organizeetmeonlariçinzordur. Oyundakisembolleriyakalayamazlar. Başkalarınınbakışaçısındangöremedikleriiçinyorumyapamazlar. Güdülerisomuttur. “şimdi” ve “ burada ” yiyaşarlar. Yorumlarısomuttur.Sözlerikelimeanlamıileanlarlar. Hayalkurmadanyoksundurlar. Sosyalkurallardazorlukçekerler. Otizmkültürüdışındaherbirininbireyselbirkültürü de vardır. Hiçsesduymakistemeyebilir. İnsansesiduymakistemeyebilir. Saçvetırnaklarınıkestirmeyebilir. Süreklibedenseltemasisteyebilirya da dokunulmakistemeyebilir. Acıyadayanıklıolabilir. Yap bozoyunlarınadüşkünolabilir. Yenihareketlerizoröğrenebilir(taklaatmak,salıncağabinmekvb) Arabayabinmeyisevebilirya da nefretedebilir. Teacchprogramınınamacı,çocuğumümkünolduğukadarbağımsızyapabilmektir. Eğitimteketekbaşlar. Amaç;evde,okulda,çevredeazyardımileya da yardımsızbirgelecekhazırlamaktır. Teacchprogramıuzmanveaileişbirliğinedayanır. Teacchprogramında, üçalandaçalışılır. 1. Çocuk: ÇocuğuanlamakBireyselöğrenmeprogramınıortayaçıkarmak(performansbelirlemek). Bireyseleğitimprogramınısomutlaştırmak 2.Aile: AileyebilgivermekAileileduygusaldayanışmadabulunmakAileyetavsiyelervesomutönerilerdebulunmak 3.Okul: OkulabilgivermekOkulasomutönerilerdebulunmak

5. PERFORMANS BELİRLEME Bazıpedagojiktestlerileçocuğunkuvvetlivezayıfalanlarıbulunur. Neyiyapıyor? Neyiyapamıyor? Ne yapmayameyilli? Bedenselyardımaihtiyaçduyuyor mu? Jestlerle mi yardımistiyor? Göstererek mi yardımistiyor? Sözle mi yardımistiyor? Yardımsızmıyapıyor? İlgialanlarıneler? Davranışlarınasıl? Hedeflertekteksırayakonurvetektekelealınır. Oda organize edilir(uyaransız,boşbirortamhazırlanır.) Bireyselçalışmayeridüzenlenir. OyunyeriayrılırÇalışmamasasıpenceredenuzakbiryerekonulurDuvarlarınboşolmasınadikkatedilir. Günlükşemayapılır. Ne yapılacak ? Ne zamanyapılacak ? Ne kadarsüreyapılacak , ne zamanbitecek? Gözleverilecektalimatlarkararlaştırılır. Otistikçocuklarıneğitimindekullanılacakyöntemveteknikleregeçmedenönce , dikkatedilmesigerekennoktalarşunlardır: İlk olarakçocuğunperformansınauygun , kazandırılmasıistenmenhedefdavranışbelirlenmelidir.Bununiçingözlemyapılarakkayıtlartutulmalıdır. Dahasonrabelirlenenbecerilerdeçocuğunöncelikligereksinimlerigözönündebulundurulmalıdır. Öğretilecekbecerinin , önkoşuluolanbecerileriçocuğunkazanmışolmasınayadakazandırılmasınadikkatedilmelidir. Çocuğunperformansıbelirlediktensonrakısaveüzündönemliamaçlarbelirlenmelidir. Öğretimiyapılacakbeceribasamaklandırılmalıdır. Uygulamauygunvedoğalortamdayapılmalıdır. Uygulamadakolaydanzoradoğrubiryolizlenmelidir. Öğretilmekistenenbeceribütünolarakelealınmalıdır. Kullanılanyardımlaraşamalıolarakgeriçekilmelidir. Beceriöğretimisırasındaözelliğeuygunödüllerverilmelidir. Çocuklaryenibirbeceriyiöğrenirkenyardımaihtiyaçduyarlar . zamaniçindeyardımazaltılırveçocukbeceriyitekbaşınayapmayabaşlar. Verilenyardımsayesindeçocukhayalkırıklığıveyetersizlikduygularıyaşamadanbirbeceriyetekbaşınayapmayıöğrenecektir. Çocuğaöreteceğimizhedefdavranıştahangiyardımtipinikullanacağımızçocuğunperformansınasahipvesahipolduğuözelliklerebağlıdır.Otistikçocuklarıneğitimindekullanılabilecekyardımlarfizikselyardım:Bu yöntem , biretkinlikteperformansıyeterliolmayançocuklardakullanılır. Fizikselyardımuygulamasındadikkatedileceknoktalarşunlardır: çocuğunsırtkısmındadurarakonayardımdabulunulmalıdır. fizikselyardımının ilk aşamasında , kontroleğitimcideolsa da aşamalıolarakçocuğageçmesihedeflenmelidir. Yapılanlarçocuğasözelolarakifadeedilmelidir. Fizikselyardımzamanlakesilereksözelyönergeyegeçilmelidir.

6. İPUÇLARININ GERİ ÇEKİLMESİ FİZİKSEL YARDIMIN GERİ ÇEKİLMESİ:Bu yöntemdeçocuğungelişmesinegöre ;parmaklardantutarakyardım ,bilektentutarakyardım, dirsektentutarakyardımveomuzadokunularakyardımaşamalarınageçilmelidir. Dahasonra da sözelyönergeyebaşlanmalıdır. Fizikselyardımuygulanmadanönce,otistikçocuklardasıkçagörülen “fizikseltemasakarşiolantepkileri” gözönündebulundurulmasıveuygulamayageçilmedenöncebudurumayönelikçalışmalarayerverilerekhazır hale gelmesisağlanmalıdır. MODEL OLMA: Öğretimiyapılacakbecerininaynıortamveaynımateryallerleçocuğagösterilereksunulmasıdır. Model olunurken de yapılanlarçocuğasözelolarakifadeedilmelidir.MODEL OLMA YÖNTEMİ KULLANILIRKEN;Kullanılacakmateryalöncedenhazırlanmalıdır. Kullanılacakmateryalçocuğunkullanacağımateryalileaynıolmalıdır. Çocuğunyapılanlarıizlenmesisağlanmalıdır. Çocuklamutlakayüzyüzeolunmasıgereklidir. Yapılanlarçocuğamutlakasözelolarakifadeedilmelidir. Model olmasırasında da davranışbasamaklandırılmalıdır. Birbasamaktaklitedildiktensonradiğerbasamağageçilmelidir. MODEL OLMANIN GERİ ÇEKİLMESİ: Çocuğungözlemlenerekzamanlasözelyönergeyegeçilmelidir. SÖZEL YÖNERGE: Öğretimsırasındadurumagöre o basamakta ne yapmasıgerektiğiniçocuğasöylenmesidir.SÖZEL YÖNERGE UYGULANIRKEN :Hangibasamaktayönergeyebaşvurulacağıbilinmelidir. Açık, sadeveanlaşılırdilkullanılmalıdır. Çocuğunözelliğineuygunsestonukullanılmalıdır. Çocuğunilerlemesidikkatlibirşekildetakipedilmeligereksizyerlerdesözelyönergekullanılmamalıdır.SÖZEL YÖNERGENİN GERİ ÇEKİLMESİ:Öğretilmekistenenbeceriyiçocukartıkyardımsızyapabiliyorsasözelyönergenin de geriçekilmesigerekir. Geri çekilmeişlemiuygulanırken, çocuğungelişimineparalelolarakyönergeöncebirkelimeyedahasonra o kelimeninsadecebaşharfiyada ilk hecesineçekilmelidir. Ya da sesçıkartmadansadeceişaretedilmesikoşuluilesözelyönergeişaretyardımınadönüşebilir. Zamanlaişaretyardımı da kaldırılarakçocuğunbeceriyibağımsızyapmasısağlanmalıdır. Otistıkçocuklarıneğitimindeöncelikleöğretilmekistenendavranışlarya da ortadankaldırılmakistenendavranışlarbelirlenmelidir.

7. PROBLEM DAVRANIŞLARIN AZALTILMASINDA YA DA ORTADAN KALDIRILMASINDA DİKKAT EDILMESI GEREKEN NOKTALAR Çocuğunbirdenfazla problem davranışıolabilir. Bu davranışlarınhepsiileaynıandaçalışılmamalıdır. Problem davranış, ortam -davranış - sonuçilişkisiiçindeayrıntılıolarakincelenmelivekayıtlartutulmalıdır. Çocuğungözlemveincelenmesiiçinuygunzamanveortamsağlanmalıdır. Çocuğa her istendiğindebeklediğişekildetepkivermekyerinefarklıyöntemlerbelirlenmelidir. Uygulanacakyöntemeğitimci -aile -okulüçgenin de aynıtutarlılıklayapılmalıdır. Yöntembaşlangıçta on beşgünsüreileuygulanmalıdır. Uygulamanın ilk günlerinde problem davranışartabilir, tutarlıolarakuygulamayadevamedildiğindeisesonunda problem davranışsöndürülebilir.

8. TEŞEKKÜRLER